оммуникативті ызметті тестілік картасы.

Адамны аудиторияменатынасу стильін баалау шін А.А. Леонтьеваны анкетасыны негізінде жасалан коммуникативті ызметті тестілік картасын толтыруды тінеміз. Ол шін эксперт ретінде аудиториямен жмыс істеудегі тжірибесі бар адам болуы керек. рбір эксперт туелсіз жмыс істеп, баалауды жргізеді. Баалауды сынылан шкаламен жргіземіз.

1 Тілектестік

7 6 5 4 3 2

айырымсызды

2 ызыушылы

7 6 5 4 3 2

Селосты

3 бастамаа олдау крсету

7 6 54 3 2

Бастаманы басып тастау

4 ашыты (сезімді еркін крсету, «масканы» жотыы)

7 6 5 4 3 2

тйытылы (луметтік рольді стану, з кемшіліктерінен ору, бедел шін ам жеу)

5 Белсенділік (атынасу кезінде тыдаушыларды « тонуста» стау)

7 6 5 4 3 2

Пассивтілік (атынасу рдісін басара алмайды, оны з бетінше жібереді)

6 иілгіштік (туындаан мселелер мен шиеленістерге тез еніп,тез шешеді)

7 6 5 4 3 2

аталды (аудиториядаы згерістерді елемейді)

7 атынасудаы дифференцирлік (жеке йлесім ету)

7 6 5 4 3 2

атынасуда дифференцирлікті болмауы (жеке йлесімні болмауы).

Экспеттерді ортаы баасы 45 – 49 пайшамасында болса, онда коммуникативті ызмет кернеулі жне белсенді рекет ету моделіне жаын. Оратор зіні шеберлігіні шыына жеткендігін крсетеді, аудиторияны зіне аратады. Хабардар емес адама, бірін-бірі брыннан білетін адамдар компаниясы ретінде крінеді. Алайда, барлыы бір жалпы іспен айналысады.

35 – 44 пай– жоары баа. Аудиторияда достыты жне зорлысыз атмосфера орнаан. Барлы атысушылар жргізушіні ызыушылыпен баылайды жне ойылан сраты талылайды. Белсенді трде ойларын айтып, мселені шешуге жол іздейді. Апаттылы болмайды.

Жргізуші гімені дрыс баыттап, жиналандарды клдіріп те алады. Стті сыныстар маталып, мадаталады. Саба екі жаты зара рекеттесуімен німді теді.

20 – 34 пайатынасу дістерін анаатты игерген жргізуші ретінде сипаттайды. Оны коммуникативті ызметі форма жаынан ерікті, аудиториямен байланыса еркін кіреді, біра барлыы бірдей оны назарында болмайды. Дискуссия кезінде ол аудиторияны белсенді жаына сйенеді, ал аландары баылаушы ретінде отырады.Саба ызыты тіп, кбіне ойылан масата жете бермейді..Саба мазмны атынасу рбанына айналуы ммкін.

11 – 19 пай– аудиторияда адамны коммуникативті ызметін тмен баалау. рекетті бір баыттылыы орын алады. Екі жаты байланысына бгеттер сер етеді. Аудитория пассивті, инициативаны жргізушіні доминантты жадайы басып отырады.

те тменгі баалау 7 – 10 пайаудиториямен андай да бір атынас болмайды. атынасу дикторлы немесе дикторлы немесе гипорефлексивті модел бойынша жреді. Ол кпшілікке оылан дрістен немесе радиодаы хабардан еш айырмашылыы жо. Барлы ызмет апаратпен ана шектеледі.Тиімді арым-атынаса, атынасу бгеттері болатын трлі факторлар сер етеді.

атынасуда зіндік баылауды баалайтын тест

Тестіні американы психологы М. Снайдер ойлап тапан. Кейбір жадайлара жауап ретінде суреттелетін он рмаласты мият оып шыыыздар. р айсысын зіізге сйкестіріп дрыс немесе дрыс емес деп баалауыыз ажет.

1 Баса адамдарды деттеріне еліктеу мен шін иын нер трізді.

2 Мен оршаан ортаны кілін зіме аудару шін аыма кріне алар едім.

3 Менен жасы актер шыар еді.

4 Баса адамдара мен бір нрсені тере уайымдайтын сиятымын.

5 Топ ішінде мен сирек зейінні орталаанда боламын.

6 р-трлі адамдармен трлі жадайларда мен атынасты р илы жргіземін.

7 Мен зімні шынайы кзімні жеткен кз-арасымды орай аламын.

8 Адамдармен атынасуда жне істе менен не ктілсе соны орындауа тырысамын.

9 Мен натпайтын адамдарыммен досты атынаста болуа тырысамын.

10 Мен немі сіз ойлаан трізді емеспін.

Снайдер бойынша, жоара коммуникативті баылаудаы адамдар немі зін баылап, ай жерде зін алай стау керектігін жасы біледі, зіні эмоциясын басара алады.Олар болжамсыз жадайды натпайды. станан позициялары: «Дл осы стте андай болсам, мен немі осындаймын».

Санау нтижелері

«Дрыс емес» сраына бір пайдан, «дрыс» жауабына 1, 5 жне 7 пайдан саналады.

пай сандарын санаыз. Егерде Сіз шынайы жауап берсеіз, онда келесіні оуа болады.

0 – 3 пай– Сізде тменгі коммуникативті баылау. Мінез-лыыз траты жне Сіз жадайа байланысты згеруді ажет деп таппайсыз. атынасуда шынайы ашылуа абілеттісіз. Кейбіреулері Сізбен атынасуды олайсыз деп ойлайды.

4 – 6 пай– Сізде орташа коммуникативті баылау, сіз шынайысыз, біра з эмоциональді белгілеріізде стамсызсыз.

7 – 10 пай– Сізде жоары коммуникативті баылау. Сіз кез-келген жмыса еркін кіре аласыз жадайды згеруіне ыайлануа бейімсіз.

Коммуникативті икемділікті баалау тестсі

«Коммуникативті икемділік немесе ептілік» тсінігі тек гімелесушіні ана баалау емес, оны кшті жне лсіз жатарын анытау жне досты атмосфераны орнату, мселені тсіну. Осы асиеттерді тексеру шін келесі тестіні сынамыз.

I НСАУ

Кез-келген, яни досыыз, бастыыыз, жетекшііз немесе бейтаныс адаммен гімелесу кезінде Сізде анаатсыздануды, ренішті жне тітіркендіруді тудыратын жадайларды крсетііз.

Жадай трлері

1 Мені сйлеуіме гімелесушім маан ммкіндік бермейді, біра мені айтарым бар.

2 гімелесу барысында мені арсыласым немі зе береді.

3 гіме барысында гімелесушім мені бетіме ешашан арамайды, оны мені тыдап отыранына сенімсізбін.

4 Мндай серіктеспен гімелесу уаытты бос ткізу сезімін тудырады.

5 гімелесушім немі абыржып, мені сздерімні орнына арандаш пен ааза кіл бледі.

6 гімелесушім ешашан клімсіремейді. Менде анаатсызды пен рей сезімі туады.

7 гімелесушім мені сратарымен жне тсініктерімен аладатады.

8 Мен не айтсамда гімелесушім мені екпінімді тез басады.

9 гімелесушім мені теріске шыаруа тырысады.

10 гімелесушім мені сздерімні маынасын теріске шыарады.

11 Мен сра ойанда гімелесушім мені орануа кштейді.

12 Кейде гімелесушім естімеген кейіп танытып меніен айтадан срайды.

13 гімелесушім мені соына дейін тыдамай, келісім беру шін гімені зеді.

14 гіме кезінде арсыласым бтен нрсемен шылданады: шылыммен ойнайды, шыныны сртеді жне т.б., мен оны ыылассыз екендігіне толы сенімдімін.

15 гімелесушім мен шін ортынды шыарады.

16 гімелесушім мені сзіме сзін ыстыруа тырысады.

17 гімелесушім кірпік апай маан зейінмен арайды.

18 гімелесушім маан баалаандай арайды. Бл мені толандырады.

19 Мен бір нрсені сынсам, гімелесушімде солай ойлаандыы жайында айтады.

20 гімелесушім гіме кезінде тым жиі басын изеп, крсініп, оштаанын крсетеді.

21 Мен ойынсыз сйлегенде, гімелесушім зіл, анекдоттарды жне ызыты жадайларды айтып ыстырылсады.

22 гіме кезінде гімелесушім саатына жиі арайды.

23 Мен блмеге кірген кезде ол барлы жмысын тастап, маан зейін салады.

24 Мен гімелесушіме кедергі жасаандай кейіп танытады.

25 гімелесушім зімен барлыы келіскедігін талап етеді. Кез-келген сзге: «Сіз келіспейсіз ба?» деген срапен аятайды.

Нтижелерді ортындылау

70 – 100 %– зірге Сіз нашар гімелесушісіз. Сіз зіізбен жмыс істеіз жне тыдап йренііз.

40 – 70 %– Сізге кейбір кемшіліктер тн. Айтылана сын кзбен арайсыз. Тез шешім абылдаудан аула болыыз, сйлеу мнеріне кіліізді кп адамаыз.

10 – 40 %– Сіз жасы гімелесушісіз.Оан з ойын толы айтуа ммкіндік берііз.

0 – 10 %– Сіз тамаша серіктессіз.Тыдай білесіз. оршаан ортаа Сізді атынасу стильііз ибрат бола алады.

7 БЛІМ. ФАРМАЦИЯДАЫ ЖНЕ СТОМАТОЛОГИЯДАЫ КОММУНИКАТИВТІ ДАДЫЛАР

7.1 Фармацияда науастармен атынасу

Науас жне дрілік заттар. Жааша медицина жыл сайын жааратын дрілерді арсеналымен жайасан. Мндай позитивті жадайды негативті жаы да бар: дрігерлер арасында бір немесе екі дріні олдануды орнына науаса бірнеше дрі беретіндері де табылып жатады. Дрігерді таайындаан кп млшердегі дрілік заттары науасты орытып жіберуі ммкін. Кбіне олар дрілерді абылдамайды немесе зі тадаан дріні ана абылдайды. Мндай мінез-лы науастарды орынышын айатап, жазылмайтын аурумен ауырамыз ба деген ойа алдырады. Зерттеулер нтижесіні крсеткіштері бойынша барлы медикаменттерді 20% олданылмай алады, оны себебі науас дріні млдем абылдамайды немесе дрыс абылдамайды. Кейбір науастар фармакотерапияа сенбей, аса маызды деген жадайда ана олданады. Науастарды орта есеппен 20-30% медициналы нсауларды орындамайды. Науастар апаратты 50% мытып алады, 60 % дрігерді нсауын дрыс абылдамайды. Мндай жадайлар «дрігер мен науас» арасындаы «комплайенске» жетпегендігінен дамиды. «Комплайенс» термині аылшын тілінде келісім деген маынаны білдіреді, яни медициналы режиммен жне еммен келісушілікті білдіреді. Науас келісімін алуды ажетті факторы болып, науасты терапия жайында, дріні абылдау ережесі жне дріні кері сері жайында дрыс апараттау табылады. Егде жастаы науастарды емі арапайымнан басталуы ажет. Науастара емді йінде ои алатындай етіп жазбаша трде берген жн. Дрігерді дріні таайындауында е алдымен сенімділік ажет, ол емні тиімділігіне жасы серін береді.

Туелділікті ралуы. Медикаментозды терапияны ажетті психологиялы аспектісі — бл дрілік зата туелділік мселесі. лемдік Денсаулы сатау йымы токсикоманияны дрілік туелділіктен айырмашылы критерилерін сынды. Токсикоманияа келесі критерилер тн: зата зардапты мтажды; дрі млшерін біртіндеп жоарлату; зата физикалы жне психологиялы туелділік; зиянды серлері; тлаа жне оршаан ортаа леуметтік атынасы. Дрілік заттара йрену айырмашылытары: жадайын жасарту масатында дріні немі абылдауа мтажды; дрі млшерін жоарлату ажет болмауы ммкін; физикалы туелділік болмай, психикалы туелділік дамуы ммкін; тлаа кері сері жне оршаан ортаа оны мінезіні сері индивидті зіне байланысты. Физикалы туелділік деп, науас дрісіз мір сре алмайтын жадайын айтамыз: дрі болмаан жадайда оларда трлі соматовегетативті жне психикалы симптомыдар дамиды, ол тек дріні абылдаумен шектеледі. Психотропты заттардан жиі психологиялы туелділік дамиды, сіресе йы келтіретін жне транквилизаторлардан. Дріге туелділік ауруды сипатына жне аымына байланысты болады. Туелділік деп,мысалы, дрілік затты тотатаннан кейін жадайыны крт тмендеуі немесе айталануы.

Плацебо эффектісі. Плацебо феномені ежелден белгілі. XIX асырды 30-шы жылдары науастара дрі серін баылау масатында дріге сас фармакологиялы нейтральді заттарды берген. Олар «плацебо» атауын алан — ол латын тілінде «найтын боламын» деген маынаны білдіреді. Плацебо абылдау нтижесінде науастарда жадайларыны згергендігі байалан, сондытан оны плацебо – эффектісі деп атайды. Тжірибелерді крсетуінше инъекциялар дріні ішке абылдааннан грі тиімді болады; тссіз ораптаы дріден грі ашы тсті орап жасы сер етеді Боухалды айтуынша плацебо эффектісі 35 % науаста байалады.

«Токсикалы плацебо»,плацебоны кері жаымсыз сері жиі психиатрлар неврозды науастарда кездестіреді. «Токсикалы плацебо» эффектісі алаш рет Вольфпен жазылан: су, іш ту, аллергиялы реакциялар жатады. Баса авторларды жазуынша шырышты абатты рауы, жректі ауы, ісінулер жатады деп крсетілген. Бл реакцияларды «фармакофобия» деп атайды. Фобия орынышты білдіреді. Фармакофобия — бл патологиялы ауіптену, яни дрі - бл адамды улайтын у ретінде тсіндіріледі.

7.2. Стоматолог маманыны науасы. Дрігер мен науасты атынасу ерекшеліктері.

Стоматологиялы тжірибедегі дрігер мен науас жадайыны спецификасын айтатын болса, классикалы рольді мазмннан ауытитындыын байаймыз. Дентальді ауруларды аымы науас жадайын згертеді. Мндай ауруларды тек екінші кезеі ана леуметтік міндеттерден босатады, яни наыз науасты роліне енеді. алан уаыттарда тланы тіс мселесі кнделікті леуметтік міндеттермен атар жретін, оны жеке жмысы болып алады.

Индивдті зі жазылуына ызыушылы танытанымен, луметтік жйеде бл сра екінші орында трады. С. Кигилисті зерттеуі бойынша дентальді аурулар денсаулыа те ауыр асынулар келсе де, тіс маманын атынауа мотив бола алмайтындыын крсетті. Кбіне стоматолог маманына бару ауырсыну сезімі немесе физиологиялы ыайсыздытар шектен шыса ана жзеге асады. Тіс денсаулыыны ролі леуметтік коммуникацияда едуір белгілі. Тіс денсаулыы леуметтік индикаторды статусын абылдайды. Шынайы дентальді дефектілер индивидті леуметтік дискриминацияны себебі болады. Стоматологты атынау тек ана медициналы мотивті факторлар ана емес, ол сонымен атар ттынушы німі ретінде болады. Коммерциялы йымды стоматологиялы ызметтер науастан материальді шыындарды талап етеді. Стоматологиялы науастар ызметті сатып алушы ыында болады. Науас тіс маманын атынауында біршама бгеттермен кездеседі. Оны негізгісі емдеу рдісіндегі ауырсыну сезімдері алдындаы орынышы. Науас зіне ыайлы уаытында дрігерге жазылу жне емні сапасы жніндегі, сонымен атар шыындар жайындаы сратары да маызды рл атарады.

Стоматологиялы тжірибеде стоматолог дрігер маманы амбивалентті болып сипатталады. Стоматологиялы сфераны амбиваленттілігі, мысалы, «медицина - бизнес» ракурсында туындайды.Стоматологиялы тжірибе коммерциялы шарттармен йымдасан. 1878 жылы Британды Медициналы журналында «Медицина – бл маманды, ал стоматология – бл кп млшерде бизнес» атты мааласы жары крген. Стоматолог мамандыы беделді жне жоары кіріспен сипатталады. Сонымен атар, стоматолог мамандыы жоары дрежелі автономды болып келеді. андай да бір клиникада жмыс істеп жне зіні ксіптік беделін пайдалана отырып, дрігер зіні табыс млшеріне, жмыс сааттарына жне шарттарына сер ете алады. Науас зардабын жеілдете отырып, «олмен жмыс істеуге» (manual skill) бейімделу дрігерді анааттануыны жоары дегейін амтамасыз етеді. Дрігерге байланысты стоматолог ксібіні ажеттілігі жне артышылыы кшейеді. Стоматологиялы тжірибедегі дрігерлер эмоциональді жадайлара байланысты трлі иындытармен кездесіп жатады.

8 БЛІМ. МАМАНДЫТЫ КЕЙБІР ЭТИКАЛЫ МСЕЛЕЛЕРІ

Этика – бл адам ызметіні ртрлі сфераларында жиі олданылатын тсінік. Сондытан, этиканы философияны блімі ретінде шектемеуіміз ажет. Этика ылым ретінде (грек тілінен thiká -дан thos – дстр, мінез, дет-рып) моральді жне дет-рыпты оытады. Термин ретінде алаш рет Аристотель олданан.Этика дет-рыпты тратылыыны задылытарын, ндылытарды, адам оамындаы моральды шарттарды даму этаптарын арастырады.Тарихи кезедерге байланысты тиісті, рсат етілген, моральді жне аморальді, гуманды категориялары маыналы метаморфоздара шырады. Длдеп айтанда, оамны талаптарына жне даму жолдарында. Адамзатты дамуыны жааша этапында этикалы принцптер унифицирленген.

Этиканы олданбалы маынасы адамдар арасындаы дет-рып нормаларын, ылыми ісденістерде, тжірибелік ызметте олданылады. «Ксіптік этика» тсінігі кеінен олданылады. Бл ксіпке деген кз-арас жйелеріні, тжірибені, тжырымны жне дстрді, идеяны жиынтыын айтады. Дрігер жне мейірбике этикасыны жне ылыми медицинаны тикасыны тсінігі, бл планетамыздаы медициналы ызмет тарихыны дет-рыпты принцптерін осады. Бл жерде ерекше орынды медицина ызметкеріні ксіптік парызы, ксіптік компетенттілігі жне деонтологиясы алады. Дрігерлік парыз – бл тарих бойы жиналан дрігер мен науасты, зара дрігерлерді жне дрігер мен оамны арым-атынасын реттеп отыратын нормалар мен талаптар жиынтыы. Ксіптік парыз дрігерлік мораль принцпіні е басты крінісі болып – гуманизмді крсетеді (адамгершілік, адамсйгіштік), ал басаша алып араса – гуманизм мен дрігерлік парыз жиі арама айшылыты крсетеді.Дрігер кімге болса да медициналы ызмет крсетуден бас тартуа болмайды. Бл моральды талаптар Гиппократ антында, Женевалы деклорациясында жне баса да жаттарда крсетілген.

азіргі уаытта медицина этикасыны принцптері биомедициналы этика тсінігімен тжырымдалып крсетіледі. Ол медицина ызметкерлер тласын леуметтік орау ызметін атарады.

азір «биомедициналы этика» трт трде немесе модельде арастырылады:

1. Гиппократ моделі. Бл модельді негізгі принцпі – «зиян келтірме». Дрігер науасты леуметтік сенімін алады. Дрігерлік принциптер медицинаны кесі Гиппократпен салынан (460-377гг.), дрігерлік этиканы бастауы азіргі уаытта да актуальді, танымал «Антта» крсетілген.

2. Парацельс моделі (1493-1541 гг.) – «айырымдылы жасау», орта асырда дамыан. Негізгі маынасы болып, дрігерді науаспен эмоциональді байланысыны негізінде емдік рдісті рылуы табылады.

3. Деонтологиялы модель немесе дрігерлік этика, 1840 ж туындаан (авторы Петров). Негізгі принцпі болып «рыпты тазалы», «парызды адаалау» табылады. 4. Биоэтика – дстрлі биомедициналы этиканы жааша трі, негізгі принцпі «адам ыы мен ндылыын сыйлау» болып табылады.

Биоэтика философиялы білімні маызды нктесі болып табылады, ол жааша медицинадаы технологиялы ралдарды згерісімен, генді инженерия ылымыны туындауымен, трансплантологияны дамуымен жне тжірибелік, теориялы білімні штасуымен байланысты болады. азіргі уаытта тсікті этикалы мселелері, жасанды рытану, клондау, сексология жне эвтаназия сратары ерекше орын алады. Барлы осы рдістер дрігер, науас туыстарыны жне ортаы мед.ызметкерлеріні алдындаы моральді мселелерді шыдады. Науас сенімін тудыру масатында абайлап сйлеуді жне «дрігерді сабырлы, байыпты мінез-лын, науаса аморлы жне мият арауын» талап ететін деонтологиялы этикадан биоэтиканы айырмашылыы ы шиеленістеріне негізделеді, ол «рыты мірге деген ыы», йелдерді тсікке ыы жне науастарды эвтаназияа ытыы («айырымды, жасы лім»). Бл жерде дрігер тласына ойлатын «зиян келтірме» жне «лтіріп алма» деген ксіптік ережесіне науасты «олайлы лімге деген ытыы» айшы келеді.

Дрігерді ксіптік этикасы е алдымен дрігерлік парызын орындаушы адам тласына баытталан.

8.1 Дрігер тласы жне оны психологиялы сипаттамлары. Дрігерді ксіптік сапасына сер ететін сипатты ерекшеліктері

Дрігерді тласы жне оны жеке даралыы – оамны ерекше назарында, ол оамны талысыны тсіп, білім жне денсаулысатау рылымдарымен баыланады. Мндай жоары ызыушылы толыымен негізделген. Медицина ызметіні жааша технологиялануына арамастан, барлы назар басты орында тран дрігерге жне оны даралыына аударылады. Оны мінез-лы, психологиялы ерекшеліктері басты рл атарады. Егер кез-келген науастан тадауы болса, мысалы, керемет аылды диагностикалы машинаны немесе жасы дрігерді айсысын тадар едііз дегенде, рине ол адамды атынасуды тадар еді.

Мінсіз дрігерді кейпі рбір науаса зіндік ерекшелігімен болады. Кбіне дрігер кейпі бірдей болып шыады. араанды медициналы академиясыны студенттері психология жне коммуникативті дадылар пнінде бл сраа кп жадайда бірдей жауап береді. Оларды тсінігінше дрігер – гуманды, айрымды, риясыз, ыыласты адам, з ксібін жасы мегерген маман ретінде жне дрігер мінезін принцпті жне масаткерлі, жаны ашуа абілетті деп баалайды. Бірінші курс студенттері дрігерді ерікті асиеттеріне кп тоталса, жоары курс студенттері дрігерді тлалы когнитивті жне интеллектуальді асиеттеріне тоталады. Беларусияны бір жоары оу орнында медико-профилактикалы факультеті студенттеріні арасында зерттеу жргізілген. Алынан мліметтерді сапалы трде анализдеу арылы «мінсіз дрігер» тсінігіне біраз жауап алан. Болаша дрігерлер ксіптік ролді ыр-сырын жне тланы дара-психологиялы ерекшеліктерін айындайтын сипаттама берген. Бл сипаттар тланы психологиялы сферасына баытталан: эмоциональді-ерікті, рекетті-тжірибелі, ажеттілікті-мотивациялы, тлааралы-леуметтік, экзистенциональді-трмысты, моральді- адамгершілікті жне когнитивті - танымды.

Идеальді дрігер сипатыны тлааралы-леуметтік сферасына кбірек мн берілген (29%).

Болаша дрігерлер идеальді дрігерді келесі асиеттерін айындап крсетеді:

психологиялы олдау крсету (23%);
эмпатия, тсінушілік (18,2%);
терапевтиялы альянсті ра білуі (13,8%);
кез-келген адама ыпал ете білуі (12,3%);
атынасудаы коммуникабельділік (8, 5%);
ріптестерімен тамаша атынаста болу жне зара кмек крсету (7,7%);
шынайылылы, ашыты, жылы шырайлылы (5, 3%);
науастан тланы кре білу (4,4%);
науаса диагнозды жне емдеу дістерін жеткізе білуі (3,1%);
оршаан ортаны сыйлауы, беделділік (2,6%);
жан жне тнді емдей білу (1,1%).

Среди качеств, относящихся к морально-нравственной сфере (21%), включающей морально-нравственные состояния, действия, поступки и свойства личности, наиболее часто студентами отмечаются такие личностные качества, как доброжелательность, интеллигентность, ответственность врача. К действенно-практической сфере (21%) относят проявления человека как деятеля, практически реализующего себя в окружающем мире, и в характеристике идеального врача эта сфера представлена профессиональными умениями. Когнитивно-познавательная сфера (12%) представляется как получение, хранение, узнавание, воспроизведение и преобразование информации, к ней следует относить когнитивно-познавательные состояния, процессы и свойства личности. В представлениях студентов эта сфера наполнена характеристиками, относящимися к профессиональным знаниям идеального врача. В содержание понятия «идеальный врач» студенты включают также профессиональное самосовершенствование, любовь к своей профессии, полную отдачу своей профессии, увлеченность своим делом, ценность и уважение к собственной жизни и здоровью, к жизни и здоровью окружающих. Эти характеристики исследователи относят к потребностно-мотивационной сфере (7,6%), которая включает различные потребности (испытываемые человеком нужды в определенных условиях жизнедеятельности и развития), мотивы (связанные с удовлетворением определенных потребностей побуждения к деятельности) и направленности. Экзистенционально-бытийная сфера (3%) проявляется в состояниях самоуглубления, переживаниях своей самости, свойствах личности, обусловленных сопричастностью своему бытию в мире. К этой сфере можно отнести следующие выделяемые студентами качества «идеального врача». Нам представляется чрезвычайно важным наблюдение наших коллег из Беларуси над этим аспектом личности врача, который выделили студенты. Несмотря на стремительный век, практичность молодежи, необходимыми чертами личности врача они считают

уверенность в себе (31,9%);
позитивная Я-концепция (24,5%);
автономность и принятие автономии другого (22%);
интегральный локус контроля (4,8%);
способность к рефлексии (4,8%);
обладание яркой индивидуальностью (4,8%);
самодостаточность (2,4%);
самоуважение (2,4%);
высокая самооценка (2,4%), -

то есть те свойства, которые не позволяют врачу быть стопроцентно конформным ради получения выгоды и построения карьеры. Оценит высказывания белорусских студентов и сопоставьте с вашими суждениями. Например: «Идеальный врач должен обладать чувством самоуважения, так как, если человек уважает себя, он будет всегда стремиться быть на высоте». Или: «Врач, самостоятельный в принятии решений и уважающий самостоятельность других людей, понимающий, какое впечатление он оказывает на пациента и обладающий высокой самооценкой, может называться идеальным врачом».

Исследователи отмечают, что определенную роль в понятии «идеальный врач» студенты отвели имиджу медицинского специалиста. По мнению некоторых из них, идеальный врач должен быть мужчиной, что говорит об установке относительно мужчины-врача как носителя деловых качеств. Кроме того, идеальный врач должен быть аккуратным, в белоснежном халате, обладать привлекательной внешностью и приятными манерами, вести здоровый образ жизни, иметь стильную машину, свой дом и отличный заработок. «Мужчина, одетый в дорогой костюм, галстук, дорогую обувь. С аккуратной прической и дорогими часами. Имеющий стильную машину». «Не курящий и малопьющий, всегда в белой рубашке, начищенной обуви и накрахмаленном халате». «Внешний вид врача не должен вызывать отрицательных эмоций у больного. Например, видя длинные ногти у врача, пациент прежде всего думает: «Как же врач оказывает помощь такими руками?» Врач, пропагандирующий чистоту, должен быть в чистом халате и иметь порядок на столе».

Исходя из приведенного исследования, его результатов, наших наблюдений и размышлений, обобщая те высказывания, которые мы получаем на занятиях от студентов КГМА, мы считаем справедливыми выводы авторов о том, что студенты, прежде всего, выделяют межличностно-социальную сферу личности идеального врача. Это обусловлено постулатом медицинской этики, согласно которому профессиональная деятельность врача – это деятельность в сфере общения и одной из сторон успешности данной деятельности является достаточный уровень развития межличностно-социальных качеств, направленных на умение установить терапевтическое сотрудничество с пациентом. Этот постулат служит отправной точкой для общественной оценки успешности врача как специалиста и как личности.

Для будущих специалистов также важно обладание достаточным уровнем знаний и умений, позволяющих переживать собственную ценность как специалиста, чувствовать сопричастность к происходящему. Наличие морально-нравственных, потребностно-мотивационных и эмоционально-волевых качеств позволяет врачу достичь самоактуализации, быть успешным в своей профессиональной деятельности, внести определенный вклад в развитие медицины.

Подводя итог анализу образа идеального врача в представлениях студентов высшей медицинской школы, можно сделать следующие выводы:

1. В содержание образа идеального врача студенты-медики включают индивидуально-психологические особенности личности и особенности профессиональной роли специалиста, относящиеся к следующим сферам личности: межличностно-социальной, морально-нравственной, действенно-практической, когнитивно-познавательной, потребностно-мотивационной, эмоционально-волевой, экзистенционально-бытийной.

2. Наибольший удельный вес отводится межличностно-социальной сфере личности. Причем многие из перечисленных студентами качеств говорят о необходимости соблюдения идеальным врачом доктрины информированного согласия, принципов и норм медицинской этики, «Кодекса врачебной этики».

3. Доминирование межличностно-социальной сферы, отражающей особенности взаимодействия врача с пациентом, позволило определить общий эталон идеального врача как «сотрудничающего» и готового к установлению с пациентом в лечебном процессе терапевтического альянса. Мы рассматриваем это обстоятельство как результат усвоения студентами основных положений медицинской этики, методологических основ и теоретических проблем медицинского взаимодействия, основных правил общения в диадах «врач – пациент», «врач – другие медицинские специалисты», «врач – родственники больного».

4. Образ сотрудничающего врача как идеального в представлениях студентов высшей медицинской школы создает условия для формирования профессиональных ценностных ориентации и профессионального самосовершенствования.