еминар сабаыны психологиялы ерекшелiктерi.
билет
1) Жоары мектеп психологиясыны пні,міндеттері жне рылымы
Жогары мектеп психопогиясы— болаша маманны ксіби білім беру жйесіндегі психологиялы дамуы туралы деректерді,задылытар мен механизмдерді зерттейтін педагогикалы психологияны бір саласы. Болаша маманды кэсіби дайындау проесіні крделі болуы жогары мектеп психологиясыны зерттеу пэніні кпжатылыын анытайды. Осыган орай жоары мектеп психологиясы студенттерді оыту проесін, оларды маман жне тла ретінде даму крсеткіпггері мен лшемдерін, арым-атынас саласын, оытушыларды психологиялы ерекшеліктерін арастырады.Жоары мектеп психологиясы кэсіби білім берудегі кокейтесті психологиялы мселелерді шешуге баытталады. Жоары мектеп психологиясыны теориясы мен тэжірибесіндегі озы жетістіктерді олдану арылы оу-ксіби іс-эрекет субъектісі ретіндегі болаша маманны зияткерлік жэне тлалы дамуын тиімді ету ммкіндігі артады.Жоары мектеп психологиясынан ылым ретінде кэсіби білім беруде орын алатын психологиялы былыстарды зерттеу, тсіндіру жэне сипаттап беру ктіледі.Олай болса, жоары мектеп психологиясында кэсіби білім беру дерісіндегі деректерді, задылытар мен механизмдерді теориялы жаынан зерггеп, негіздеу ана емес, сонымен бірге, оларды азіргі кездегі кэсіби дайындау тэжірибесіне ыпалдастырып, ендіру зекті мэселе болып табылады.Сондытан, жогары мектеп психологиясыны нысаны— жоа-ры оу орнында білім беруге, психологиялы дамуа баытталаноу-трбие процесі.Ал, жогары мектеп психологиясыны пні - жоары оку ор-нында білім беру, даму бойынша психологиялы деректер, зады-лытар, механизмдер жэне шартгар.Сонда, жоары мектеп психологиясы студент пен оытушынызара рекеттесуін, оларды тлалы дамуын арастырады. Нагы5 айтанда, жоары мекгеп психологиясы 1) оу-ксіби іс-эрекет су&ьекгісі ретіндегі студентті психикалы даму зацылыгарын;2) оытушынын гылыми-педагогикалы іс-эрекеттеріні зады- лытарын жэне 3) студенттер мен оытушыларды кэсіби-педа-огикалы арым-атынасыны элеуметтік-психологиялы ерекше-ліктерін зерттейді. Теориялы негіздемесі тжырымдалан эрі олданбалы пэн ретінде жоары мектеп психологиясы кэсіби білім беру дерісін психологияландыруа баытталады. Жогары мектеп психологиясыны негізгі м ін д е т те р і:- студенттерді толымды психикалы даму, тлалы жетілу механизмдерін зертгеу; -студенттерді маман, зияткер жэне тла ретінде дамып, жетілуіне ажетті психологиялы жадайды амтамасыз ету;- ксіби білім беру субьектісіні зіндік дамуы мен жетілуіне барынша ыпал ететін леуметтік-психологиялы, педагогикалы жадайларды анытап, жобалау;1 студентті маман жэне тла ретінде даму ерекшеліктерін аныгауа жэне жобалауа ммкіндік беретін дістемелік, психо- диагностикалы кралдарды жасау; ксіби білім беру субъектілеріні - оытушьшарды, экімші-лікті, жымны психологиялы ерекшеліктерін жэне оларды студентті психикалы дамуына ыпал ету механизмдерін зерттеу.Жогары мектеп психологиясыны рылымынажоары оуорнындаы а) оу рекетіні жэне оыту психологиясы, э) даму психологиясы, б) педагогикалы кэсіби іс-эрекет психологиясы бойынша эр жагы білім амтылады.Жогары м е к те п те гі оу рекеті жне оыту психологиясыболашак мамандарды оку-танымды жэне оу-кэсіби іс-рекеті-ні психологиялы негіздерін; оу эрекетіні жетілу ерекшеліктерін; кэсіби білім беру жадайында танымды даму мселесін;окыту зандылытарын; студентті шыармашьшы элеуеті мен субьектілік асиеттеріні дамуындаы оытушыны рлін зерттейді.Жоары мектептегі оыту психологиясыны негізіне болаша маманны білімі, икемділіктері, дадьшары орныьш, жетілуін жэне психологиялы денсаулыын амтамасыз етуге баытталан оыту жне оу теориялары, оларды формалары мен діс-тсілдері амтылады.
2) ЖМП баса ылымдар жйесініде алатын орны мен рлі. ылымда адам баласы эртрлі трыдан: биологиялы феномен, элеуметтік феномен, сана иесі ретінде арастырылады. Осыан орай адам баласын зерттейтін кптеген ылым трлері бар. Бдан психология ылымыны баса ьшымдармен зара байланыста болатыны крінеді. Психология мен ж а р а ты лы с та н у гылымдары зара тыыз байланыста. Оларды кейбіріне тотала кетелік.Психология адамны туа біткен жэне жре пайда болатын ерекшеліктерін тсіндіргенде биологиялы ылымдар атарына жататын генетика маызды рл атарады.Психология мен физиологияны байланысы аса тыыз. Жоа-ры жйке ызметіні физиологиясын тсіндіретін И. П. Павлов,В. М. Бехтерев, доминанта идеясын сынан А. А. Ухтомский, бел-сенділік физиологиясыны аидаларын жасаан Н.А. Бернштейн,«аиатты алдын ала бейнеленуі жайлы» тсінік берген П. К. Ано-хин ебектері психология ылымыны дамуына осылан зор лес болып табылады. Психология мен медицина гылымдарыны байланысы эр жа-ты. Дрігер мен науас адам арасындаы арым-атынас, науасты тексеру, емдеу іс-эрекеттеріні психологиялы негіздері бойынша психология мен медиинаны бір-біріне ыпалдастыы аса жоары. сіресе медиинаны невропатология мен психиатрия салаларымен психологияны орта мселелері те кп. Мселен, оларды зара тыыз байланыс жасауыны арасында адамны психикалы дамуьгадаы трлі ауытуларды алдын-алу, оларды емдеу жзеге асырылады.Психология мен физика ылымдарыны байланысы да айтарлытай. Физикалы аидалар арылы психофизикалы былыстарды тсіндіру орын алады. Физика ылымыны жетістіктері арасында психикалы ерекшеліктерді зерттеуді трлі ралдары жасалады. Психологиялы теорияларда «уат», «механизм» сияты кптеген терминдер олданылады.Психология мен химия ылымдарыны байланыстары аны. Психология шін маызды болатын биологиялы былыстардыталдауда химиялы проестер арастырылады. Психология мен химия ылымдары арасындаы байланыс психикаа ыпал ететін дэрі-дэрмектер ндірісі арылы да крінеді.Психология мен математика ылымдарыны зара байланы-сы те тыыз. Психикаа объективті трыдан арап, зерттеу талап-тары математиканы психологиялыэксперименттердегі маызынанытайды.Психология гуманитарлы гылымдармен де те жаын бай-ланыста. Мндай байланыстарды кейбіріне тоталамыз.Психология мен та р и х трлі тарихи дуірлердегі тланы жан-дниесіндегі ерекшеліктерді анытау, зерттеу бойынша зара байланысты болады.Психология мен леуметтану гылымдарыны оам мен тлаа атысты мселелерді арастыруда орта тстары те кп.Тланы даму ерекшеліктері, арым-атынас жасау, топтаы жа-дайлар сияты кптеген мэселер бойынша психология мен леу-метгану ылымдары зара тыыз байланыс жасайды. Мселен, леуметтану тланы, оны атынастарын зертгеу дістерш психология ылымыны орьшаналып,пайдаланады. Ал, психология эксперименттік мэліметтерді жинагау тсілін олданандаэлеуметтануа араланады. Психология мен этнография ылымдарыны жалпы мэселе-лері те коп: оларды трлі халытарды психологиялы ерекше-ліктері мен мдениетін зерттеуде, лтты мінез, лтты сана-сезім,лтты руханият мэселелерін арастыруда бірлесуі орын алады.Психология мен са я са тта н у ылымдарыны зара байланысы адамдар мен топтарды саяси мірі, оларды саяси сана-сезімі,трлі саяси жадайдаы мінез-лыты, жріс-трысты, іс-эрекетп,жеке адамдарды саясаттаы рлін аныгауа ммкіндік береді.Психология мен т і л білімдеріні тікелей байланыстары бар.Бл байланыс сйлеуді алыптасуы, оны ойлаумен зара атынасы, мэдениетті игеруде тілді рлі сиягы кптеген мэселелерді арастырумен аныталады. Психология мен нертану ылымдары шыармашылы, кр-кем-нер туындыларыны рылым ерекшеліктері мен нер туьга-дьшарын абылдау сиягы мселелерге атысты трыларда тоай-ласады. Психология мен философия ылымдары зара тыыз байланыс-та дамып келеді. Психология мэселелері жылдар бойы философия аясында арастырылды. Психология тек ХІХ-асырды орта кезінде ана философиядан дербес ьшым ретінде блініп шыгы. Біра адам баласьгаы жан дниесі материалистік жэне идеалистік, биологиялы жэне элеуметтік, субъективтілік жэне объективтілік сиягы кптеген философиялы мэселелерден тысары арастырылуы ммкін емес. Тла, субъект, сана, танымды іс-рекет, логика, ойлау, нер психологиясы сияты талай мэселелерді зерттеу объектілеріне философия мен психология ылымдары екі жаган бірлесіп, тыыз ыпалдастыта талдау жасайды. Психологияны методологиялы негізі - философия, яни, психология ылымы философиялы тжырымдамалара араланады. Сонымен бірге,кейбір психологиялы теориялар философиялы баыттара айналан-ды. Мэселен, психоанализді философиялы та аым ретшде арастырады; С. Л. Рубинштейнні ебектері андай дрежеде психологиялы болса, соншама философиялы теория болып саналады, т.с.с.Психология мен педагогика ылымдары ажырамастай, зара тыыз байланыста. Оыту, трбиелеу процестері адамны психологиялы ерекшеліктерін ата ескеруді, солара негізделуді ажет етеді. Тіпті, ХХ-асырды бас кезінде балаа деген атынасты психологиялы та, педагогикалы та жагарын амтуа талпынан кешенді баыт — педология— бала жайлы ылымны дниеге келгені де белгілі (1936 жылы оны іс-рекеті тотатылан-ды).Сонымен, психология ьшым мен практиканы трлі салаларымен тыыз байланыста. Осыан орай психологияны зінде бірнеше салалар пайда болды.азіргі психология — бірнеше салалардан тратын кптарма-ты ылым. Психологияны салалара жіктелуіне 1) ылыми жэне практикалы іс-рекеттерді барлы жатарына психологияны кеінен енгізілуі; 2) психологияны арынмен дамып, жаа психологиялы білімдерді пайда болуы басты себептер болып табылады. Мнда, психологияны эрбір саласы ылыми-зерттеу негізінде дербес дамыан баыттар ретінде аныталады.
3)Жоары мектеп психологиясыны концепсиялары мен принциптеріБілім алу барысындаы міндеттерді шешуде студенттерді іс - рекеті аса жоары белсенділікті ажет етеді. Л.С. Выготскиді концепсиясы бойынша адам оамны толыанды мшесі болуы шін. Жеке адам тарихи материялды жне рухани ндылытар негізінде белгіленген адамдамдарды алдыы іс – тжірибесін мегеруі ажет. Сонда ана жеке адам оамны толы мшесі юолып есептелінеді. А.Н. Лентев бл ойды жаластыра отырып былай деді. «бл процесс адамны жеке функциялары мен абілеттеріні тарихи алыптасуынан крінді».Бл ой – пікірлерді адамны психикалы дамуы луметтік іс – тжірибені негізінде аланады деп орытуымыза болады. Бл айтылан мселелер тек оыту психологиясынаана емес сонымен атар трбие психологиясына да атысы бар. Себебі жастарды жеке тласыны алыптасуыны барысы автоматты трде емес оны ішкі жан дниесіні згеруіні негізінде жреді. Оны ішкі станымы сырты іс - рекетіні баыттаушы болып табылады.Тланы жеке станымдары, мативтеріні жиынтыы, оны міріндегі идиял тлалары сырты дниеге деген кзарасы, зін - зі баалауы жеке адамды сыры серлерді ыпалына тсіп кетуден сатайды. Аыл – ой рекеттерін сатылы алыптастыру концепсиясы Осындай канцепсияларды бірі аыл – ой іс - рекетіні сатылы алыптасуы. Бл жайында 50 – ші жылдарда П.Я. Гальферинні ебегінде кеінен баяндалады. Ондаы ортынды пікір білім атысушыларды жйелі іс - рекеттеріні негізінде алыптасады делінген. Адам ойлай алу іс - рекетін табиаттан алмайды. Ол ойлауды жре бара йренді. Мндаы педагогты рлі осы процесті жруін адаалау жн дрыс баытта йымдастыра білу.
№ 2 ЕМТИХАН БИЛЕТІ
- Кшбасшылы, басару жне студенттер арасындаы шиеленіс.
- Студент тласы.
- ЖОО оытушыны педагогикалы абілет ерекшелiктерi.
Кшбасшылы - бл адамдарды жинап ала ойылан масата баыттау. Кшбасшы мен Басшы маынасы бір емес. Басшы – бл жмысты беруші жне сол жмыстара жауап беруші. Жасы басшы орындалан жмсысты реттеп абылдап отырады. Ал, Кшбасшы адамдарды жандандырады, масата жетуде болашаты кр асиеті арылы адамдарды орта масата баыттайды.Басару — бл жымдаы адамдара жне жекелеген адамдара, оларды бірлескен (ебек) жмыс процесінде масатты жйелі ыпал ету.Басару ісіне жетілдіруге мындаан жылдар бойы ажырлы ебек, оны тиімді йымдастыру кажет болды, бан з уаытында е озы акыл-ой жетістіктері жмсалды. Бізді заманымыза дейінгі шінші мы жылдыта сазбалшыктан істелген табличкаларда кне жйелерді коммерциялык келісімдері мен задар туралы деректер жазылан. Мны зі оларда басару практикасыны боландыын длелдейді.Студент пен студенттерді арым-атынасыны трлері кбінесе зара рекет етуші субъектілерді этномдени, леуметтік, рухани-адамгершілік жне тлалы жекедара психологиялы ерекшеліктерімен, сонымен атар, жоары оу орнында алыптасан дстрлермен, студенттік топты жетілу дегейімен, арым-атынас нормасы мен ережелеріні алыптасу жадайларымен де тыыз байланысты.
з кезегінде, оу рдісіні тиімділігіні тмендігі жне оытушыларды арым-атынасындаы кикілжідер тмендегідей себептермен тсіндіріледі:
· сабаа ана атысу, жалаулы, оыысы келмеу (жауап беруші оытушыларды штен бір блігі осы кзарасты олдайды);
· базалы білімдерні аздыы, студенттерде збетінше ойлау жйесіні болмауы, саяси-мдени жалпы білім дегейіні тмендігі (жауап берушілерді 13 %);
· болаша мамандыына жне оуа деген ызыушылыыны болмауы (69 %);
· болаша перспективасын болжай алмау, зін-зі анытауды тмендігі (30 %).
«Студент - студент» типіндегі кикілжіні пайда болуы, студенттерді здеріні баалаулары бойынша тмендегідей негізін амтиды:
· зіндік баалауды трасыздыы (26 %);
· дылыты баыт-бадардаы ерекшеліктер ( 24 %);
· арым – атынаса тсу иыншылытары, басаларды жетістігіне ызанышпен арау ( 16 %).
2.Студент – андай да бір жеке тла. Ой-санасы дамыан, ел болашаыны тізгінін стауы шін з алдына бір маманды иесі боламын деп лкен масат ойан индивид, яниз станымын анытаан, алдына ойан айын масаты бар адам.Трт-бес жыл ебектеніп, жарын болашаыны іргетасын алап, бойына жігерлілік пен айсарлылыты, рухшылды пен жаашылдыты жиып скен студент енді елі шін жмыс жасауа саадай сай. Кші асып, жігері тасып, зіні емес, лтыны мддесі шін жан июа зір.«Ел боламын десе – бесігіді тзе» дейді азаты данасы М.уезов. Бесіктен белі шыып, ананы а стімен лдиіне, ысты алаанына марланып, оны бір жыл бойы сол отбасыны жанында, яни кіші отбасында бойына лтжандылыты, Отан сйгіштікті, патриотты тлім трбиені ндылытарын сіірген жас буын иесіні, лкен мірге ая басып, ата-анасынан жыра, яни баса алаа білім нрімен сусындауа келіп, студент атанан, аймаы бзылмаан уыздай стті болаша сол ст болып алуына немесе сол сттен ашыан салып, ащы айран етіп алу да осы студент кезді лесінде екен. Егер осы кезде сол студент жан-жаты іспен айналысуа талпынар болса, онда оны болашаы айын, басар биігіні бастауы жарын болма.
3.Педагогикалы арым-атынаста креативтікті дамытуда импровизацияны басшылыа алу абілетіне ие болу керек. Оушыларды іс-рекеттерін жне жадаяттарын жедел баалау, шешімді бірден шыару, алдын ала логикалы талылаусыз, педагогикалы білімні эрудицияны, интуицияны, балалармен гімелесуде бл шешімдерді пайдалану, жадайы згеруін баылай отыра, зіні іс-рекетін крсетуде маызды.В.Н. Харькин педагогикалы импровизацияны талдауда, В.И. Загвязинскийді мліметі бойынша, «шешу» жне «баалау» абілетін педагогикалы импровизация деп анытайды. Мндай шешім оан жеткіліксіз болды, себебі абілеттілік рашан шыдалмайды, сонымен атар маызды импровизациялы дерісте тсіп алады. Педагогикалы импровизацияны зерттеуші оытушыны, трбиешіні педагогикалы импровизациялы іс-рекеті, педагогикалы гімелесуде пайда болан, деп тсінеді .Педагогикалы оу орындарыны студенттерді басты зерттеу рекеті, яни теориялы негізі оу іс-рекетіне байланысты. Біріншіден зерттеу нтижесі бойынша креативтікті алыптастыруда педагогикалы импровизация іс-рекетпен тыыз байланысты. Екіншіден леуметтік тжірибені тез мегерілуі, маыналы іс-рекет барысында ана тла бойында алыптасады (С.Л. Рубинштейн). шіншіден креативтікті алыптастыруда педагогикалы импровизацияа дайындыы теориялы білімге сондай-а, р кезеге ойылан масата сер етуіне байланысты.
3 БИЛЕТ
1. Шетелдерде ЖОО білім беруді дамытуды тенденцияларыКез келген елді білім беру жйесіні алдында оам дамуыны ай кезінде болмасын лкен міндеттер траны белгілі. йткені білім беруді дамыту арылы, мемлекетті сіп ркендеуіне жасы жол ашылары сзсіз. Мемлекетті алыптасып, саяси экономикалы баыттарды дамып глденуі, білім беру жйесімен тікелей байланысты болып отыран.азіргі кездегі жоары білім жйесіні даму тенденциясын былай суреттеуге болады:Біріншіден, ол азастан Республикасы КСРО рамында болан кездегі жйелік леуетіне сйенеді;Екіншіден, нарыты экономиканы талаптарына жне шарттарына сйкес згеріп отырады;шіншіден, білім саласында жаа оу ралдарын алыптастыруды белсенді рдісі жріп жатыр;Тртіншіден, білімні экономикалы фундаменті згеруде;Бесіншіден, мемлекеттік емес оу орындары кбейгендіктен, мемлекет білім сапасына баылау мен оу-аарту бадарламаларыны басым баыттарын алыптастырумен шылданады.ХХІ асыр табалдырыын аттааннан кейін кпеген елдер леуметтік салада біршама згерістерді бастарынан кешіруде. Шын мнінде соы 10 жыл ішінде оу-аарту саласында реформа жргізбеген бір де бір дамыан мемлекет жо. Кейбір елдерде бл тжірибе траты трде жргізіліп келеді. азіргі оамны дамуында жне лемдік рынокта мыты позизияны амтамасыз етуде білімні басымды рлі туралы идея жоары дамыан мемлекеттерді оу-аарту саясатында маызды орына ие. Ол ресми жаттарда, саяси платформаларда жне мемлекет басшыларыны сздерінде крініс табуда. лемдік ауымдасты зіні жарын болашаын жаа біліммен байланыстырады. аламдастыру соы он жыл ішінде адамдар санасында жне тжірибеде озаушы кш ретінде арастырылды. аламдастыру рдісіні сері халыаралы білімге апаратты, коммуникациялы технологиялар жне технологиялы байланыстар енгізуде айын крінеді. Елімізде жргізіліп жатан білім саясаты лемдік білім кеістігімен ыпалдасуа бадарланан. лемдік білім кеістігіндегі жалпы білім беруді басымдылы масаты-згермелі мір жадайына тез бейімделетін, з жолын дрыс тадай білетін, о шешім абылдай алатын тла дайындау болып отыр. Осы орайда Австралияда абылданан ХХІ асырдаы лтты мектептерді «Аделаида декларациясында»: «Австралияны болашаы рбір азаматты білімді, ділетті жне ашы оамда німді рі толыанды мір сру шін ажетті білімдерді, біліктерді, тсінісулер мен ндылытарды игеруіне байланысты» делінген. Еліміздегі білім беруді дамыту ісі жааша кзарастар мен сондай баыттара негізделіп отыраны млім. Президентті азастан халына Жолдауында: «лтты бсекелестік абілеті бірінші кезекте оны білімділік дегейімен айындалады» деп айтылан. Осы трыдан азастан Республикасыны 2015 жыла дейінгі білім беруді дамыту Тжырымдамасында: «Орта білім беруді масаты-жылдам згеріп отыратын дние жадайларында алынан тере білімні, ксіби дадыларды негізінде еркін бадарлай білуге, зін-зі іске асыруа, зін-зі дамытуа жне з бетінше дрыс, адамгершілік трысынан жауапты шешімдер абылдауа абілетті жеке тланы алыптастыру» деп крсетілген.
2. Студенттік топты рлі.Студент жастар – з заманымен атар адам басатын, оамны ала басушы кші, оларды ішінен ртрлі салада ызмет ететін тлалар алыптасады. Тланыалыптасуына, азаматты позицияныалыптасуына Университеттегі Студенттердізін-зі басару органыны рлі те маызды. Себебіжаа леуметтік-экономикалы ортадаызмет атаратын мамандарды трбиелеуді, олардыоамдаы леуметтік жадайын алыптастыруды жне даму задылытарын айындау ортасыны табалдырыы. Студенттердізін-зі басаруы, жастардыоамды бiрлестiктерi, еріктілер йымы – бл леуметтік серіктестер немесе леуметтік ріптестер. Яни масаты мен міндеті айындалан, з ндылытарын айындай білетін орта. Бл Университетті басару жйесіне з серін тигізетін, басару жйесіні нтижесі мен стратегиялы дамуына септігін тигізетін орта.Студенттер – тыр жне леуметтік топ, зіні лтты жне леуметтік рылымымен жасына арай, ерекшеленеді, сонымен бірге сол уаыта тн ерекше абілетті болу. Бл ерекшеліктер студенттерді алыптасуымен байланысты оу рдісімен бірге згеше студенттік мртебесіне атысты уаытша станымдарды стану. Студент міріні згешелігі, тланы арынды дамытуа белсенді арым-атынаса олайлы жадай туызады. леуметтік баыттарды алыптастыруда жоспар бойынша бірінші орына ндылыты баыттар шыады.
Студенттерді леуметтік бейімділік шарттары мыналарды талап етеді:
1) креативті, дамытатын орта, студенттерді ылыми ізденушілігін дамыту тек оу дерісіні шеберінде ана емес, сонымен атар кафедра клубтарыны, ылыми йірмелер; жеке шыармашылы, леуметтік-мдени рекеттерді ртрлі формалары мен баыттарын амтамасыз ету;
2) жоары оу орныны оам шін ашытыы – елдердегі жоары оу орындары арасындаы байланыс, бірігіп шаралар ткізу, республикалы жастар йымдарына атысу;
3) студенттерді оуа келгеннен бастап леуметтік-мдени рекеттерге тарту, себебі университет туралы оларды абылдаулары бірден оны леуметтік мдени ортасын алыптастыруда здеріні ажетті абілеттіліктерін пайдалану.
азастан Студенттер АльянсыСА-ны негізгі міндеттері:
· студенттер бойында патриотты сезімді алыптастыру, оларды лтжандылыа баулу;
· студенттерді кш-жігерін топтасан арнаа баыттау;
· студент жастарды мддесін орау;
· студенттер ортасына білімділікке мтылуды алыптастыру;
· ыты мемлекет пен азаматты оам руа рекет ету;
· «азастан 2030» стратегиясын дамытуды практикалы трыдан жзеге асыруа олдау крсету;
· Мемлекеттік жастар саясатын жзеге асыруа лес осу.
3. Студенттік жымды психологиялы зерттеуСтуденттерді психологиялы даму ерекшеліктері тлалы аыл-ой асиеттерімен атар зіндік іс-рекет ерекшеліктерімен бейнеленеді. Студент проблемасын ерекше леуметтік-психологиялы жас ерекшелік категориялары ретінде негізгі ебектерді бірі Б.Г. Ананьевті - "психологиялы мектебі". Студенттерді педагогикалы-психологиялы даму ерекшеліктерін шет елдік алымдардан Н.В. Кузьмина [6], Ю.Н. Кулютк, А.А. Реан, Е.И. Степанова, П.А. Просецкий, Е.М. Никиреев, В.А. Сластенин [7], В.А. Якунин, И.А. Зимняя [8] жне т.б. зерттесе, отанды алымдар .Б. Жарыбаев [9], С.М. Жакупов [10], З..Исаева, Г.К. Ахметова, Ш.Т. Таубаева, М.А. сайынова жне т.б. ылыми ебектерде сарапталып зіндік тжырымдама берген. Студенттер деп жоары жне ксіби, арнайы оу орындарында оып жрген л-ыздарды леуметтік оамдастыын айтамыз. Бл леуметтік ксіби категорияны тарих бетінде пайда болуы XІ-XІІ асырларда алашы университеттерді ашылуымен байланысты. Студенттерді негізгі рекеті -оу, яни масатты трде жйелі, тыылыты білім алуа, ксіби еп-дадыларды йренуге мтылуы. Студенттік шаты (негізінен 18-25 жас аралыы) адамны баса жас кезедерінен бліп алып, зінше леуметтік-психологиялы ауымдасты ретінде тере рі ауымды зерттеген профессор Б.Г. Ананьев бастаан психологтар мектебі. Оларды зерттеу нтижелері бл шата адам зиятыны (интеллекті) е кшті даму кезеі болатындыын, оны аса крделі рі р адама тн ерекшелігі жне згермелі келетіндігін крсетеді. Мысалы, 18-20 жастаыларды кру, есту, имыл-озалыс сезгіштіктері е жоары дрежеде (оптимизм) болады. Кру кеістігіні клемі 20-29 жас аралыындаы зіні максимунда (е жоары толысу) жетеді. Зейінні клемі, ауысуы (брылуы) талаыштыы 18 жастан 33-ке дейін арынды сіп-дамып, 34 жастан кейін олар тмендей бастайды. Ал зейінні шоырлануы мен тратылыын болар-болмас ана згереді екен. ыса мерзімді сздік жадыны е жоары рлеуі 18-30 жас аралыында деп келсек, зара мерзімді сздік жадыа ол 18-ден 35-ке дейінгі кезеге сйкес келеді. Ал, бейне жадысыны адам жасыны згеруіне туелді болымсыз болып келеді.
Логикалы ойлау абілетіні е кшті кезеі 20 жаста байалады. Содан кейін ол біртіндеп тмендей береді. Егер осы абілет дегейін 20 жаста 100 пайыз деп алса, ол 30 жаста 4 пайыз тмендейді, 40-та 13 пайыз, 50-де 20 пайыз, 60-та 25 пайыз, 70-ке келгенде 40 пайыза тмендейді екен.
Студенттерді негізгі сипаттарыны бірі з ырыымен тадап алан ксібіне штарлы, сол ксіпке толы ие болам деп бар ой-санасын, рекетін баыттау жне осы баытындаы тратылы асиеті. Егер студент болаша ксібін дрыс тадай алса, натса, сйсе оны оуа деген ынта-ыыласы да штарлыы да жоары болады.
Ал бл жолда ателессе, болаша мамандыы туралы малматтары аз болса, онда оуа деген ынта-ыыласы да тмен болады. Кптеген зерттеу нтижелері негізінен студенттерді оуа деген ынта-ыыластарыны жоары дегейде болатындыын крсетеді. леуметтік-психологиялы аспекте студенттерді баса леуметтік топтармен салыстыранда білім дегейі, танымды мотивтері жоары болады рі олар мдениет мраларын игеруде лкен белсенділік танытады. Жалпы, студенттер тобына тн нрсе леуметтік белсенділікті жоары дегейде болуы. Сонымен атар, олар байалатын интеллектуалды жне леуметтік толысуды гормониясы. Студенттерді осындай ерекшеліктері стаздарды рбір шкіртіне сйіспеншілікпен арауа, оларды тла ретінде абылдауа итермелейді. Студенттер педагогткалы арым-атынаста з рекеттерін з беттерімен йымдастыра алатын ынталы субъект. Оларды оытуды негізгі нысаны (формасы) табалы-контексті жйе болып табылады. Студенттік ша -адам баласыны кісі болып, тла болып алыптасуыны негізгі кезеі. Бл шата жастарды алуан трлі нрселерге ынта-ыыластарыны артуы шыына шыады, оларды р істе лкен табыстара жетуі байалады (спортта, нерде, ылымда, техника салаларынды жне т.б.).
№ 4 ЕМТИХАН БИЛЕТІ
1. ЖОО оытушысыны iс-рекетiнi тиiмдiлiгiн арттыруды психологиялы ммкiндiктерi.
2. Педагогикалы шеберлiкті алыптастыру жолдары.
3. Педагогикалы арым-атынастаы кедергі тудыратын жадайлар.
2. ЖОО оытушысыны іс-рекетіні тиімділігін арттыру азіргі уаытта оытуды тиімділігі мселесі мемлекеттік дегейдегі аса зекті мселеге айналып отыр. Бл мселені шешу жолдарыны бірі - студенттерді теориялы білімді мірде еркін олдана алатындай дегейде абылдауына мн беру. Ол шін оытуды психологиялы мазмнын жете зерттеген дрыс деп ойлаймыз. Психология ылымыны жетістіктерін мірді барлы салаларында пайдаланып жатанда, білім беру міндеттерін шешуге олдануды ажеттілігі тсінікті де. азастанды жоары білім беруді стратегиялы міндеттеріні бірі – лтты білім беру жйесіні жетістіктерін лемдік білім беру дерісіні азіргі заманы перспективалы баыттарына сйкестендіру ммкіндіктерін анытау болып табылады. лемдік білім беру жйесіне ену дерісі бізді елімізде 2003 жылдан бастап кредиттік оыту технологиясыны енгізілуімен байланысты болып отыр. Бан дейін азастан «Еуропа аймаындаы жоары білімге атысты біліктіліктерді тану туралы» Лиссабон Конвенциясына жне «Жоары білімні еуропалы аймаы туралы» Болон декларациясына атысуы кредиттік оу жйесін шын мнінде іске асыруды белсене ола алу жолдарын анытауа негіз болды. Болон процесіне осылу азастанды білім беруге жаалытар келді, атап айтанда: білім алушыларды зі алаан жерде ои алуы, білімні кез-келген лтты білім беру жейсіне сйкес келуі, білім беру формалары мен бадарламаларыны тр-тріні олданылуы, халыаралы сына ауысымын жасауа ммкіндікті ашылуы, дипломдарды жалпыеуропалы лгілерге сйкес келуі. Оытуды психологиялы мселелері кптеген алымдарды зерттеулеріне арау болан. «Оыту-оу» тсініктеріні араатынасын талдайтын азіргі заманы теориялара сйенсек, «рекеттестік» маынасын береді. Осы тжырымны діснамалы сипаты бл тсініктерді бір-бірімен байланыстыра, зара рекеттестік бейнесінде арастырады. Оытуды йымдастыруда оыту мен оуды тікелей жне жанама рекеттестігін амтамасыз ететін білім мазмны, діс-тсілдер жне оытуды йымдастыру формалары тадап алынуы ажет. Сонда ана болаша маманны тлалы алыптасуына тиімді ыпал ететін білім беру мазмнын йымдастыру арылы оыту процесін ала жылжыту ммкіндігі туады. Оыту – бл индивидке оамды-тарихи тжірибені йрету дістерін йымдастыру жйесі.
Оыту процесін жетілдіру мселесі психолог алымдар С.Л. Рубинштейн, П.Я. Гальперин, А.Н. Леонтьев, А.В. Петровский, Л.В. Занков, Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдов, Л.Б. Ительсон, т.б., сондай-а елімізді алымдары М.М. Манов, .Б. Жарыбаев, С.М. Жаыпов жне т.б. ебектерінде зерттелген.
Егер оыту процесін іс-рекет мазмнында арастырса, оытуды психологиялы рылымы жан-жаты талдауды ажет етеді. Л.Б.Ительсон индивидті спецификалы іс-рекеті - оуды - мынадай функцияларын атап крсетеді:
1. Пассивті абылдау жне сырттан келген апаратты мегеру: студент апаратты абылдаушы жне дешифратор рлін атарады. Ол педагогты алыптастырушы рекеттеріні объектісі болып табылады. йретуді негізінде хабарлау жне дайын апараттарды айтып беру мен оу рекеттерін крсетіп беру жатады.
2. Апаратты з бетімен белсенді іздеу, аару жне олдану: оушы зін-зі реттеуші селектор мен апараттар генераторы рлін атарады. Ол - зін дамытушы ызыулары арылы алыптасып келе жатан субъект. Оушы зіні ажеттіліктері мен ндылытарына сай келетін апараттар мен рекеттерді тадап олданады .
3. Сырттан келген апаратты іздеуді, ааруды, олдануды йымдастыру: оушы басарылатын селектор мен реттелуші апарат генераторы рлін атарады. Оушы – педагогикалы сер етулерді объектісі мен танымды іс-рекетті субъектісі болып табылады.
1.Педагогикалы шеберлікті алыптастыру жолдары стазды шеберлігі - талантты ажет ететін ерекше бір нер емес, біра, ол баса да мамандарды шеберлікке йретуде ажет болатын маманды. Жас рпа трбиесіне бкіл мыры мен ажыр-айратын жне бойындаы асыл сезімдерін баыттаан малімдерді айтуа болады.
лы лама л- Фараби: "стаз ... жаратылысынан зіне айтыланны брін жете тсінген, крген, естіген жне ааран нрселерді барлыын жадында жасы сатайтын, бларды ешнрсесін мытпайтын ... алыр да аарымпаз аыл иесі ..., меніше шешен, нер-білімге штар анаатшыл жаны аса жне ар-намысын ардатайтын, жаындарына да, жат адамдарына да діл ..., жртты бріне ... жасылы пен ізеттілік крсетіп ... орыныш пен жасану дегенді білмейтін батыл, ержрек болуы керек" дейді.
А.С.Макаренко былай деген болатын: "Трбиешіні шеберлігі ол бір ерекше нер емес. Ол маманды. Маманды болѓанда да дрігерді з мамандыына, музыканттарды з мамандыына йреткен сияты малімді де з мамандыына йрету" деп, атап крсеткен болатын.
Малімні шеберлігі екі жаынан бірдей танылады: бірінші жаы, баланы алай, алайша оыту шін оны психологиясын білу, екінші жаы, оытып-трбиелеуді діс-тсілдерін, жолдарын тере білу жне оны олдана білу. Тжірибеде осы талаптара сай малімдер шеберлігі алыптасып жетіледі. Бл жнінде біз зімізге белгілі болъгп келе жатан кптен таныс, даты педагогиканы іс-тжірибесін оьш йрену арьлы педагогикалы шеберліктерді танып-біліп, оларды іс-тжірибелерін жаа жаѓдайда жаа форма-дістермен жандандыра отырып, з ісімізде басшылыа алуа тиіспіз. Сонда ѓана зімізді педагогикалы шеберлігімізді жетілдіріп, шыдай тсеміз. Абай атамызды: «Аырын жріп аны бас, Ебегін кетпес далаа. стазды еткен жалыпас, йретуден балаа» - деп айтанындай, малім шін ксіби шеберлікке жету, з мамандыыны данышпаны болу бір кнде пайда болатын дние еместігін біз жасы тсінеміз жне мір бойы ізденішулікті, зерттеушілікті талап ететін маманды екенін аны ааранда ана толы нтижеге жетуге болады. Малімні ксіби шеберлігі, зерттеушілік ызметі малімдік жмыса дайынды барысында, іс – тжірибеде жне айта даярлау кезінде алыптасып трбиеленеді. лы стаз Ахмет Байтрсынов «Білім - біліктілікке жеткізер баспалда, ал біліктілік - сол білімді іске асыра білу дадысы» - деп бекер айтпаан. стаздар здіксіз ізденіп, з білімін немі жетілдіріп жаа педагогикалы діс-тсілдерді олданып отырса ана зіні ксіби шеберлігін арттырады. Педагогикалы шеберлікті негізгі белгілері: ксіптік білім, біліктілік, дады, ксіптік абілет, педагогтік дептілік, педагогикалы техника жатады.
орыта келгенде, бгінгі талапа сай мектепте білім беруді жаа саласына жету – малімні мейірімділігімен, білімімен, шеберлігімен тыыз байланысты. з мамандыына жан–жрегімен берілген стаз ана стазды этиканы да, стазды техниканы да, шеберлікті де жасы мегереді.
3 Педагогикалы арым атынастаы кедергі тудыратын жадайлар Педагогика мен психология ылымындаы маызды проблема - арым-атынастаы иындытар немесе кедергілер мселесі. иындытар ымына байланысты кптеген ойлар ежелден сонау шешендік нерді алыптасу кезеінен бастау алады. Дегенмен бгінгі тада бл проблема коммуникативті-апаратты, леуметтік-психологиялы теориялар жне когнитивтік психология трысында лі де тере зерттеуді ажет ететін сала. Педагогикалы іс-рекеттегі кедергілер, оларды туындау себептері, оу рекетіндегі маызы жайлы ресейлік алымдар Н.В.Кузьмина, А.А.Леонтьев, А.К.Маркова, В.А.Кан-Калик, Е.В. Цуканова, В.В.Рыжов, Л.А.Поварницына ебектерінде тере зерттелген. арым-атынастаы кедергі, иынды – бл субьективті былыс, белгілі бір субьектіні жадаяттарды арама-айшылыын крделілігін сезінуі. Сондытан бір адам шін туындаан иындыты басаларды байамауы да ммкін. Іс- рекеттегі кедергілер деп адамны жоспарланан арым-атынасты жзеге асырудаы іркіліске кезігуін айтады. Нтижесінде мндай іркіліске шыраан адам басаны рекетін абылдамайды. иындытар іс-рекеттегі зіліс, аялдау оны рі арай жаластыруды ммкін еместігінен байалады. Мндай иындытарды туындауы проблемалы жадаяттарды пайда болуына ыпал етеді. Яни, С.Л.Рубинштейн айтандай, иындытар ойлауды озауды алы шарты болып табылады. Сондытан педагогикалы іс-рекетте кедергілер адамны интелектуалды іс-рекетін белсендіру факторы деп аралады. йткені адам туындаан «иын» жадаяттан шыу шін жаа діс-тсілдерді іздейді, осыан орай педагогикалы психологияда иындытарды атаратын функциясы позитивті жне негативті деп екіге блінеді. Педагогикалы рекеттестіктегі иындытар немесе кедергілер жалпы психологиялы трыдан аланда маыналы, эмоционалды, когнитивті, тактикалы болып блінеді. Маыналы кедергі оушыны белгілі бір рекетіне байланысты жасалан ескертуге ла аспауы, берілген тапсырманы тсініп трып, орындамауы салдарынан туындайды. Мндайда оушыа олданылан педагогикалы шаралар сер етпейді. Маыналы кедергі жадайында белгілі бір іс-рекетіне 42 Л.Н. Гумилев атындаы ЕУ Хабаршысы ескертпе жасалан кемшілікті оушы лден со айта айталайды. Мысалы, саба барысында студент лекция жазбай, баса жмыстармен айналысып отыранда, педагогты ескертуіне мн бермейді. Маыналы кедергіні болуы педагог тарапынан жргізілетін шаралара оушыны сер етпеуі салдарынан педагогты бкіл оу-трбие жйесін жзеге асыруына кедергі келтіреді. Педагогикалы практикада педагогты кмек крсету ыайын біле тра маыналы кедергі салдарынан оан арсылы крсететіндігі кптеп байалады. Сондытан педагог шін маыналы кедергіні жою жолдарын арастыруды маызы зор. Маыналы кедергіні туындау себептері сан алуан. Маыналы кедергілерді негізгі баыттары білім беру процесіні дамуы, мазмны жне формаларына, сонымен атар педагогикалы іс-рекетті субьектісі болып табылатын педагогты ерекшеліктеріне тікелей байланысты. Педагогикалы кедергілерді бірінші баыты педагогикалы міндеттерді анытау жне шешу иындытарымен, жіберген кемшіліктерді ескермеумен жне айталаумен, педагогикалы рекетті аны жне толы жоспарламаумен сипатталады. Нтижесінде саба мазмнсыз, тартымсыз тіледі. Оушы тласына сер етудегі педагогикалы иындытар оны толыанды тла ретінде абылдамауынан туындайды. Сйтіп оушы немесе студент арым-атынаса толы араласпайды, нтижесінде екі жата да анааттанбаушылы сезім, дискомфорт пайда болады. А.К.Маркованы пайымдауынша педагогикалы іс-рекеттегі иынды педагогты продуктивті (нтижелі), шыармашылы, репродуктивті (нтижесіз) жмыс формаларын йлестіре алмауынан, педагогты сол кедергілерді жее алмауымен немесе тіпті жегісі келмегендігінен туындайды. В.А.Кан-Калик, А.К.Марковалар анытаандай педагогикалы іс-рекеттегі иындытар тмендегі жадайлара байланысты: • олданылатын тсіл басаларымен еш байланыспайды; • педагог бір-бірімен байланыспайтын бірнеше тсілді олданады; • олданылатын діс білімденушілерді ммкіндіктеріне сйкес емес; • олданылатын діс педагогты жеке-психологиялы ерекшеліктеріне сйкес емес. Педагогикалы кедергілерді келесі баыты педагогты з рекеттерін зіні субъективті ерекшеліктерімен тзете алмауына байланысты. Яни, педагогты зіндік баылауы, зіндік коррекциясы тмен болады. А.К.Маркова айтандай мндай педагогта: «рефлексияны жетіспеушілігінен жне зіндік сынны тмендігінен крінеді, яни малім зіне оушыны тсінуге жне оан ыпал етуге кедергі жасайтын себептерді з бойынан кре алмайды, оыту мен трбиелеудегі проблемаларды з жмысыны кемшіліктерімен байланыстыра алмайды». шінші баыттаы иындытар педагогикалы арым-атынаспен байланысты. Маыналы кедергілерді себептері педагог тарапынан сарапталмайды, ондай себептерге тзету ажеттігін тсінбейді. Маыналы кедергілерді жою жеке тсілдер арылы жзеге асырылады. Мндай тсілдерді олдану барысында, андай жадайларда жне андай тсілдерге байланысты мааналы кедергіні пайда боланын анытау керек. Мндай жадайда оушы паан немесе абылдамаан діс-тсілдерді згерту – негізгі аида болу керек. Оушы педагога сеніммен арап, олданылатын діс-тсіл педагог шін емес зіне пайдалы екендігін ынуы керек. Егер маыналы кедергі педагог олданатын тсілдерге емес оны жеке тласына ана байланысты болса, маыналы кедергіні баса адам (баса педагог, директор, декан) арылы шешілуі керек. И.А.Зимняяны «Педагогикалы психология» ебегінде студенттерді арым-атынасындаы кедергілерді ерекшеліктері, сонымен бірге, педагогикалы жоары оу орындарындаы бірінші курс пен бесінші курс аралыындаы ол иындытарды згеру динамикасы жайлы малмат берілген. Студенттерді 49 пайызы кпшілік алдында сйлей алмауы салдарынан, 71 пайызы болып жатан былыстарды ішкі тйсігінде алыптасан елеске сйкес келмеуінен, брын жаты, дрыс крінетін жалпы мінез-лы, жест, мимиканы ысылып олдануы себебінен кедергілерге шырасады екен [2, 359]. Л.А.Поварницына студенттер арым-атынасындаы иындытарды алты топа бледі. • Бірінші топтаы иындытар студенттерді зін алай стауды, не айту керектігін білмеу салдарынан туындайды. • Екінші топтаы иындытар студентті арым-атынастаы серіктесін тсінбеушілігінен туындайды, яни арым-атынасты перцептивті жаы жеткіліксіз алыптасады. 43 № 3 (76) 2010 • шінші топты сйлеушіні арым-атынаса атысушы серігіні тсінбеуі жне абылдамауынан туындаан иындытар райды. • Тртінші топтаы арым-атынас иындытары сйлеуші басынан кешіретін ысылу, ыайсыздану, сенімсіздік сезімдеріне негізделген. • Бесінші топтаы иындытар студентті арым-атынастаы серігіне кілі толмау, тіпті сол жайында уайымдауды бастан кешіруімен байланысты. • Алтыншы топ адамны жалпы арым-атынаса кілі толмауына байланысты иындытарды амтиды. Осыан орай автор студенттерді трлі леуметтік салалардаы, оитын курсына (біріншіден шіншіге дейін) жне таы баса факторлара байланысты арым-атынас жасау ерекшеліктерін талдайды. лкендермен араласанда студенттер арым-атынастаы серігін тсінбеу иындыына сирек кездесетіні (14,2%) жне де зін алай стауды, арым- атынас пнін білмеумен байланысты иындытармен (29,6%) жиірек кездесетіні крсетілген. Студенттер дос-жарандарымен арым-атынас барысында екінші жне шінші топтаы иындытарды тез жееді. Бірінші курстан шінші курс аралыында ата-аналарымен, туыстарымен арым-атынас жасау иындытары саталып алады, ал танымайтын адамдармен араласуда иындытарды крт тмендеуі байалады.
5-билет
1.Жоары мектеп психологиясы ылым ретінде.Жоары мектеп психологиясы ХХасырды екінші жартысында ана дербес ылым саласы ретінде танылды. Дегенмен, жоары мектеп психологиясыпедагогикалы психологияны бір саласы болып табылады. Сондытан, педагогикалы психологияны даму жолы жоары мектеп психологиясыны тарихын анытайды. Педагогикалы психологияны дамуында негізгі 3 саты ажыратылады: Бірінші саты – ХVІІ асырды ортасынан басталып ХІХ асырды соына дейінгі кезеді амтиды. Бл саты педагогиканы психологиямен байланыстыру ажеттігі мселе ретінде ойылып, оны жалпыдидактика арылы шешуге елеулі талпыныстар жасалан кез еді. Бірінші саты И . А . Зимняяны «Педагогикалы психология» атты оулыында «жалпыдидактикалы» саты деп аталан. Дегенмен, бл сатыны «педагогика теориясы мен тжірибесінде психологияны білімге зрулік танылан кезе» деп анытаан.Педагогикалы психологияны пайда болып, дамуына балалара білім беруді зектілігі мен оны йымдастыру шарттары; оамда оыту, трбиелеу жэне дамыту проестерін байланыстырып,арастыру; балаларда білім алуа деген оды атынасты болуы;педагогті рлі сияты кні бгінге дейін ккейтесті мселелерді шешуге деген талпыныстар себеп болды.Педагогикалы психологияны даму бастауында 1657 жылы Ян Амос Коменскийді (1592-1670) «лы дидактика» ебегіні жарыа шыуы тр.Педагогикалы психология саласыны дамуына елеулі лесосандарды бірі Петр Федорович Каптерев (1849-1922) болыптабылады.Ол — алашы «Педагогикалы психология» (1877)атты кітапты авторы.Екінші саты ХІХ асырды орта кезінен ХХ асырды ортасына дейінгі аралыты амтыды. Бл кезде эксперименттік психологияны пайда болуы, педагогикалы теориялар мен психологиялы, психофизикалы эксперимент нтижелерін ыпалдастыру ммкіндіктері артты. Сондытан педагогикалы психологияны тарихында бл саты алашы эксперименттік зерттеулерді пайда болуымен сипатталады. Осы кездегі педагогикалы психологияны Г. Мюнстерберг, Л . С. Выготский олданбалы психологияны дербес саласы ретінде анытайды.шінші саты педагогикалы психологияны азіргі кезеін сипаттайды. Ал, оны басталуы шамамен ХХасырды орта кезіне сйкес келеді. Педагогикалы психологияны бл сатысын ажыратуа оыту мен дамытуды біратар психологиялы теорияларыны пайда болуы негіз болады.
2.Студент пен оытушыны арым атынасыны психологиялы ерекшеліктері.Педагогикалы арым-атынас барлы білім беру жйелеріне атысты мекемелерде болатын арым-атынасты ерекше трі. Білім беруді ай сатысында болмасын оытушы студентпен, студент оытушымен тікелей жне кері арым-атынаста болады. йткені оыту мен білім беру рдісінде оытушы йретуші, баыттаушы, басарушы, трбиелеуші, т.б. рлді атарса, студент — білімді алушы, абылдаушы, іс-рекетке араласушы болып арым-атынаса тседі. Сондытан да, педагогикалы арым-атынасты негізгі ралы – сз.Студенттермен жмыс істейтін оытушылар вербальді (сз) жне вербальді емес (ым не ишара) арым-атынасты трін пайдаланады. арым-атынасты ай трі болмасын, ол малімні шеберлігіне, тжірибесіне байланысты. Психологтар педагогикалы арым-атынасты нтижесі — малімні баланы біліп тануына жне р баламен диалога тсуіне байланысты деген. Студенттерді алаан адамы (идеялы), лгі беруде жаымды сер ететін адамы болуы керек. Студентті жеке басын трбиелеуде жне орауда зара рекеттестік атынасты жете ыну шін, бізді психикалы мірімізде екі маызды былысты білуіміз ажет. Бл – Рефлекция жне эмпатия. Эмпатия — згелер айыа шыраанда соларды ауыр халіні, эмоционалды жадайыны з басына тскендей кй кешуі. Рефлекция – бл баса адамдарды сізді алай абылдауы. Рефлекция мен эмпатияны тмен дегейде болуы – малім мен студент арым-атынасыны болмауы себебінен туады. азіргі стаз шін ерекше маызды мселе, оны ксіби сапасы яни ебексйгіштік, жмыса абілеттілік, тртіптілік, масат оя білушілік, жетістіктерге жете алу жолдарын та ?>