геменді азастанны мемлекеттік шекараларын делимитациялау жне демаркациялау лтты ауіпсіздікті ныайту.

Мемлекеттік шекараны делимитациялау жне демаркациялау

азастан Республикасыны шектес елдермен мемлекеттік шекараны халыаралы-ыты ресімдеу

азастанны 2030 жыла дейін даму стратегиясында азастан Республикасыны лтты ауіпсіздігін амтамасыз ету саяси міндеті ойылан болатын. Бл міндетті орындалуы мемлекеттік егемендікті сатауды, ауматы ттастыты жне шекараны мызымастыын амтамасыз етуді кепілі ретінде тсінідіріледі.

КСРО-ны тарауы брыны одатас республикаларды ауматы мселені шешуі ажеттігін туызанын ескере отырып, азастан шекараны ресімдеу бойынша келіссздер процесіне белсене кірісті. ытай Халы Республикасымен мемлекеттік шекараны халыаралы-ыты ресімдеу

Делимитация

1991 жыла дейін ытаймен келіссздерді ХР-мен шекаралас одатас республикалар кілдеріні атысуымен рылан кеестік кіметтік делегация жргізді. азастан Республикасыны, ырызстан Республикасыны, Ресей Федерациясыны жне Тжікстан Республикасыны кіметтері арасындаы ытай Халы Республикасымен шекаралы мселелер бойынша келіссздер туралы 1992 жылы 8 ыркйектегі келісімге сйкес, 1992 жылы КСРО кіметтік делегациясыны орнына ХР-мен келіссздер жргізу шін азастан Республикасы, ырызстан Республикасы, Ресей Федерациясы жне Тжікстан Республикасы кіметтеріні Бірлескен делегациясы рылды.

азастан Республикасы Министрлер Кабинетіні «ытай Халы Республикасымен аза-ытай шекарасы маында скери саладаы сенімді ныайту рі арулы кштерді зара ысарту жніндегі келіссздер туралы жне шекара мселелері жніндегі келіссздер туралы» 1992 жылы 17 шілдедегі № 607 аулысыны негізінде азастан з делегациясын жасатап, ытаймен келіссздерге кірісті.

Делимитациялау туралы келіссздер 1992-1998 жылдары тіп, демаркация толыымен 2002 жылы аяталды.

Келіссздер процесіні негізіне Ресей Империясы мен ытай арасында ХІХ асырда жасалан сегіз шарттар мен хаттамалар алынды.

Р мен ХР арасындаы келіссздер нтижесінде азастан-ытай мемлекеттік шекарасыны ту сызыын жне оны жергілікті жерде шекаралы белгілермен белгіленуін наты анытап рі егжей-тегжейлі сипаттап берген халыаралы шарттар жасалды. Олар:

1. азастан-ытай мемлекеттік шекарасы туралы азастан Республикасы мен ытай Халы Республикасы арасындаы 1994 жылы 26 суірдегі келісім;

2. азастан Республикасы мен ытай Халы Республикасы арасындаы азастан-ытай мемлекеттік шекарасы туралы 1997 жылы 24 ыркйектегі осымша келісім;

3. азастан Республикасы мен ытай Халы Республикасы арасындаы азастан-ытай мемлекеттік шекарасы туралы 1998 жылы 4 шілдедегі осымша келісім;

Демаркация

ытаймен мемлекеттік шекараны демаркациялау процесін азастан Республикасы мен ытай Халы Республикасы арасындаы азастан-ытай мемлекеттік шекарасы туралы 1994 жылы 26 суірдегі келісімні 4-бабына сйкес екі елді кіметтерімен рылан азастан-ытай бірлескен демаркациялы комиссиясы жргізді.

Демаркациялы жмыстары алты жмыс топтарымен 1996 жылы шілдесінен бастап 2001 жылы желтосанына дейін жргізілді жне 2002 жылы 10 мамырда Бейжі аласында азастанны Сырты істер министрі асымжомарт Тоаев пен ытайды Сырты істер министрі Тан Цзясюаньні азастан Республикасыны кіметі мен ытай Халы Республикасыны кіметі арасындаы азастан-ытай мемлекеттік шекарасыны сызыын демаркациялау туралы Хаттамаа ол оюымен аяталды.

азастан-ытай мемлекеттік шекарасыны жалпы затыы 1783 км, оны ішінде рлы щекарасы 1 215,86 км, су шекарасы 566,89 км.

Шекара сызыы 688 шекаралы белгілермен белгіленген, оны ішінде 346 белгі азастан тарапымен орнатылан.

Туелсіз Мемлекеттер Достастыы елдермен мемлекеттік шекараны халыаралы-ыты ресімдеу

Брыны КСРО-ны кімшілік-ауматы шекарасын межелеуді тану аидаттарын бекітілетін келесі ыты жаттар болып табылады:

1991 жылы 21 желтосандаы Алматы Декларациясы, 1992 жылы 14 апандаы Туелсіз Мемлекеттер Достастыы шеберіндегі ынтыматасты аидаттарын сатау туралы Декларация, 1994 жылы 15 суірдегі Туелсіз Мемлекеттер Достастыына атысушы мемлекеттерді егемендігін, ауматы ттастыын жне шекараларыны мызымастыын сатау туралы Декларация, трлі екі жаты жаттар, Одаты жне республикалы дегейдегі Жоары Кеестерді за актілері.

Осы жаттара сйкес, Тараптар одатас республикаларды арасындаы кімшілік-ауматы межелеуді шекаралы келіссздерде негізіне алды.

Брыны одатас республикаларды арасындаы кімшілік шекараларды бріне орта ерекшелік ретінде ондаы кейбір учаскелердегі іс жзінде орныан шекара сызытары олда бар ыты актілерді ережелеріне сйкес келмейтіндігін айтуа болады. Мндай жадайларда тараптар лтты жне экономикалы мдделерді ескере отырып, зара тиімді шешімдер абылдады, ауматарды тедей блісті жне алмасты.

азастан тарапыны мемлекеттік шекараны делимитациялау бойынша жмыстары азастан Республикасы кіметіні «азастан Республикасыны ырыз Республикасымен, Ресей Федерациясымен, Трікменстанмен жне збекстан Республикасымен Мемлекеттік шекарасын делимитациялау жніндегі азастан Республикасыны кіметтік комиссиясы туралы (Р кіметіні 2000 ж.24.02. №289, 2000 ж. 06.06. №856, 2002 ж. 17.07. №791, 2003 ж. 02.06. №509, 2004 ж. 01.07. №726 аулыларымен енгізілген згертулері бар) 1999 жылы 1 ыркйектегі №1283 аулысына сйкес жргізілді.

азастан Республикасы Сырты істер министрлігі Комиссияны рамынан мдделі министрліктер мен ведомстволарды, облысты, ауданды жне ауылды кімдіктерді кілдерін кіргізе отырып, тиісті кіметтік делегацияларды жасатап отырды. Сарапшы ретінде ртрлі мекемелерді мамандары тартылды, геодезистер, картографтар, жерге орналастырушалыр мен гидрологтардан жмыс топтары рылды.

Орталы Мемлекеттік мрааттаы, азастан Республикасыны министрліктері мен ведомстволарындаы, арнайы мекемелеріндегі ыты база мен онда бар материалдар тпкілікті зерттеліп, рбір мемлекетпен келіссздер жргізуді аидаттары мен дістемесі жасалды. Делегацияны мшелері, сонымен атар жмыс топтарыны кілдері ажет кезде жергілікті трындармен, оам кілдерімен жне басшылармен кездесіп отырды. Халыа апарат беру масатында келіссздер процесі барысында пресс-конференциялар ткізіліп, баралы апарат ралдарына схбаттар беріліп отырды. ажет болан кездерде жергілікті жерлерге далалы сапарлар йымдастырылып, шекара белдеуін уеден жне космостан суретке тсірулер жне баса да іс-шаралар жасалып отырды.

азастан-збек мемлекттік шекарасы

Делимитация

азастан-збек мемлекеттік шекарасын делимитациялау процесі 2000-2002 жылдар аралыында тті. Аныталан крделі учаскелер мен тараптарды сыныстары зара сыйласты пен те ылы аидаттарыны негізінде, жергілікті халыты мдделері ескеріле отырып шешілді.

азастан-збек мемлекеттік шекарасын делимитациялау процесін екі кезеге блуге болады.

Бірінші кезе. Шекара сызыыны бкіл затыыны 96 пайызын анытап берген, 2001 жылы 16 арашада Астанада мемлекет басшылары ол ойан азастан Республикасы мен збекстан Республикасы арасындаы азастан-збекстан Мемлекеттік шекарасы туралы шартты дайындау.

Екінші кезе. Бірлескен шекара сызыын анытауды толыымен аятаан, 2002 жылы 9 ыркйекте Астанада азастан мен збекстан Президенттері ол ойан азастан-збекстан Мемлекеттік шекарасыны жекелеген учаскелері туралы азастан Республикасы мен збекстан Республикасы арасындаы шартты зірлеу.

Аталан Шарттар 2003 жылы 5 ыркйекте кшіне енді.

Демаркация

азастан-збек мемлекеттік шекарасын демаркациялау процесі 2003 жылы, ал далалы жмыстар 2004 жылды суірде басталды.

Тараптар азастан, Трікменстан жне збекстан мемлекеттік шекараларыны тйісу нктесі ауданы оспаанда шекаралы белгілерді орнату жніндегі далалы демаркациялы жмыстарды негізінде аятады. Шекара сызыы 1565 шекаралы белгілермен белгіленген, оны ішінде 776 белгі азастан тарапымен орнатылан. Казіргі уаытта мемлекеттік шекараны демаркациялауды орытынды жаттарын зірлеу жніндегі жмыс жргізілуде.

азастан-Трікмен мемлекеттік шекарасы

Делимитация

2001 жылы 5 шілдеде Астана аласында азастан Республикасы мен Трікменстанны азастан-Трікменстан мемлекеттік шекарасын делимитациялау жне оны демаркациялау процесі туралы шарта мемлекет басшылары ол ойды.

азастан-Трікмен мемлекеттік шекарасын делимитациялау туралы келіссздер 2000-2001 жылдар аралыында сындарлы рі іскерлік жадайда тті. Тараптар 1972 жылы аза КСР-і мен Трікмен КСР-і арасында келісілген шекара сызыын згерту туралы ешбір сыныстар білдірмеді.

Демаркация

Бірлескен шекараны демаркациялауа баытталан іс-шаралар 2003 жылы басталды. Шекарада шекаралы белгілерді орнатуа тараптар 2005 жылы кірісті.

азастан-Трікмен мемлекеттік шекара сызыы 366 шекара бааналармен белгіленген, оны ішінде 178 бааналары азастан тарапымен орнатылан.

Казіргі уаытта мемлекеттік шекараны демаркациялауды орытынды жаттара жне азастан Республикасы мен Трікменстан арасындаы азастан-Трікмен Мемлекеттік шекарасын демаркациялау туралы келісімге ол оюа зірлеу жмыстары жргізілуде.

азастан-ырыз мемлекеттік шекарасы

Делимитация

азастан-ырыз мемлекеттік шекарасын делимитациялау жніндегі келіссздер 1999 жылды арашасынан 2001 жылды желтосанына дейін тті. Осы келіссздерді нтижесі бойынша Мемлекет басшылары 2001 жылы 15 желтосанда Астана аласында азастан Республикасы мен ырыз Республикасы арасындаы азастан-ырыз мемлекеттік шекарасы туралы шарта ол ойды. Аталан Шарт 2008 жылы 5 тамызда кшіне енді. Екі жаты келіссздер зара сыйласты жне те ылы аидаттарына негізделіп, іскерлік жне сындарлы жадайда тті.

Демаркация

Тараптар мемлекеттік шекараны демаркациялау жніндегі келіссздерге жне азастан Республикасы мен ырыз Республикасы арасындаы шекарада шекара белгілерін орнатуа 2008 жылды кзде кірісті. азастан-ырыз мемлекеттік шекарасында шекара белгілерін орнату жмыстары 2014 жылы аяталды. азастан-ырыз мемлекеттік шекара сызыында 1055 шекара бааналар орнатылан (cоны ішінде азастан тарапыны 533 бааналары).

азіргі уаытта мемлекеттік шекараны демаркациялауды орытынды жаттара жне азастан Республикасы мен ырыз Республикасы арасындаы азастан-ырыз Мемлекеттік шекарасын демаркациялау туралы шарта ол оюа зірлеу жмыстары жргізілуде.

азастан-Ресей мемлекеттік шекарасы

Делимитация

азастан-Ресей мемлекеттік шекарасын делимитациялау туралы келіссздер 1999 жылды ыркйегінен 2005 жылды атарына дейін жаласты.

азастан Республикасыны Президенті Н.Назарбаевты Ресей Федерациясына ресми сапары барысында 2005 жылды 18 атарда Мскеу аласында азастан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасындаы азастан-Ресей мемлекеттік шекарасы туралы шарта мемлекет басшылары ол ойды.азастан-Ресей мемлекеттік шекарасы туралы шарта ол оюмен азастан зіні рылытаы шекарасын бкіл н бойында ыты ресімдеуді аятады. Шарт 2006 жылы 12 атарда кшіне енді.

Демаркация

азастан-Ресей мемлекеттік шекараны демаркациялау жніндегі бірлескен комиссия з жмысына 2007 жылы шілде айында кірісті. 2009 жылды мамырда тараптар азастан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасындаы шекарада шекара белгілерін орнатуды бастады. азіргі уаытта азастан-Ресей мемлекеттік шекарасыны 5200 км шамасында 3000 астам шекара белгілерімен белгіленген (азастан-Ресей шекараны затыынан 69% шамасында). Бірлескен мемлекеттік шекараны демаркациялау дерісі жаласуда. азастан Республикасыны шектес елдермен мемлекеттік шекарасыны тйісу нктелер

азастанны мемлекеттік шекарасында шектес елдерді шекараларымен трт тйісу нктелері бар. ш жаты форматта ол ойылып, кшіне енген келісімдер:

1. 1999 жылы 5 мамырдаы азастан Республикасы, ытай Халы Республикасы жне Ресей Федерациясы арасындаы ш мемлекетті мемлекеттік шекараларыны тйісу нктесін айындау туралы келісім;

2. 1999 жылы 25 тамыздаы азастан Республикасы, ытай Халы Республикасы жне ырыз Республикасы арасындаы ш мемлекетті мемлекеттік шекараларыны тйісу нктесі туралы келісім;

3. 2001 жылы 15 маусымдаы азастан Республикасы, ырыз Республикасы жне збекстан Республикасы арасындаы ш мемлекетті мемлекеттік шекараларыны тйісу нктесі туралы келісім.

азастан Республикасы, Трікменстан жне збекстан Республикасы арасындаы ш мемлекетті мемлекеттік шекаралары тйісу нктесіні ауданы туралы шарта ол ою жніндегі жмысы жргізілуде.

Мемлекеттік шекараны жалпы затыы 13383 км., оны ішінде:

- ытай Халы Республикасымен – 1 783 км. шамасында;

- ырыз Республикасымен – 1 257 км. шамасында;

- збекстан Республикасымен – 2 351 км. шамасында;

- Трікменстанмен – 458,3 км. шамасында;

- Ресей Федерациясымен – 7 548 км. шамасында.