аясаттану пні, ымдары, діс-тсілдері мен ызметтері.

аяси ылымны пайда болуы жне алыптасуы.

Саясаттану сзі гректі «саясат» жне «ілім» деген сздерінен шыан, саясат туралы ылым деген маынаны білдіреді.Баса оамды ылымдарды ішінде саясаттануды орны ерекше. Себебі, адамзат тарихында саясат негізгі рл атарады. Оны дыс-брыстыы, сайып келгенде, адамдарды, халытарды тадырымен тыыз байланысты.Адамзат саясатты сиырлы сырын, былмалы былысын те ерте заманнан тсініп-білгісі келды. Ежелгі шыгыс, антикалы дуірді ойшылары мемлекетті, саяси билікті мн-маынасы неде жне кімге ызмет етеды, оамды рылысты андай трлері бар жне оларды е жасысы, халыа е олайлысы айсысы деген сияты сауалдара жауап іздеген. Біра ол кездегі пайымдаулар негізінен діни-мифологииялы сарында болатын. Себебі, ертедегі адамдар жер бетіндегі мірге дайды діретінен туан жалпы лемдік космосты тртіпті ажырамас блігі ретінде арады. Бізді з.б бірінші мыжылдыты ортасында саясатты діни-мифологиялы тануды орнына философиялы-этикалы тсіну трі келеді. Мнда аса зор ебек еткендер- Конфуций, Платон, Аристотель сияты лама алымдар. Бл ойшылдар саясатты теориялы трыдан зерттеп. Оны этикамен тыыз байланысты арады. Олар саясатты адамдарды масат-мддесіне сай келуге, адамгершілікке негізделуге тиіс деп ты. детте, саясаттануды негізін алаушы деп данышпан алым Аристотельді атайды.йткені ол з заманында лицей ашып, сонда саяси ылымы жеке пн ретінде оытып, зі жргізді. «саясат» деген ебек жазып, онда ежелгі грек мемлекеттеріні саяси жйесін зерттеды. Орта асырда саясатты діни- этикалы трі алыптасады. Оны негізін салушы Фома Аквинский саяси билікті дай орнатады, біра мемлекет басшылары дайды алауына арсы шыса, халыты оларды латуына болады деген байлам айтты. Саясатта азіргідей тсінуге мол улес осан Италияны 16 асырда мір срген ойшылы Никколо Макиавелли болды. Ол саясатты теологиялы тсіндіруденг арылтып, саяси ойды оамдаы мірден туан мселелерді ш ешуге бейімлдеді.бгінгі тада АШ-ты, шыыс елдеріні жоары оу орындарында саясаттану жеке пн ретінде барлы факультеттерде міндетті трде оытылады, лемні е ірі университтері оан мамандар дайындайды.

Саясаттануды пні жнінде алыс, жаын шетелдік болсын, бізді елдін алымдарыны арасында болсын бірыай, жалпы жрт танып, мойындаан анытама, тотам жо. Оны аукымы мен мазмны, арастыратын мселелер шебері, жеке ылыми пн ретінде ерекшелендіретін белгісі, лшемі не болуы кере деген сауалдар тірегінде бірталай кзарастар бар. Кейбір алымдар оан оамда билікті жргізетін немесе оан сер ететін мемлекет, партиялар жне баса саяси институттар туралы ылым ретінде арайды. Саясаттану саяси былыстар мен згерістерді мн-маынасын тсініп-білу шін бірталай дістерді пайдаланады. діс деп зерттеу жргізуді йымдастыру тсілін айтады. Олара салыстырмалы, жйелеу, социологаялы, тарихи, бихевиористік, нормативтік жне т. б. дістер жатады.

Салыстырмалы діс р трлі елдердегі саяси бы лыстарды салыстырып, оларды жалпы жатарын жне жеке ерекшеліктерін ажыратуа ммкіндік береді. Ол елдегі саяси тратылыпен саяси жадайды баалауа, соны негізінде натылы саяси шешімдер абылдауа кмектеседі. Бл дісті сіресе азіргі азастан Республикасында алатын орны зор. Себебі, жргізіліп жатан саяси реформаларды табысты болуы кбіне баса елдерді озы тжірибесін тиімді пайдалануа байланысты болма.Жйелеу дісі саяси былыстарды баса крделі рылымны бір блігі ретінде арап, оны райтын элементтерді леуметтік мірдегі орнын, ызметін айналадаы ортамен, баса былыстармен байланысты зерттейді.саясатты оам міріні, экономикалы, леуметтік рылым, мдениет жне т.б. жадайына байланысты анытайды.Тарихи тсіл саяси былыстарды мерзімі жаынан дйекті, заманына арай, брыны, азіргі жне болашаты| байланысын айындай отырып арастырады. Ол р трлі саяси окиаларды, процестерді, деректерді оларды болан уаыт мезгілін еске ала танып-білуді талап етеді. Бихевиористік діс жеке адамдар мен топтарды іс- рекетін, белгілі бір саяси жадайларда адамдардын здерін здері алай стауын талдауа негізделеді. Бл дісті жатаушылар саяси ызметті барлы трлерін адамдарды іс-рекеттерін талдау арылы тсініп-білуге болады дейді.Норамативтік діс (XIX асыра дейін жиі пайдаланылан) оамды игілікті е мол амтамасыз ететін немесе адама уел бастан тн ажыратылмас табии ыты іске асыруа барлы ммкіндікті жасайтын саяси рылысты трін іздейді.Ал брыны Кеес Одаы кезінде е дрыс жне мызымас тсіл болып есептелген диалектикалы-материалистік діс болатын. Ол табиаттаы, оамдаы жне санадаы былыстар мен процестерді бірімен-бірі тыыз байланыста жне здіксіз даму жадайында болады деп санайды.ай ылым болмасын белгілі бір ызметтерді (функцияларды) атарады. Саясаттануда да ондай міндеттер бар. Оан е алдыментанымды (еносеологиялы) ызметтер жатады. Олай дейтініміз саяси білім оамдаы оиаларды танып білуге оларды саяси мнін тсінуге жне болашаты болжауа ммкіндік береді.асырлар бойы Рессей империясы, одан кейін кеестік тоталитарлы тртіп саясат пен билік сырын бгіп келді. азірді зінде де халымымызды саясат лен саяси жетекшілерді іс-рекеттері жнінде хабарлары аз. Кбіміз саяси айраткерлерді сздеріні, ранддрыны, бадарламаларыны сырында не жатанын байамаймыз. Оларды білмей демократиялы жолмен ала басу иын. Ондай білімді тек саясаттану ана бере алады.Саясаттану баалау ызметін атарадьі. Ол саяси курылыса, институттара; ісгрекеггерге жне ою-ігалар-а саяси баа береді.Демократиялы мемлекеттерде саясаттану саяси леуметтену міндетін атарады. Ол азаматтыты, халыты демократиялы саяси мдениеттілігін алыптастырады.Саясаттану реттеушілік басаруызметін атарады. Оны ерекшелігі — оамны саяси мірімен тыыз байланысына. Соан орай ол адамдарды саяси мірінде зін-зі стауына, іс-рекетіне тікелей сер етеді.. Саяси дамуды рдіс, бадарын баылай отырып, саясаттану оамды оиаларды тиімді басару шін натылы млімет, малматтар береді. Саяси білімдер, хаттамалар, кеестер адамдарды кнделікті практикалы іс-рекеттері басшылыа алынады.