аяси жетекшілік туралы ым. Саяси жетекшілікті жіктелуі мен топ бастаушыларды жеке асиеттері.

Саяси топ бастаушылар деп оамды саяси йыма, озалыса, мемлекетке рдайым жне шешуші ыпал ететін тланы айтады.

Саяси топ бастаушылар мынандай ызметтерді атарады: р трлі топтарды басын біріктіріп, мдделерін йлестіру, топтастыру; халыты, топтарды ажетттіктерін тейтін жне арыштап ала басуа ммкіндік беретін саяси баыт-бадарлама жасау; халыты ынталандыру арылы ажетті згерістерді енгізу жне т.б. САяси топ бастаушы болуды 2 жолы бар: 1) кпшілік халыты масат-мддесін кездейсо дп басып, ойынан шыу; 2) ол мдделерді масатты трде талмай зерттеу нтижесінде. Саяси жетекшіге арама-арсы ым - саяси бастаушы, ксемсыма.

Ол ым ХІХ асырда пайда болды. Оны негізгі ерекшеліктері: кпшілікті тап азіргі арапайым талаптарын желеу етіп птау, з басыны атын шыару шін адамдарды жадайын пайдалану, кпшілікке жаымпаздану, т.б. САяси ксемні саяси бастаушыдан ерекшелігі – саяси ксемні жмысында рдайым жаа идеялар сынып отыру абілетінде.

азіргі кезде саяси жетекшілерді жіктеуді ке тараан трін американды профессор Дж.Херманн сынды. Ол саяси топ бастаушыларды бейнесі бойынша былай жіктейді:

1 Ту ктерер саяси жетекші. Оны мірге з кзарасы, болашаа болжамы бар жне оан жету жолдарын біледі. Махатма Ганди, Мартин Лютер Кинг, Аятолла Хомейни.

2 ызмет етуші топ бастар. Ол зіні жолын уушыларды мддесін длме-дл білдіре білуді арасында рметке бленеді. Л.И.Брежнев, К.У.Черненко, Д.А.онаев

3 САудагер топ бастар. Алдына ойан жоспарлы іске асыруа соына ергендерді брін жмылдырып, сендіреді.

4 рт сндіруші топ бастар. Ол уаытты талабына сай з жатастарыны жинатап ойан сауалына, ысылтая жадайларда шапша шешім тауып, жол крсете алады.

Саяси серкені жмысы мынандай кезедерден тратын ш ызметті атарады:

1 «Диагностикалы» міндет: саяси серкелер алыптасайындеп келе жатан жадайды зерттеу арылы оан баа береді; яни « диагноз» ояды.

2 Саясатты белгілеу: жетекші з табыны, жатастарыны масатына сай шешілетіндей саясатты тауып, соны орындауа тапсырма береді.

3 Іске тарту: жетекші зіні белгілеген саясатын іске асыруа тырысады.Ол шін зіні тобы, жатастары оны іс-рекет жоспарын олдауы керек. Соны арасында оны жзеге асыруа жмылдырылады.

23. Тла саяси субъект , объект ретінде

бола алады. Адамдарды з бойында мндай асиеттерді орнытыруы шін оамны рылымында да ажетті згерістер жзеге асуы тиіс. Адамны зін еркін сезінуі, бостандыы тікелей за жзінде бекітілген ыымен оралады. Адамны бостандыа деген ы іс жзінде адамны жеке меншік ымен лшенеді. Адамны мір сруін амтамасыз ететін жеке меншігі болмайынша, зін емін-еркін сезіне алмайды. азір бізде меншікке деген кзарасты згеруі, меншікті трлі формаларыны мір сруіне еркіндік алуы азаматты оамды алыптастыруа олайлы алышарттар жасауда.

Биік парасатты адам оам алдындаы зіні жауапкершілігін де жете тсінеді, соны нтижесінде ол оам мшелеріне міндетті деп танылан барлы талаптар мен міндеттерді блжытпай орындауа, оам, мемлекет алдындаы жауапкершіліктерін млтіксіз жзеге асыруа, парыздарын теуге рдайым бейім трады.

рбір адамда саяси, леуметтік, экономикалы ытары болады.

оамны леуметтік рылымы мен жіктелуін оып-білуді маызы те зор. Себебі, оам зіні андай леуметтік топтардан, ал олар андай жай-кй, жадайда тратындыын білуі керек. Оларды іс-рекеті барлы оам институттарыны ызмет ету сапасын, оам дамуыны баытын анытайды. оамны трпаты, саяси жне мемлекеттік рылымы оны андай леуметтік топтардан тратындыына, оларды айсысы жетекшілік, айсысы туелді жадайда екендігіне байланысты.

Оамны жіктелуі жне оны саясата сері

Адамны оамдаы орны кптеген леуметтік белгілерімен сипатталады. Оан лты, тратын жері, оамды ндіріске атысуы, оамды ебек блінісіндегі орны, ксібі, білімі, табыс млшері, саяси билікті іске асыруа атынасы жне т.б. жатады.

Осындай бір немесе бернеше леуметтік белгілерімен бірлескен адамдар жиынтыын леуметтік топ дейді. Мысалы, жмысшы, шаруа, зиялылар, орыстар, немістер, студенттер, зейнеткерлер, ауыл адамдары, ала адамдары, ой ебегімен шылданатындар жне т.б.

Адам саяси процесте белгілі бір леуметтік топты кілі немесе мшесі ретінде атысады. Олар жалпы оамды мірді, оны ішінде саяси процесті басты субъектісі болып табылады. Сондытан андай да болмасын саяси іс-имылды сыртында біреулерді топты мддесі трады.

Жеке адамны ыы. Бл мселеге адамдар те ертеде назар аударан болаты. Ежелгі грек философтары барлы адамдар дниеге келгенде те болып туады. Сондытан оларды бріні де те табии ыы бар деген ойды рістетті. Аристотель болса саяси ыты табии жне шартты ы етіп екіге блді. Ол табии ыты мемлекет орнатан ытан жоары ойды. Табии ы шартты ыа лгі болуа тиіс деп санады. Себебі, шартты ы жиірек згеріп отырады жне олар кімет жмысы мен адамдар арасындаы келісімні нтижесінде пайда болады.

Біра феодализм дуірінде адам ыы жнінде млдем басаша ым пайда болды. Адам туанынан те деп йрететін табии ы жоа шыарылды. Ал ыты зін хан, патшаларды ол астындаы адамдара жасап отыран раымы деп тсіндірілді. р сословиені зіне тн ыы болды.

Бізді азіргі ымдаыдай адам ыы капитализм дуірінде дниеге келген либерализммен тыыз байланысты. Либералдар монархияны билігін парламент арылы шектеп, сайлау ыын кеейтуді жне саяси бостандыты рістетуді талап еткен болатын.

Жеке адам ыы мселесіне аса зор лес осып, тарихта шпес аттарын алдыран ойшылдара Т. Гоббс, Дж. Локк, Ш. Монтескье, Ж.Ж. Руссо, И. Кант, Т. Джефферсон, Т. Пейн жне т.б. жатады. Олар адам ыыны негізгі аидаларын е алаш анытап, белгілеп берді. Осыларды ішіндегі е ндылары Америка рама Штаттарыны Туелсіздік Декларациясына енді.

АШ-ты Туелсіздік Декларациясында крсетілгендей, негізгі баптар конституциялы трде 1789 жылы Францияны адам жне азаматтар ыыны Декларациясында да бекітілді. Олармен салыстыранда азіргі кездегі жеке адамны ыы туралы ым анарлым ауымды.

1942 жылы 1 атарда гитлершілдікке арсы коалицияа кірген 26 мемлекет нацизмге арсы адам мірі, бостандыы, туелсіздігі, оны ытары мен ділеттілік шін кресуге Декларация абылдады.

1948 жылы 10 желтосанда Б Бас Ассамблеясы Адам ытарыны халыаралы Декларациясын абылдады.