Таырып 8. Мемлекеттiк кредит пен мемлекеттiк борыш.

Сабаты масаты -мемлекеттiк кредит пен мемлекеттiк борышты терендетіп тсіну.

 

Сратар:

 

1. Мемлекеттiк кредитті мні.

2. Мемлекеттiк борыштын мні.

3. Мемлекеттік кредитті функциялары.

 

Мемлекет пен муниципалды рылымдарды арамаына елді заы жне жеке тлаларыны бос аша аражаттары да, сонымен бірге , баса елдерді жне халыаралы аржы-кредит институттарыны ресурстары да несие капиталы ретінде уаытша пайдалануа жмылдыру шін жне бюджет тапшылыы проблемаларын шешу шін тартылуы ммкін. Оларды алуды басты дісі мемлекеттік кредит болып табылады. Мемлекеттiк кредит-жалпы мемлекеттiк аржыны басты буындарыны бiр ж-е кредит атынастарыны жиынтыы, бл атынастарда мемлекет несиегердiн де, карыз алушыны да, гаранттын да ролiнде кріну ммкін. Мемлекеттік кредитті ерекшелігі арыза берілген аражаттар:

· айтарымдылыында,

· мерзімділігінде

· жне аылыында.

Мемлекеттік кредит аша аражаттарын айта блу функциясын орындайды. Бл халыты шаруашылы жргізуші субъектілерді уаытша бос аша аражаттарын шоырландырумен байланысты. Бл бірінші функцияда мемлекеттік кредит жина ашаны йымдастыру нысандарыны бірі болып табылады.

Мемлекеттiк кредитті екншi функциясы-реттеушi функциясы. Бiрiншi кезекте мемлекет несиелiк пайызды млшерiне ыкпал жасай отырып, аша агындарын реттейдi: несие капиталын рыногында аржыгер бола отырып, ол бл капитала деген сранымды арттырады, мны нтижесінде несие капиталыны нормасы арттырады.

Халыаралы кредите:

мемлекеттiк укiмет,

билiкті жергiлiкты орандары,

ксіпорындарын, т.б пайда болады.

Мемлекеттік кредит рлі халыты , ксіпорындарды , йымдарды уаытша бос аражаттарын жмылдырудаы ммкіндіктеріне жне оларды мемлекетті кезек кттірмейтін мтаждарын аржыландыруа баыттауа арналан.

Мемлекеттік кредит трлері бойынша:

· ішкі,

· сырты,

· шартты болып ажыратылады.

Ішкі кредите мемлекеттік кредит атынастары жан-жаты трыда: арызгер кезінде де, несиегер ретінде де елдегі кіметті, билікті жергілікті орандарыны , ксіпорындарды, йымдарды жне халыты арасында пайда болады.

Халыаралы кредите атынастара бір жаынан, кімет, билікті жергілікті орандарды, екінші жаынан баса мемлекеттерді кіметтері , банктері , компаниялары, сондай-а халыаралы аржы-банк йымдары араласады. Кредит беруші тарап мемлекет –донор немесе йым-донор, ал кредит алушы ел реципиент- ел деп аталады.

Шартты мемлекеттік кредит отанды арызгерлер:

· ксіпорындар,

· йымдар,

· фирмалар,

· жергілікті билік орандары алан арыздарына баса елдерді несиегерлеріне берілген кепілдіктер бойынша кіметті міндеттемелері ретінде болады.

Мемлекеттiк борыш-бл алынан жне белгiлi бiр кнге отелмеген карыздарды сомасы.Мемлекеттiк борыш улгаймалы удайы ндірістi жне оамдык ажеттiлктердi канагаттандыру шін аша ресурстарын тарту нысандарыны бiр ретіде мемлекеттiк карыздарды пайдаланудан туады. Мемлекеттік борышты мемлекеттік бюджетті аражаттары есебінен тейді. Орналастыру рыногына, арыз валютасына жне баса сипаттамаларына арай мемлекеттік борыш мемлекеттік ішкі жне сырты борыш болып блінеді. Сондай-а крделі жне аымдаы мемлекеттік борыш болып блінеді. Крделі мемлекеттік борыш деп мемлекетті шыарылан жне телмеген борышорлы міндеттемелеріні бкіл сомасын айтады. Аымдаы борыш – бл мемлекетті барлы борышорлы міндеттемелері бойынша несиелерге табыс тлеу жне мерзімі келген міндеттемелерді теу жніндегі шыыстар.

Мемлекеттiк борыштын пайда болуы мен суінiн себебi мемлекеттiк бюджетті траты тапшылыгы болып табылады.Экономикалы жаынан дамыан елдердiн эдуiр мемлекеттiк iшкi борышы болады. Дамыан елдерде мемлекеттiк борыш ж-е оны тудыран бюджет тапшылытары болып табылады.

 

дебиеттер:

1. Тінсілов М.Д., ркмбаева .Р. Баалы ааздар нарыын реттеу. /оулы/. РМК «АА экономикасы жне ААД ЗИ» баспаханасы Алматы 2007.

2. Ібрішев И.И., ркмбаева .Р. Банктік туекелдер. /оу ралы/. аза клік жне Коммуникациялар академиясыны баспасы. Алматы 2009.

3. ділов Ж.М., Тінсілов М.Д., ркмбаева .Р. Инвестиция менеджменті. /оу ралы/.азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2009.

4. Тінсілов М.Д. Банк менеджментін йымдастыру. /оулы/. азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2009.

5. Тінсілов М.Д. Сатандыру ісіні аржылы негіздері. /оулы/ азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2011.

6. Тінсілов М.Д., ркмбаева .Р. аржы негіздері: теориясы, тжірибелер мен есептеулер. /оулы/ азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2016.