Таырып 9. Сактандыру.

Сабаты масаты –сактандыруды терендетіп тсіну.

 

Сратар:

 

1. Сатандыруды экономикалы мні.

2. Сатандыруды категориясыны белгілері.

3. Сатандыруды трлері.

 

Сактандыру - оамны экономиклы атынастарыны айрыкша сферасын бейнелейті коне категорияларын.Сактандыру сферасы адам мірiнiн,ндірістiк жне элеуметтiк-экономикалы ызметті барлы жаын камтиды.Сактандыруга турткi болатын басты себеп-бл ндіріс пен адам омрнiн кауп-катерлi сипаты.

Сатандыруды масаты оамды дайы ндірісті здіксіздігін амтамасыз ету шін азаматтарды, мліктерді, ндіріс процестерін оамды жне жымды орау болып табылады.

Сатандыру категориясы шін мына белгілер оан тн болып келеді:

1) атынастарды ытималды сипаты.

2) атынастарды ттенше сипаты .

Сатандыру категориясыны аржы категориясымен орта згеше белгілері бар:

- саты атынастарыны ашалай сипаты,

- сатандыруды оамды німні ны айта блуге атысуы,

- оны іс-имылы аша орларын жасап, пайдаланумен осарланып отырады,

- саты атынастарыны бір блігіні міндетті сипатыны болуы,

- аша орларын жасап, пайдалану кезіндегі саты баламалыы барлы жадайда бола бермейді.

Казастан Республикасыны Азаматтык кодексi бойынша мыналар сактандыруды нысандары болып табылады:

Мiндеттлiк дэрежесi бойынша-ерiктi жне мiндеттi .

Сактандыру обьектiсi бойынша-жеке жне мліктiк

Мiндеттi сактандыру-занамалы актiлер талаптарына орай жзеге асырылатын сактандыру.Ол сактанушыны есебiнен жзеге асырылады.

Ерiктi сактандыру-тараптарды еркiн бiлдiруiн орай жзеге асырылатын сактандыру.

Саты ызмет-саты йымыны саты шарттарын жасау мен орындауга байланысты Казастан Республикасыны заннамаларыны талаптарына сйкес уэклеттi оранны лицензиясы негiзiнде жзеге асырылатын ызмет.

Саты ызметі йымдастыру жне мемлекеттiк реттеу мен лицензиялауды жзеге асыру шін сактандыру салаларга,сыныптарга ж-е трлерге блінедi. Саты йымыны саты ызметi мірдi сактандыру саласы ж-е жалпы сактандыру саласы бойынша жзеге асырылады.

Жалпы сактандыру саласы:

· ерiктi сактандыру,

· клік ралдарын сактандыру,

· жктердi сактандыру

· мліктi сактандыру: т.б сактандыруга болады.

Сатандыруды жалпы жйесіні салыстырмалы дербес блігі медициналы сатандыру болып табылады.

Сатандыру кезінде саты резервтері мен орларын алыптастыруды екі негізгі дісі олданылады: бюджеттік жне саты дістері.

Саты дісі орларды шаруашылы жргізуші субъектілер мен халыты жарналары есебінен жасауды алды ала арастырады; жарналарды млшері жне оларды тлеуді тртібі сатандыруды тріне арай немесе замен не саты атынастарыны атысушылары арасындаы арнайы келісімшартпен аныталады.

Міндетті сатандыру – занамалы актілер талаптарына орай жзеге асырылатын сатандыру. Ол сатанушыны есебінен жзеге асырылады. Міндетті сатандыруды рбір трі сатандыруды жеке сыныбы болып табылады. Міндетті сатандыру нысаны бойынша рбір сыныпты мазмны жне оны жргізу жадайлары бойынша осымша талаптар сатандыруды осы сыныбын реттейтін занамалы актілермен белгіленеді.

Ерікті сатандыру – талаптарды еркін білдіруіне орай жзеге асырылатын сатандыру.

Саты ызметі – саты йымны саты шарттарын жасау мен орындауа байланысты азастан Республикасы занамаларыны талаптарына сйкес укілетті оранны лицензиясы негізінде жзеге асырылатын ызмет.

Саты ызметін йымдастыру жне мемлекеттік реттеу мен лицензиялауды жзеге асыру шін сатандыру салалара, сыныптара жне трлерге блінеді. Саты йымны саты ызметі “мірді сатандыру” саласы жне “жалпы сатандыру” саласы бойынша жзеге асырылады.

мірді сатандыру саласы ерікті сатандыру нысаныда мынадай сыныптарды амтиды: мірді сатандыру.

Жалпы сатандыру саласы ерікті сатандыру нысаныда мынадай сыныптарды амтиды: жазатайым жадайдан жне аурудан сатандыру; медициналы сатандыру, клік ралдарын сатандыру; жктерді сатандыру; млікті сатандыру; ксіпкерлік туекелді сатандыру; клік ралдары иелеріні жне тасымалдаушыны азаматты – ыты жауаптылыын сатандыру; шарт бойынша азаматты-ыты жауаптылыты сатандыру; зиян келтіргені шін азаматты –ыты жауаптылыты сатандыру.

Сатандыру трі саты йымы сатанушыа сатандыру шартын жасау арылы сатандыруды бір немесе бірнеше сыныбы шеберінде зірлейтін жне беретін саты німі болып табылады.

 

дебиеттер:

1. Тінсілов М.Д. Сатандыру ісіні аржылы негіздері. /оулы/ азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2011.

2. Тінсілов М.Д., ркмбаева .Р. аржы негіздері: теориясы, тжірибелер мен есептеулер. /оулы/ азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2016.