Таырып 11. аржы рыногы.

Сабаты масаты -аржы рыноы терендетіп тсіну.

 

Сратар:

 

1. аржы рыногыны экономикалы мні.

2. аржы рыногыны жмыс істеу шарттары.

3. аржы рыногыны маызы.

 

 

аржы рыногы- бл, ен алдымен дербес экономикалы категория ретіде багалы кааздарды сату мен айта сату жніндегi операцияларды жзеге асыруды жолымен ксіпорындарды,фирмаларды , банктердiн жинактаушы зейнетакы орларыны саты институттарыны ,мемлекетті ж-е халытын уакытша бос ашасын жмылдыруды айта болудi амтамассыз етедi.Шаруашылы жргізудiн казргi жадайында аржы рыногы аржы ресурстарын уздiксiз алыптасып отыруды оларды негурлым тимдi пайдалануды лытты шаруашылыта аша озалысысын тымды йымдастыруды айрыкша болып табылады.аржы рыногонда сатып алу-сатуды объектлер айрыкшалыты тауарлар-аша жне багалы (ашалай) кааздар болып табылады.

Экономикалы дебиеттерде жне шарушылы практикада аржы рыноы ымы аша, валюта, кредит, капитал рыноктарын оса отырып кеінен тсіндіріледі. Бл аржыны жалпы аша мен н категорияларына бара-бар категория ретінде арастыратын практикамен, негізінен дниежзілік практикамен байланысты, йткені экономикалы ресурстарды кез келгентрі меншікті титулдары болып табылатын ашамен немесе тиісті баалы ааздармен, баса жаттармен ортатастырылуы ммкін.

Аша рыногы дегеніміз олма-ол аша ана емес, олма-олсыз тлем араджаттарын да осатын тлем аражаттарыны рыногы.

Кредит рыногы несие бойынша банктерді кредит операцияларымен байланысты.

Аша мен кредит рыноктары, деттегідей, айналым активтеріні озалысына ызмет етеді.

Капитал рыногында оамды ндіріс атысушыларыны орташа жне за мерзімді орланымдарыны озалысы жзеге асырылады.

аржы рыногында сатып алу-сатуды объектілері айрышалыты тауарлар – аша жне баалы ааздар болап табылады.

аржы рыногында багалы кааздарды озалысысымен ортактастырылатын экономикалы атынастар болып табылатын багалы кааздар рыногы маызды орын алады. ор ндылытарыны-багалы кааздар мен туынды багалы кааздарды айналысымен байланысты боландыктан оны ор рыногы деп те атайды.”ор рыногы” терминi бастапкыда багалы кааздармен мэмiле жасалынатын жне ресiмделеті мекеменiн-ор биржасыны атымен байланысты.

Рынокты барлы трпаттарыны зара байланысы аржы рыногыны жмыс істеу шарттарын айшытайды. Оан мыналар жатады.

1. реттелінген тауар рыногыны болуы, яни кез келген трлердегі жне арналымдаы тауарлар мен ызмет крсетулер бойынша сраным мен сынымны тегерімділігі.

2. лтты банк тарапынан аша айналысын алыпты реттеп отыру: бан олма – ол жне олма – олсыз айналым бойынша эмиссияа баылау жатады.

3. кредит рыногыны жандандырылуы, оны толы коммерциялануы, яни кредит ресурстарын еркін рыноа орналастыру.

аржы рыногыны жмыс істеуіні негізгі алышарттарына мыналар жатады:

1. бсекені дамыту мен монополизмді шектеу масатындаы материалды ндіріс сферасыны бастапы шаруашылы буындарыны – меншікті барлы нысандары ксіпорындарыны, соны ішінде мемлекеттік секторды да ке дербестігі.

2. аржы ресурстарын айта болудегі мемлекет рліні ысаруы: ндірістік крделі жмсалымдарды орталытан аржыландыруды , аражаттарды ксіпорындар арасында ішкі ведомстволы айта болуді азаюы.

3. шаруашылы жргізуші субъектілер мен халыты баалы ааздара жне баса активтерге инвестицияланатын ашалай табыстарыны суі.

4. бюджет тапшылытарын аржыландыру шін несие орын пайдалануды тотату республикалы, сондай-а жергілікті бюджеттерді тапшылытары мемлекеттік арыздарды шыару арылы жабылуы тиіс.

аржы рыногыны маызы бос аша каражаттарын алу жне оларды айта болу есебiнен удайы ндіріс процесiне ыкпал етуiмен ана айкындалып коймайды.

Оны жумыс iстеу экiмшiл-эмiршiл экономикаа тн “сатылас”дісiн орныа “денгейлес”озалысыс бойынша ресурстарды айта блуге ммкіндiк бередi . Денгейлес озгалыс кезнiде шаруашылы жргізушi субъектлер арасында аржы ресурстарын теусiз айта болу турiнде тоте байланыстар iс-эрекет етед . Бл каражаттарды маызды сфералар мен объектлерге жедел аудару есебiнен ксіпорындарды, салаларды жне жалпы экономиканы аржылы жадайын тратандырады.

аржы рыногыны жандануы орпоративтік баалы ааздарды –экономиканы наты секторы ксіпорындарыны акциялары мен облигацияларын шыару жне оларды айналысын жандандыру кезінде ммкін. азастанда соы уаыта дейін аржы рыногыны бл сегменті жасы дамымады, бл жалпы экономикалы луетті тежейді.

 

дебиеттер:

1. Тінсілов М.Д., ркмбаева .Р. Баалы ааздар нарыын реттеу. /оулы/. РМК «АА экономикасы жне ААД ЗИ» баспаханасы Алматы 2007.

2. Ібрішев И.И., ркмбаева .Р. Банктік туекелдер. /оу ралы/. аза клік жне Коммуникациялар академиясыны баспасы. Алматы 2009.

3. ділов Ж.М., Тінсілов М.Д., ркмбаева .Р. Инвестиция менеджменті. /оу ралы/.азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2009.

4. Тінсілов М.Д. Банк менеджментін йымдастыру. /оулы/. азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2009.