Таырып 13. аржы жне инфляция.

Сабаты масаты -аржы жне инфляцияны терендетіп тсіну.

 

Сратар:

 

1. Инфляцияны экономикалы мні.

2. аржы мен инфляцияны байланысы.

3. Инфляцияны факторлары.

 

«Инфляция» терминi (латынны inflatio сзінен шыккан-кебiну iсiну аша айналысына катысты. XІX гасырды орта iшенiнде пайда болды жне АКШ-тын Азамат согысы жылдары. (1861-1865) кааз долларыны кисапсыз коп шыгарылуымен байланысты болды.

Инфляцияны дэстурлi ен жалпы анытамасы-тауар айналымны ажеттiлгiмен салыстыранда айналыс сферасыны артык аша айналымы массасымен лыа толып кету ,оны кнсыздануы жне соны нэтежиесiнде-тауарлар мен ызметтер крсетуге бааны суіне,ашаны сатып алуга жарамдылыгыны томендеп кету .

Инфляция-аша жйеснiн дагдарысты жай куй .Ашаны кнсыздануына мына факторлар себепшi болады.

Iшкi факторлар арасында ашага жатпайтын жне ашалай-монетарлы факторларды блуге болады.Ашага жатпайтындарды-бл шаруашылы сйкестiгiнiн бузылуы экономикалы цикiлды дамуы ,онрстын монополизациясы болып табылады.

Нарыктык экономика кезiнде аржы инфляциялы процеске бiратар факторлар аркылы айтарлытай эсер етедi ..

Бiрiншi фактор-мемлекет шыыстарыны суі бл ерекше тлеуалушылы сурануыны артуына жеткiзедi,сойтiп тiкелей

Екiншi фактор-табыска салынатын салытын кобеюi.Салытын едэуiр блігi бага механизмi аркылы ттынушыга ауысады жне рыноктаы бааны котерлуiнiн басты себебi болады.

шіншi фактор-бюджеттерды за уакытты тапшылытары.

Инфляция аржы атынастарын да згертуге ушыратады.Инфляция тауарлар мен ызметтерге бааны суін жандандырады.

Инфляция процесс мемлекеттiк берешегi проблемалары шиеленiстiредi.Сойтiп, аржы мен инфляция озара тэуелдi болып келед.Томен инфляция оны болмауы лытты шаруашылытын турлi денгейiн аржылы крсеткiштерiн жаксартатыны секiлдi уксас жадайда аржы атынастарыны он баытталыгы инфляция денгейiн томендетедi.

Нарыктык экономиканы механизмi-бэсеке мен тиiмсiз ксіпорындарды банкроттыы жеткiлiксiз алыптасканда,ал ндірістын жеке салаларында ол жок боланда инфляция дамиды.Еркiн бэсеке жадайында ,мемлекет шыыстарын немесе кредиттердi кыскарту жнінде шаралармен туындайтын суранымны томендеу кезiнде ксіп орын не ндірісті клемін кыскартуга,не оны шыындарын томендеуге мэжбур болады.

аржы атынастары мен инфляциялы процесстерді бір баыты келесіз сипаты, бірін – бірі зара толытыра отырып, экономикалы жйедегі келесіз нтижелерге апарады. Мселен, инфляция біратар леуметтік-экономикалы проблемаларды тудырады: ашалай табыстарды нсыздануы, за мерзімді инвестициялара деген экономикалы ынтаны тсуі, ашалай жинатарды нсыздануы, натылы пайызды тмендеуі, экономикалы байланыстарды бзылуы.

Инфляциялы процесті уаттылыын баалауды жне инфляцияны трлерін мынандай критерийлер бойынша ажыратады:

- баалар суіні арыны бойынша;

- бауя – баа жылына 10 пайыз скенде; бл кезде ашаны номиналды ны саталады, ксіпкерлік туекел болмайды;

- ршімелі – баа 100 пайыз шегінде скенде; ашаны затталынуы седі;

- сіреинфляция – баа жздеген пайыза скенде; баа мен табыстарды арасындаы алшаты лая бастайды;

- баалар суіні тегерімділік дрежесі бойынша;

- тедестірілген жне тедестірімеген инфляция; тедестірілген инфляция кезінде ртрлі тауарларды баасы бірбіріне атысты згерусіз алады, тедестірілмеген инфляция кезінде – оларды бір-біріне ара атысы нбойы згеріп отырады, оны стіне ртрлі йлесімде;

- болжаулы дрежесіне арай;

- ктілген, болжамды жне ктілмеген;

- шыу немесе пайда болу орныа арай;

- импортталынан жне экспортталынан.

аржы мен инфляцияны зара байланысын инфляцияны екі типі бойынша баылап отыруа болады: сраным инфляциясы жне шыындар инфляциясы.

Бірінші жадайда ол заы жне жеке тлаларды аша массасыны суімен байланысты німге, тауарлара жне ызметтерге сранымны суіні салдары болып табылады.

Екінші жадайда ксіпорындарды ебекке аы тлеуге , кредиттер бойынша пайызды млшермелерді кбеюіне, ттынатын шикізата, материалдара бааны, ызметтер крсетугетарифтерді суіне жмсалатын шыындарды кбеюі инфляцияны тудырады.

 

дебиеттер:

1. Тінсілов М.Д., ркмбаева .Р. Баалы ааздар нарыын реттеу. /оулы/. РМК «АА экономикасы жне ААД ЗИ» баспаханасы Алматы 2007.

2. Ібрішев И.И., ркмбаева .Р. Банктік туекелдер. /оу ралы/. аза клік жне Коммуникациялар академиясыны баспасы. Алматы 2009.

3. ділов Ж.М., Тінсілов М.Д., ркмбаева .Р. Инвестиция менеджменті. /оу ралы/.азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2009.

4. Тінсілов М.Д. Банк менеджментін йымдастыру. /оулы/. азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2009.

5. Тінсілов М.Д. Сатандыру ісіні аржылы негіздері. /оулы/ азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2011.

6.Тінсілов М.Д., ркмбаева .Р. аржы негіздері: теориясы, тжірибелер мен есептеулер. /оулы/ азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2016.