илософия» пніні жмыс бадарламасы.

останай, 2010

останай мемлекеттік педагогикалы институты

оамды ылымдар кафедрасы

«Бекітілді»

ОЖ проректор

география ылымдарыны

кандидаты, доцент

уанышбаевС.Б.

_________________________

 

ФИЛОСОФИЯ

Оу-дістемелік кешені

 

 

	Оу трі
кндізгі	кндізгі ысартылан	сырттай толы	сырттай ысартылан	жеделдетілген
ПЖБ барлы сааттар саны, соны ішінде:
дріс
семинар (практикалы)
зертханалы
СОЖ
СЖ
емтихан (семестр)

 

 

останай, 2010

ББК 66. 019

Б 13

 

Пнні оу-дістемелік кешені Р Білім жне ылым министрлігіні № 289 бйрыымен 2005 жылды 11 мамырында абылдаан жалпыа міндетті мемлекеттік білім беру стандартыны жалпы білім беру пндері цикліне сйкес растыран оамды ылымдар кафедрасыны аа оытушысы – Бухметова Анар Аманжолызы

Пніні типтік бадарламасы Р Білім жне ылым министрлігіні Республикалы жоары ылыми - дістемелік Кеесіні отырысыны 20. 04. 2005ж. абылданан хаттамасымен бекітілген.

 

 

Рецензент:

Альшанова Б.Х., философия ылымдарыны кандидаты.

 

 

ПОК оамды ылымдар кафедрасыны отырысында бекітілді

(№ 1 хаттама, 1 ыркйек 2010ж.)

 

останай мемлекеттік педагогикалы институтыны оу-дістемелік кеесімен басуа сынылан. (№1 хаттама. .09.2010ж.).

 

Жыл сайыны айта бекіту туралы млімет:

№	Оу жылы	Жмыс бадарламасы туралы млімет	айта бекітілген кні, кафедра хаттамасы №	кафедра мегерушісіні олы

 

© останай мемлекеттік педагогикалы институты

 

«ФИЛОСОФИЯ» КУРСЫНЫ ТИПТІК ОУ БАДАРЛАМАСЫ

 

Типтік оу бадарламасы Р Білім жне ылым министрлігіні № 289 бйрыымен 2005 жылды 11 мамырында абылдаан, хаттама № 480. 12 шідде 2005ж.

 

 

АЛЫ СЗ

 

«Философия» пні бойынша философиялы емес мамандытардын студенттеріне арналан типтік оу бадарламасы мемлекеттік жалпы білім беру стандартына сйкес растырылан.

Пнді оытуды масаттары мен міндеттері, мамандар дайындаудаы оны рлі мен мні

Оку пні ретінде философияны оытуды басты масаты - болаша мамандарды азіргі крделі рі динамикалы дние жадайындаы дрыс дниетанымды бадарларын алыптастыруа жрдемдесу.

Пнді оып-йретуді міндеттері:

• философиялы ой кешуді тарихи типтерін мдениет контекстінде талдау;

• болаша мамандарды философиялы-дниетанымды жне методологиялы мдениетін алыптастыру;

• пн мазмнын студенттерді оан деген ызыуын тойтаратын брыны идеологиялы жктемеден, догматикалы штамптар мен клишелерден азат ету.

Негізгі зырлар: бакалаврды курстан білетіні:

• философияны предметі, масаты мен міндеттері

• философия мселелеріні негізгі шебері

• философиялы дниетанымны мдениет контекстіндегі ерекшеліктері жне оны адам мірлік тадауыны стратегиясына сері;

бакалаврды істей алатыны:

• натылы мдениет контекстіндегі дниетанымды ахуалдарды анытай білу

• адамзат тарихындаы дниетанымды мселелерді ою мен шешуді альтернативтік тсілдерін анытай білу

Пнді оып-йрену процесінде бакалаврды білуі тиіс:

• философияны негізгі терминдері мен мселелерін;

• негізгі философиялы тырнамаларды;

• мдениет контекстіндегі дниетанымдык сауалдарды шешуді негізгі философиялы тсілдерін.

Переквизиттер: «Философия» оу пнін оытып-йрету:

• оушыларда білімдерді, істей алу мен ыайларды белгілі бір минимумыны болуын;

• жаратылыстанулы жне гуманитарлы ылымдар облысынан млімет беретін орта білімні бар болуын;

• керекті дебиетті іздей рі таба білу жне оны сыни-талдау тезінен ткізіп, игере білу абілетін;

• ойлау мдениеті мен тртібіні белгілі дегейіні болуын алайды.

Бакалавр академиялы дрежесін алу зыретті маман жне ой-рісі ке адам хаындаы іс-рекетке бадарлануды ажет етеді. Сондытан ксіби жаынан аланда мдениеттегі философиялы зерттеулерді мселелері бойынша білім алу маызды болып табылады. Бл пнді оып-йренгенде бакалавр ылыми зерттеулерді діснамасы бойынша оны жай-кйі жне е перспективті баыттары туралы білім алады. «Философия» курсын табысты игеру шін бл курсты оып-йренуге кіріспес брын етілетін мынадай иондермен танысты ажет: «азастан тарихы», «Мдениеттану», «Этнопсихология», «Экология», «Экономикалы теорияны негіздері», «Логика».

Постреквизиттер: Философия леуметтанумен, саясаттанумен, психологиямен, дінтанумен, педагогикамен, кейбір тарихи жне кыты пндермен, нертанумен, азіргі жаратылыстану тырнамаларымен е тыыз байланыста болады.

 

ПННІ МАЗМНЫ

 

Кіріспе

Оу пніні объектісі мдени-тарихи дамуында жне азіргі жай-кйінде алынан рухани ндірісті ерекше формасы ретіндегі философия болып табылады. Оып-йрену объектісіні рамына дниежзілік жне отанды философияны ішкі бірлігінде алынан негізгі баыттары мен мселелері кіреді. Философия -бл адам болмысыны іргелі принциптері мен негіздері туралы, адамны табиата, оама жне барлы негізгі кріністерінде алынандаы рухани мірге арым-атынасыны е жалпы мнді сипаттары туралы білімдер жйесін аузайтын дниені тануды айрыша формасы.

Пнді оып-йренуді дістері: Философия курсын оыту жне студенттерді оып-йрену процесінде негізгі философиялы дістер мен принциптер олданылады:

• тарихилы пен логикалыты бірлігі принципі;

• мдени-тарихилы принципі;

• мдени-релятивизм дісі;

• абстрактылытан натылыа рлеу дісі;

философиялы компаративистика дісі жне басалары.

Бл пнні баса пндер арасындаы статусы мен рылымы, орны мен рлі: Философия рухани ндірісті оны баса формаларына (дін, ылым, нер, мораль жне баса) сайылмайтын ерекше формасы. Философия дниені практикалы жне рухани игеруді нтижелерін, оамды мірді мдени-леуметгік дамуыны, мдени сйкестікті анытау мен іздеуді ммкін болар стратегиялары мен тадау жолдарын сына отырып синтездейді жне жалпылайды.

Философияны баса пндер арасындаы орны оны предметі мен атаратын ызметтері арылы айындалады. Ол, бір жаынан, баса пндерді дниетанымды жне методологиялы маызы бар нтижелерін жалпылайды, екінші жаынан, олар шін дниетанымды жне методологиялы негіздемелер орытындылайды, сйтіп арнайыланан ылыми білімні салаларына ойылатын міндеттерді шешуді негізгі стратегияларын жне солара ол жеткізуді тсілдерін анытауа, рационалды трде ой елегінен ткізуге кмектеседі. Е аыры, философия, мірлік-практикалы тжірибені, дниені танымды жне ндылыты игеруді неше трлі формаларына сйене отырып, з ымдары мен принциптерінде негелік, діни, кркемдік, саяси, ыты, ылыми-техникалы сана тудыратын дниетанымды идеяларды тасымалдайды (трансформациялайды). Философия, практикалы білімні кп трлі жйелерін синтездей отырып, дниені ылыми суретін калыптастыруа атынасады, іс-рекетті барлы формаларын интеграциялауды іске асырады, мдени-тарихи дуірді зіндік санасы ретінде крінеді. Мдени-тарихи дуірді зіндік санасы бола отырып, философия азіргі рухани ахуалда постиндустриалды, техногендік ркениет салаларына деген жауапкершілік сананы жасатауа ат салысады. Философия ртрлі мдени-рухани позицияларды зара рекеттесу процесінде келісімдік, консенсустік стратегияны жасауа лес осады. Ол оамды жйені траты да орныты формасыны мдени лгісін, лтты ауіпсіздікке жне мдени бірегейлікті тадап алынан лгілеріне атер тндіретін деструктивтік рекеттерге арсы труды стратегиясын жасатауа атынасады.

Пн дамуыны негізгі кезедерін бейнелейтін ысаша тарихи очерк. Адамзата дниетанымды ізденістер оны пайда болан уаытынан бастап-а тн. Е алдымен философия планетаны ш ареалында - Кне ндіде, Кне ытайда жне Кне Грекияда - пайда болан.

Философия тарихы -бл адамзат мдениетіні зіндік санасыны тарихы. рбір мдени дуірге философиялы ой кешуді з тарихи типі, дниетанымды атынасында е маызды деген сратара жауапты рухани іздестіруді з тжірибесі тн. Жне де мнда философия тек мдени айматы тратылыын, оамды рылысты орнытылыын амтамасыз ететін ана емес, сонымен бірге емір, бейбітшілік, оамды, мемлекеттік, лтты ауіпсіздік сияты басты ндылытарды саталуына кепілдік беретін мдени стратегияларды табуа назар аударады.

НЕГІЗГІ БЛІМ

 

Философия мдениет феномені хаысында

Философия мнін тсіндірмелеуді негізгі типтері. Дниеге атынас жне дниетаным ымдары. Дниетаным жне дниені жалпы мденилік суреті. Дниетаным жне философия. Философия пайда болуыны тарихи-леуметтік детерминанттары. Мдениет дниесіндегі философияны маынасы мен таайыны. Философия адам штарлыыны р трлі трт саласыны - ылым, поэзия, дін, логика - негіздемесі ретінде. Философия жне мифология. Философия жне дін. Философия жне нер. Философия жне ылым. Философия жне саясат.

Мдени-тарихи контекстегі философия.

Философия жне философ. Маынаа жне еркіндікке толысан адамны мірлік стратегиясын алыптастырудаы рухты ктеретін аиаттар мен идеалдарды маыздылыы. Философия ата рационалдыты идеалы ретінде.

Философиялы ой кешу типтері. Философиялы баыттар мен жйелерді кп трлілігі. Философияны мдени-тарихи сипаты. Философия формаларыны этномдени ерекшеліктері.

МДЕНИЕТ КОНТЕКСТІНДЕГІ ФИЛОСОФИЯЛЫ ОЙ КЕШУДІ ТАРИХИ ТИПТЕРІ

 

Шыыс мдениетіндегі философия феномені

Кне нділік мдениеттегі дінні мртебесі жне оны философия алыптасуы мен дамуына сері. нділік философия арсаындаы (Ведалар дстрі) негізгі дниетанымды идеялар. Упанишадалардаы дниетанымды ізденістер дниеден аскеттік ашатауды формасы ретінде. айта трленуді мгілік циклынан тылуды жолдарына деген ізденістер.

Шыыс ойыны зіндік ерекшелігі. Ойлауды кармалы стилі философияны моральды жне метафизикалы лшеміні формасы ретінде. Карма, реинкарнация жне касталар жйесі туралы ілім нді философиясыны негіздемесі ретінде.

Буддизм жне оны Ведалы дниетаным мен ритуалды практикаа атынасы. Буддизм Упанишадаларды сыни айта тсіну ретінде. Буддизмні іргелі идеялары. Кш олданбауды буддистік стратегиясы, оны Шыыс адамыны тарихи тадырына сері. Шыыс адамыны дниеге атынасыны алыптасуына, рухани ндылытарды тадауына, мір салты мен дініні алыптасуына буддизмні дниетанымды сері. Кш олданбауды буддистік стратегиясы, оны Шыыс адамыны тарихи тадырына сері.

ытайлы философия арсаыны («Ши цзин», «Шу цзин», «И цзин» шыармалары) негізгі мазмны. Конфуцийшылды философияны практикалы баыттылыы. Конфуцийшылдыты леуметтік-этикалы максималарыны прагматикалы сипаты. Конфуцийшылдык философияны ытайлы мдениет пен оамдаы маызды рлі. Конфуцийшылды кытайлы оамны идеологиясы ретінде.

Даосты философия жне дние-лемні суреті. Дние-лемні даосты суретіндегі адамны орны. мірді сатау мен ныайтуды даосты тсілі. ділдік принципіні Космосты сипаты. лместікке жетуді даостык практикасы.

Моизм конфуцийшылдыа альтернативті леуметтік-этикалы доктрина ретінде. Моизмні іргелі идеялары: жалпы махаббат, табыстылы, зара пайда. Моизм прагматикалы масаттылыты философиясы хаында жне оны ытайлы адам мдени стратегиясыны практикалы баыттылыыны алыптасуына сері.

Легизм «соысушы мемлекеттер» дуіріндегі саяси-леуметтік стратегиялар философиясы ретінде. Легизмні іргелі ндылытары: оамдаы тртіп, задар жне жарлытар. Легизм ытайлы оамны ауіпсіздігі мен трактылыыны моделін іздеу идеологиясы хаында. Философиялы ілімдерді ытай халыны мдени міріне сері.

Антикалы мдениеттегі философия.

Кне грек философиясыны алыптасуы мен дамуыны мдени - леуметтік контексті. Философия генезисі. Грек мифологиясыны сері. Философияны зіндік аныталуы жне мифтен ажыратылуы. Философиялы ізденістерді эпистемологиялы бетбрысы. Саяси-этикалы сратарды ойылуы. Кне грек философиясыны рі арай дамуындаы софистер мен Сократты рлі. Парменид: философиялы длелдеу алыптасуыны айнарында.

Платонны білім жне зырлылы мселесін оюыны іргелілік сипаты. Платон философиясы табиат пен оам стінен Зерде басымдылыын орнытыруды іздестіру формасы хаында.

Аристотель философиясы антикалы мдениет энциклопедиясы хаында. Зерделі мірге ол жеткізу шін білім мселесіні мртебелілігі жне маыздылыы. Білім алу жолдары мен зырлылыты мселеленуі. Этикалы зырлылыты алыптасуы жне оны зерделі іс-рекеттер туралы білімдер жинатаудаы рлі. Логика салиалы ойлауды органоны ретінде. ркениетті адам табиатын айара ашуды формасы ретінде. оамдаы мір Зерде ммкіндіктерін шыармашылыпен іске асыруды шарты ретінде. оамдаы зерделі мір ретіндегі «полития» - адами оамдастыты масаты.

Жеке бас баытын амсыздандыру жайлы философиялы ізденістер. Эпикуреизм — жеке басты игілікті болуыны философиясы ретінде. Гедонизмге ол жеткізу жолдарыны рационализациялануы. Стоицизм жеке бас баытына ол жеткізуді философиясы ретінде. Киниктер немесе мірді табии салтын іздестіру философиясы. Римдік стоицизм аскеза мен саяси борыш аралыындаы ызу ізденісті рухани жолы ретінде. Табии ы идеясы жалпы ыты тртіп орнытыруды негізі ретінде. Римдік мемлекеттік жне ыты мірді йымдастыруа ыкты стоицистік тырнамасыны сері.

Антикалы философияны адамны дниеге рационалды атынасыны, оны табиат пен леуметтік дниеге рационалды стемдігі стратегиясыны алыптасуына сері. Антикалы философияны дниетанымды бадарларыны адамны мдени жне саяси-леуметтік активизміні алыптасуына сері.

ОРТА АСЫРЛЫ МДЕНИЕТТЕГІ ФИЛОСОФИЯ ФЕНОМЕНІ

 

Батысеуропалы ортаасырлы мдениеттегі философия мен дінні феномені

Батысеуропалы ортаасырлы философия алыптасуыны мдени-леуметтік контексті. Негізгі айнар кздері. Ортаасырлы мдениеттегі "христианды дін феномені. Христианды дниетанымны ккжиегі. Христианды дінні негізгі рухани ндылытары. Христианшылы жне антикалы философия. «мірлік философиядан» тілу жне антикалы рационалды бадарланан философияны теоретикалы мселдемелеріне деген штарлыыны айып болуы. Жер бетіндегі мір тарихты драмалылануы ретінде. айы-асірет жне ділсіздік шін діл марапатталу туралы ілім. Екі мдениет кездесуі: христианшылды жне гректік пен эллинистік философиялар.

Діни дниетаныма деген философиялы рефлексия стратегиясыны алыптасуы. Неоплатонизм дниетанымды ізденістерді жаа сергіген діни баыттылыыны крінісі ретінде. Теоцентризм, провиденциализм, креационизм бкіл ортаасырлы философияны негіздемелері ретінде. Философиялы ой кешуді жаа теоцентристік тсіліні ерекшелігі.

Философия мен теология интеллектуалды ызметті негізгі трлері ретінде. Дниетанымды ізденістерді орталы таырыптары. Философия мен ортаасырлы адамны мдени міріні интеллектуалды саласына христианшылды енгізген жаа аидалар. Ортаасырлы адамны мдени тадауыны басты стратегияларын алыптастырудаы А.Августинні рлі. Адамны ндылыы жне тарылу туралы ілім. оамдаы адамны ыты жадайыны иерархиялы тртіптіленген суретін сомдаудаы ортаасырлы философияны рлі.

Батысеуропалы ортаасырлы философиялы ойа арабты-мсылманды философияны сері. Христианшылды пен аристотелизмні синтезі. Схоластика феномені. Схоластика кезеіндегі философия. Схоластикалы ойлауды зіндік ерекшелігі. Томизм римдік католикалы шіркеуді философиясы хаында. Томизмні іргелі идеялары. Философия жне теология. Сенім мен білімні араатынасы мселесі. Схоластика философиясы. Томизм схоластикалы даналыты жоары формасы хаында.

Рухани ндылытарды, батыс адамы санасындаы моральдылыты басымдылыын алыптастыруа ортаасырлы діни философияны сері. Батыс адамыны мірлік тадауы мен стратегиясына христианды дін мен дниені христианды моделіні сері арасында оны дниетанымды ккжиегіні згеруі.

Исламды ортаасырлы мдениет контекстіндегі арабты-мсылманды философия.

Арабты-мсылманды философияны мдени-леуметтік жне рухани контексті. Исламды мдениет жне философияны негізгі баыттарыны алыптасуы. Мдениетті исламды дниесіндегі рационалистік дстр. «Флсфні» іргелі идеялары мен принциптері. Араб тілдес перипатетизмні энциклопедизмі, универсализмі: л-Кинди, л-Фараби, Ибн Сина, Ибн Рушд. Е маызды дниетанымды сауалдарды жасатаудаы рационалды дстр ламаларыны лесі.

«рандаы» білім тырнамасы. «ран» жне рационалды дайлы ілім. Дниені исламды моделі. Адам орны жне оны мірді рудаы негізгі максималары.

Ислам мдениетіндегі суфизмні орны мен рлі. Суфизмдегі дние, дай жне адам туралы ілім. Рухани рлеу мен жетілуді суфийлік практикасы. Суфизмні негізгі рухани ндылытары. Суфизмні символизмі мен мистикалы практикасы. Суфизм философиясын дамытудаы Ибн Араби мен л-Газалиді лесі. Суфизм жне Омар Хайям. Иранды суфизмні символикасы мен мистицизмі.

Трік тілдес философияны алыптасуы. Жсіп Баласан философиясы. ттылыты білім. Этика, саясат мселелері. А.Игінекиді философиялы ізденістері. Махмт ашариды философиялы ізденістері, ожа Ахмет Иассауиді суфийлік іліміні тп-негізгі идеялары мен принциптері. Шыыс пен Батыс елдеріні рухани мдениетіне суфизмні сері.

Ренессанс пен Реформация мдениетіндегі философия.

Ортаасырлы мдениет пен ойды мдени-леуметтік трансформация-лары. Ренессанстык дниетанымны антропоцентризмі. Табиат пен адамны жааша тсінігі. Антикалы жне эзотерикалы ілімдердін (неоплатонизмні, герметизмні, каббаланы, мистицизмні) айта трлеуі жне оларды айта рлеу философиясына сері. айта рлеу философиясы жне жаа ренессансты ойлауды алыптасуы. Дниетанымды сауалдар жне айта рлеу Дуірі ойшылдарыны философиялы ізденістері. Философиялы ой-желістерді негізгі таырыптары мен мселелері, Ренессансты гуманизм. Ренессансты неоплатонизм мен аристотелизм. Ренессансты скептицизм мен эпикуреизм.

Ренессанс жне білімні секуляризациялануы. Ренессанс философиясы жне оны эксперименталды жаратылыстануды алыптасуындаы маызы. Ренессанстык ойлау мен дниеге катынасты ерекшеліктері.

Реформация философиясы. Сенім феномені. Сенім адамдарды атау тсілі ретінде. Зерде жне сенім. Лютерлік теологияны волюнтаристік сипаты. Лютерді пессимистік антропологиясы.

Н.Макиавеллиді саяси философиясы жне оны «кшті мемлекет» моделіні алыптасуындаы маызы. Философия жне леуметтік утопия. Идеалды мемлекет моделіні алыптасуындаы Зердені рлі.

Батыс адамыны дниетанымды бадарлары мен ндылытар жйесіні трансформациялануына, леуметтік белсенді стратегиясы мен мірлік станымдарыны алыптасуына ренессансты философияны, Реформацияны діни-философиялы жне саяси ілімдеріні сері. Ренессанс пен Реформация философиясыны дниетанымдык жаалытарыны серімен батысты адам мдени ызметіні жаа формаларыны алыптасуы.

Жаа Уаыт мдениетіндегі батысеуропалы философия

Жаа Уаыт бас кезіндегі мдени-леуметтік ахуал. Жана Уаыт мдениетіндегі негізгі рухани бадарлар. Эксперименталды жаратылыстануды пайда болуы. Эмпиризм мен рационализм философиялы дстріні пайда болуы. Эпистемологиялы идеалды алыптасуы. Жаа рационалдыты алыптасуы. ылым философиялы рефлексиялар «предметі» ретінде. Батыс адамыны дниені рационалды игеруді перспективаларын айындауы. Жаа Уаыт философиясы дниетанымды станымдарыны батыс адамыны мдени іс-рекетгегі субъективтілігін демонстрациялауды принципті жаа ммкіндіктерін алыптастыруа сері.

18 . екінші жартысы мен 19 . бірінші жартысындаы неміс мдениетіні ерекшелігі. Философиядаы «Коперниканды ткеріс». Метафизикалы сауалдарды болмай оймайтындыы. Кантты трансценденталды философия таным теориясы ретінде. Кантты пайым мен зерде туралы ілімі. Кант диалектика туралы. Моральды ерікті Кантты этикасы борыш этикасы ретінде, Категориялы императив шешім абылдау шін идеалды стандарт жне азаматты оам негіздемесі ретінде. Кантты ы философиясы жанжалдарды діл реттеуді тырнамасы ретінде. Адам ытары туралы мселе жайындаы философиялы рефлексия.

Аартушылы жне Романтизм идеяларыны Гегельді философиялы іліміні алыптасуына сері. Диалектикалы ойлау тырнамасы алыптасуыны айнарында. Диалектикалы ойлауды категориялы сипаты. Гегельді диалектика туралы ілімі. Диалектиканы негізгі категориялары. Диалектиканы принциптері. Даму ымы. Диалектикалы дамуды задары. Диалектика таным дісі хаында. л мен міршіні диалектикасы зіндік даму тарихи процесін тсіну формасы ретінде. Гегельді ык философиясы. Гегельді саясат философиясы.

Л.Фейербахты антропологиялы ілімі. Діни жатсыну феномені. Л.Фейербахты христиан дінін сынауы. Л.Фейербахты махаббат тырнамасы.

Батыс адамыны белсенді іс-рекетіні алыптасуына неміс философиясыны сері. Мдениет лемін жасаудаы адам ммкіндіктерін іске асыруды потенциалын философиялы негіздеу. Мдениет лемі адам Зердесімен растырылатын реалдылы ретінде. Неміс идеализмі философиясыны неміс халыны лтты ауіпсіздік стратегиясы мен лтты топтасуыны алыптасуына, уатты орталытандырылан мемлекет руына, лтты зіндік санасыны алыптасуына сері.

XIX . мдениетіндегі батысеуропалы философия.

XIX . екінші жартысыны мдениетіндегі дуірлік оиалар. Рационализм жне оптимизм, шексіз прогресске деген сенім. Индустриалды оам жне оны негізгі доминанттары. Техникалы прогресс индустриалды оамны басты ндылытары ретінде. XIX . - ылымны «Алтын асыры».

Адам туралы эпистемологиялы айтыстар. Саяси-леуметтік философияны алыптасуы. К. Марксты предметтік іс-рекет туралы ілімі. Адамны леуметтік тырнамасы. Жатсыну жне оны жеу туралы ілім. осымша н жне анау. анауды себептері. Айналма форма ымы. Маркс идеяларыны батысты оамны саяси-леуметгік тырнамаларына сері. Маркс теориясы идеяларыны батысты адамны саяси-леуметтік белсенділігін алыптастыруа, леуметтік оптимизміні артуына, леуметтік ділдік пен леуметтік тедік стратегиясыны ныаюына сері.

оамды ылымдарды дамуы. леуметтік-гуманитарлы білімге деген штарлыты артуы. Позитивизмні туындауы. О.Конт позитивтік социологияны кесі ретінде. Философия жне сциентизм. Эмпириокритицизм мен махизм позитивизмні жаластырушылары ретінде. ылыми зерттеу діснамасына деген штарлы. Неокантианство жне оны ылыми зерттеу дісі мселесін жасатауы. Адамны жаа лшемі: «адам рміздік жануар ретінде».

А.Шопенгауэрді жынысты махаббат метафизикасы. «мір» философиясы. Ф.Ницше философиясы. Еуропалы нигилизм. Христианшылды пен метафизиканы сынау. Батысеуропалы философияны Батыс адамыны ылыми-техникалы ызметте белсенді згерістерді дамытудаы эпистемологиялы сенімділігін алыптастыруа сері. Батысты адамны ылыми рационалдыыны белсенділенуіне кедергі келтіретін потенциалды ммкіндіктер мен себептерді анытау.

ХІХ . - XX . басындаы ресейлік мдениет контекстіндегі орыс философиясы

Орыс философиясыны мдени-леуметтік контексті мен идеялы алы шарттары. «Мскеу - шінші лем» идеологемасы жне оны ресейлік оамды санаа сері. Славянофилдер философиясы. Сенім адам біліміні шеткері шегі ретінде. Ерік, махаббат, соборлы ымдары жне оларды Ресей діни философиясы дамуына сері. Славянофилдер идеялары жне оларды орыс тарихыны, мдениетіні, лтты зіндік санасыны згешеілігі моделіні алыптасуына, орыс міріні зіндік болмысын насихаттауа сері. П.Я.Данилевскийді мдени-тарихи типтер тырнамасы. Орыс философтарыны (Н.О. Лосский, С.Л.Франк, Н.Бердяев) діни-философиялы ізденістері. Кміс асырдаы орыс діни философиясыны негізгі мселдемесі.

Орыс діни философиясыны орыс адамыны рухани бадарларына сері. Орыс философиясыны орыс адамыны мдени жне леуметгік бірдейлікті іздестіруіне жне табуына деген дниетанымды бадарлары.

аза мдениетіндегі философия феномені

азатарды дстрлі дниетанымы. Номадты мдениетті синкретизмі. азаты халыты шыармашылыындаы дниетанымды ізденістер. Жыраулар шыармашылыындаы философиялы сарындар. Сопылы дстр, онын аза философиясы алыптасуына сері.

ХVII-ХVIII .. аза хандыы айраткерлеріні саяси-ыты кзарастарындаы леуметтік-философиялы сарындар. «Жеті Жарыны» философиялы контексті. Космологиялы жне антропософиялык, ілімдер (Доспамбет, Дулати).

Ш.Улихановты философиялы кзарастары. Ш.Улиханов пен Ы.Алтынсаринні философиялы идеяларыны антропоцентризмі мен гуманизмі.

Абай нанбаев адам мен дайды, сенім мен білімні араатынасы, адам мір сруіні маынасы туралы. Дін философиясы. Тадау еркіндігі мселесі. Абайды адамгершілік философиясы.

Шкрім дайбердиевті философиялы шыармашылыы. XIX . аяы мен XX . алашы жартысындаы аза лтты зиялы ауымыны (.Бкейханов, А.Байтрсынов, М.Дулатов, С.Торайыров, М.Шоай, Ж.Апаев жне т.б.) ебектеріндегі философиялы таырыптама. XX . аза зиялы ауымы шыармашылыындаы рационалистік идеялар. Марксизмге деген арым-атынас.

аза ойшылдары философиялы идеялары мен ілімдеріні аза халыны лтты зіндік санасыны алыптасуына, зіні этникалы ауымдастыын сана елегінен ткізуге сері. аза халыны патриотты белсенділікке деген дниетанымды бадарыны алыптасуындаы аза философиясыны рлі.

ХХ . кеестік мдениет контекстіндегі маркстік философия жне посткеестік философия

Маркстік ілімні эволюциясы. Идеология саласындаы большевиктік партия мен кеестік мемлекетті саясаты. Маркстік философияны дрекіленуі жне аса аидаа айналуы. И.Сталин ебектеріні канонизациялануы. аса аидаланан марксизмні алыптасуы.

КОКП XX съезі жне рухани саланы либерализациялануы, оны «тоырау» дуіріндегі бсендеуі. XX . 60-жылдарыны соы - 80-жылдарындаы кеестік философияны негізгі баыттары. Диалектикалык, логиканы алыптасуына Э.В.Ильенковты, Г.С.Батищевті, П.В.Копнинні жне т.б. сері.

Диалектикалы логиканы азастанды мектебіні алыптасуы мен жетістіктері. азастанды философтарды зерттеулеріні негізгі баыттары: Ж.М. бділдин, М.И.Баканидзе, Н.Д. Джандильдин, Т. Жангельдин, Л.К. Науменко, А.Х. асымжанов, Г.А. Югай, .. бішев, А. асабек, Д.

Кішібеков, .Н. Нысанбаев, М.С. Орынбеков, Г..Амамбетов, .Х. Рахматуллин, М.Ш. Хасанов, .Ш. Шулембаев жне т.б.

Кеестік маркстік философияны коммунистік идеология, кеестік патриотизм мен жымшылдыты алыптасуына, кеестік мір салтыны басымдылыы моделіні ныаюына, кеес халыны бірлігіні артуына, патриотизміне, кеестік оамны халытары арасындаы интернационалды байланыстарды ныаюына сері.

ТМД елдеріндегі посткеестік философияны жалпы сипаты. Кеестік идеология «тиым салан» мраа бет бру. лтты мемлекеттер ерекшелігі мен даму жолдарын философиялы ой елегінен ткізу. Глобалды мселелерді философиялы ойластыру.

аза халыны мдени жне леуметтік бірдейлігін іздеу жне табу жолдарын ойластыру. аза философиясы мен мдениеті тарихы бойынша зерттеулерді алыптасуы: О.А. Сегізбаев, А. асабек, М.С. Орынбеков, арифолла Есім, Т.Х. Рысалиев, Ж. лтаев, Т.Х. абитов, .Ш. Нрланова, Ж. Мтліпов, Д.С. Раев, .Т. Телебаев жне т.б. Мдениет философиясы мселелерін азастанды зерттеулеріні алыптасуы айнарында: Б.. Нржанов, А.А. Хамидов, А.Б. Наурызбаева жне т.б. азастанды оам тратануыны мдени жне ркениеттік трыда маызды сауалдарын ой елегінен ткізу. ркениетгік дамуды азастанды моделін іздестіру (арифолла Есім, .Н. Нысанбаев жне т.б.). Жатсыну феноменін философиялы талдау (.. бішев, З.А. Машев, А.А. Хамидов). ылыми зерттеу методологиясыны мселелері (.Н. Нысанбаев, М.С. Сбит, М.Ш. Хасанов, М.З. Изотов жне т.б.). Этникалы атынастарды ныайту жолдарын жне этникалы интеграция мселелерін ойластыру, рухани ндылыты бадарларды іздестіру (Б.. дайбергенов, Н.Ж. Байтенова, С.Е. Нрмратов). Посткеестік философияны траты азастанды оам орнатуа деген дниетанымды нсама мен бадарларды алыптасуына, азастанды менталитетті, оамда жргізіліп жатан реформаларды рационалды тсіну мен абылдауды алыптасуына, мдени бірдейлік, лтты ауіпсіздік сауалдарыны ойылуы мен талылануына сері.

XX . - ХХІ . арсаы мдениеті контекстіндегі батысты философия

Батыс Еуропа елдері мен АШ-таы мдени трансформациялар жне мдени-леуметтік дадарыс. Еуропалы елдер дамуындаы ркениеттік табыстар мен кемшіліктерді сыни айта ойластыру. Батысеуропалы халытарды мдени жне философиялы мрасын, XX . батысты мдениетіні ндылытары мен дниетанымды негіздемелерін сыни айта ойластыру. Батыс леміндегі ркениеттік даму мен мдени трансформацияларды жолдарын философиялы іздестіру.

Э.Гуссерль еуропалы ылымны, философияны жне мдениетті дадарысы туралы. М.Хайдеггер жне батысты лемдегі адам мір сруіні трагизмі мен драматизмін айта ойластыруды сыни тжірибесі.

М.Хайдеггер жне еуропалы нигилизмді талдау. XX . экзистенциалистеріні философиялы ізденістері. А.Камю жне леуметтік жатсыну жадайындаы адамны сандыра мір сруі таырыбы. Блікті

сандыратыы жне батысты адамны сандыра героизмі. Ж.-П.Сартр шыармашылыындаы леуметтік бірдейлікті философиялы ізденістері. Шекаралы ахуал жадайларындаы адам мір сруіні трагизмін философиялы талдау (К.Ясперс).

Персонализм философиясыны діни-философиялы ізденістері. «дайа оралу» жне «дайа деген махаббат» батысты діни философтарды дниетанымды станымы, батысты адамны адамгершіліктік жетілуіні жне кісілікке айта оралуыны жолы есебінде.

Мдени талысытпа жне адамны одан шыу жолын іздестіруі. Мдениет пен адам арасындаы жанжал. Адам мір сруіні атыыстары мен драматизмі, «баытсыз сананы» алыптасуы (психоанализ).

«зді-зділікті жоалту» жне баралы мдениет пен мдени индустрияны серінен бір лшемділікке ие болу. Баралы оам жне мдени индустрия жадайларындаы «бір лшемділік» кйін философиялы талдау (Г. Маркузе). Франкфурт мектебі философиясындаы жатсыну феноменін философиялы талдау. ылым мен техниканы мселелері идеологиялы репрессияны ралдары ретінде. Идеологияны жаа тсінігі.

Философия мен ылым мртебесіні сыни айта ойланылуы. Философия жне ылым мдениет феномені ретінде. Логикалы, лингвистикалы позитивистерді философиялы ізденістеріндегі ылымны логикалы-методологиялы мселелері. Аналитикалы философия. Сыни рационализм философиясы. ылым мен философия демаркациялануы мселелері.

Батысеуропалы мдениеттегі «адамны луі» феномені жне адамны айта оралуыны себептері мен жолдарын философиялы айта ойластыру. Структурализм философиясы. Постструктуралистерді философиялы ізденістері. Батысты коамны генеалогиясы, социум мен адам міріні барлы салаларына биліктік атынастарды еніп кетуіні матрицаларын екшеу. Билік пен білім контаминациясы мселесі М. Фуко.

Постмодернизм рухани кй, мір салты жне философия ретінде. Постмодернизм философиясыны алыптасуы. Постмодернистік ойлауды зіндік ерекшелігі. Постмодернизм философиясы жне батысты мдениет негіздемелерін сыни талдау. Постмодернистік философияны позитивтік бадарламасы.

ФИЛОСОФИЯНЫ НЕГІЗГІ МСЕЛЕЛЕРІ

 

Болмыс философиясы

«Адам - Дние» атынасы болмыс рамындаы іргелі атынас ретінде. Онтология болмыс туралы ілім ретінде. Онтология мселелері. Айын жне бейайын онтология. Онтологияны негізгі типтері. Болмыс жне болмыс-емес мселесі. Оны шешуді негізгі тсілдері жне ол сілтеген адам болмысыны негізгі стратегиялары.

Болмыс адам болмысы хаында. Адам болмысыны заттар дниесінен принципті айырмашылыы. Адамны заттар дниесіндегі болмысы. Адам

болмысыны заттар дниесіне жинаталандыы (М.Хайдеггер). Затты

туелділік.

Адам мір сруіні дихотомиялары. Адам мір сруіні тарихи дихотомиясы. Адам мір сруіні экзистенциалды дихотомиясы. Адамны шынайы емес, жемісті емес бадарлануыны формалары. «Ие болу» стратегиясыны алыптасуы адам болмысыны бейшынайылыы ретінде. «Болу» стратегиясы. Адамны шынайы болмысы. Адамны жемісті бадарлануы. Адам болмысыны бірегейлігі. Адам азіргі кезді басты ндылыы жне капиталы ретінде.

Болмыс-емес феномені. Адам болмысыны рдайым болмыс-емеске арайлылыы. Адам мір сруіні таянышсыздыы. лімді абыл алу адам стратегиясы хаында. лім феномені. Мдениет пен философиядаы лімге деген атынас. Танатос идеясыны тууы. Соыс лім алдындаы орыныша «табынушылы» жне елімге келуді жасанды формасы ретінде. лімні бейнелері мен архетиптеріні кешені. лімді рміздеу. Неопсихоанализ лім жнінде. Трансперсоналды психология лім феномені жнінде. лімні діни тсіндірмесі: христианшылды пен ислам лім феномені туралы. Неге мсылман лімнен орыпайды? Буддистік тантризм жне лімді абылдауды сатылары. Шыыс философиясы мен мдениетіндегі лімге деген атынас. лместік феномені. Трансперсоналды тжірибе жне лімді жеу. Йога мен даосизмні тжірибесі. Суфизм тжірибесі.

Адам болмысыны экзистенциалдары. орыныш феномені. Экзистенциализм орыныш туралы. орыныш пен алшыл. орыныш марлы хаында. Футурталысытпа.

асірет шегу феномені. мір асірет шегу ретінде. асіретті христианды тсінігі. асірет шегу мен адам мір сруіні азаптылыы. Баытсызды мір ережесі ретінде (А. Шопенгаэр). Жалызды терен экзистенциалды кйзелу ретінде.

Философиялы антропология

Онтологияны антропологиямен байланысы. Философиядаы адамны негізгі бейнелері. Микрокосм жне макрокосм. Антропоцентризм феномені. Тнилік пен руханилыты гармониясы. Тн мен рухты антиномиясы. Тн мен рух йлесімін іздестіру формалары. Адам міріні бірегейлігі. мір ндылы жне аса ымбат тарту есебінде. мір алдындаы игі кіл-кй, мірді маынасы. Рахата бату баыты адам міріні мн-маынасы ретінде. мірді адамгершіліктік маынасы: дін мен философияны тжірибесі. Баыт феномені.

Адамны леуметтік бірдейлігі. Еркіндік ндылы хаында. Адамны еркіндіктен ашатауы. Еркіндік жне есерсоты. Еркіндік жне анархия. Еркіндік жне ктемшілдік (авторитаризм). Еркіндік адамгершіліктік императив ретінде. Жеке бас еркіндігі идеясы. Конформизм жне конформды мінез-лы. Деспотизм.

леуметтік философия

леуметтік философия предметі. оам феномені. оам пайда болуы (генезисі). Антропосоциогенез. оам міріні крделіленуі. Саясат. Мемлекет. оамды келісім идеясы. Азаматты оам. Биліктерді блісу идеясы. Мемлекет пен оамны ажырасуы. оамны леуметтік рылымы. оам динамикасы. оамны экономикалы негіздемелері. леуметтік модернизм. Ебек ажеттілік ретінде. Адам болмысын ебекке телу (редукциялау). Ебек абілет ретінде. ндірмелі жне ндірімсіз ебек. йел ебегі. Ебекті блісуді гендерлік аспектілері.

Экономикалы жатсыну феномені. леуметтік жатсыну феномені.

Ашы коам. Жабы оам. Баралы оам. Индустриалды жне постиндустриалды оам. Апаратты оам феномені. азастанды оам дамуыны жолдары перспективалары.

Мдениет философиясы

Мдениет ымы. Мдениет философиясыны предметі. Мдениет генезисі. Мдениет жне табиат. Мдениет жне адам. Мдениетті негізгі салалары. Мдениетті типологиялау мселелері. Мдениет жне этнос. Мдениет жне тіл. Мультикультурализм. Жастар субмдениеті. Баралы мдениет феномендері.

Инвективаны мні. «Кргенділік-кргенсіздік» оппозициясыны шыу тегі. Кргенсіздікті формалары. Бейнормативті лексика мдени-леуметтік феномен ретінде. Эротикалы нер жне порнография: састыы жне айырмашылыы.

Мдениет жне ркениет. Жаандану жадайындаы мдениет. Экологиялык мдениетті алыптасуы. азастанда мдениет дамуыны кйі мен перспективалары: мдени - философиялы аспектілер.

Махаббат философиясы

Махаббат феномені. Махаббат тере экзистенциалды кйзеліс ретінде. Махаббат философиялы тсіну «предметі» ретінде. Эрос адам марлыы хаында. ртрлі мдени дуірлердегі махаббат бейнесі. Адам мір сруіні драмасы. Кне ркениеттер тылсымшытары (мистериялары). Кн жне кініс. Агапэ. Романтикалы жне тни махаббат. Махаббатты трлі пішіндері. Діни экстаз жне пенделік сезім. дайа деген махаббат. Суфизмдегі дайа деген махаббат.

Махаббат метафизикасы. Ана махаббаты. ке махаббаты. Аа-іні махаббаты. Еркек пен йел махаббаты.

Дін философиясы

Дін философиясы предметіні шекаралары. Дін философиясы жне теология. Дін философиясы жне дінтану. Дниеге діни атынасты ерекшелігі. Дінні пайда болуыны мдени-леуметтік алышарттары. Дін пайда болуыны тырнамалары. Теистік жне теистік-емес діндер. Анонимдік дайшалар. Дінні адамгершіліктік мазмны. Сенім жне білім. Сенім жне ырымшылды. Атеизм мен дінге арсы болушылы.

Діни сезім. Киелі нрселер. Киелі іс-рекет. Киелі кітаптар. Киелі адамдар. Киелі орындар. Киелі кеістіктер мен сандар. Діндегі рміздер рміздері. Діндегі таажайып феномені. Жма жне тоза.

Діншілдікті конфессионалды формасы. Конфессиялар диалогы мселелері жне діни шыдамдылы. Діни фанатизм, фундаментализм жне экстремизм. Дін мен саясатты байланысы: тарих жне азіргі заман. Діни-саяси терроризм. Халыаралы діни-саяси терроризмні ауіпі: оны тойтаруды дниетанымды негіздемелерін іздестірулер.

Тарих философиясы

Тарих философиясы: оны мні. Тарих философиясыны негізгі варианттары. Тарихи процесс мселесі. Тарихты кезедеу мселесі. Тарихты объективтік задылыы идеясы. Адамзатты табии прогресіні жалпы теориясы. Партикуляризм жне универсализм. Тарихта прогресс ммкін бе!? Тарихты бірлігі идеясы. Белдеулік уаыт тырнамасы. «Тарих толындары». Циклдер жне ыратар. Тарихты соы? ркениеттер атыысы. азіргі лемдегі лтты жолды зіндік болмысы мселесі: азастан тарихи дилемма алдында. Традиционализм мен модернизмні синтезі мселесі, мбебап-адами ндылытар: шынды пен елес.

Саясат философиясы

Саясат философиясыны предметі. Саяси философияны генезисі. Билік феномені. Саяси билік. Билікті метаморфозалары. Билік жне мораль. Масат пен рал мселесі. Саясат пен экономиканы байланысы. Саясат жне идеология. ндылытарды тадау саясаты. Дстрлік, легалды, харизматикалы типтер.

Саясат жне леуметтік мифология. Миф саясат инструменті ретінде. Баралы апарат ралдары саясатта. Саясат жне баралы психология. Бараны ктерілісі. Бараны быжы болып крінуі. Тарихтаы умесерлерді, геройларды бейнелері. Бараны стреотиптік ойлауы. сап бау эффектісі. Блікшілдер мен психопаттар. Манипуляциялау феномені.

Демократия феномені. Либералды демократия. Демократияны парадокстары. Демократия жне адамны ытары. Тоталитаризм феномені. Тоталитаризм мдени-ркениеттік феномен ретінде.

Соыс феномені. Этатизм жне анархизм. Саяси революция феномені. Саяси экстремизм. Саяси авантюризм. Геосаясат феномені. Геосаяси ауіпсіздік. лтты ауіпсіздік.

Оу-білім философиясы

Оу-білім философиясыны пні. Оу-білім философиясы жне педагогикалы теория. Оу-білім мен трбиені зара байланысы. Оу-білімні институциялануы. Педагогикалы процесті рылымы. Оу-білімдегі жатсыну. Жатсынан білімні адама сіісуі мселесі.

Оу-білім ортасы. Білімдегі модельдеу. Даму жне білім. Оу-білімдегі саналылы пен бейсаналылы. Тланы зін-зі іске асыруы. Тла жне оку-білім. Схбат жне білім. Таным жне оу-білім. Оу-білімдегі тсінік. Оу-білімдегі шыармашылы.

Педагогиканы ш типі: алыптасу педагогикасы, даму педагогикасы, бірге шыармашылы педагогикасы. Постмодернизмні сыни педагогикасы. Тртіптілік жне оу-білім. ылыми пн жне оу пні мселесі.

Оу-білім жйесі мдени днекер ретінде. Оу-білімні дстрлі жйесі. Альтернативтік оу-білім жйелері. Оу-білімні жалпы жйесі билік пен зырлыа ол жеткізуді ралы ретінде (Платон).

Оу-білімні аксиологиялы аспектілері. Оу-білімдегі консерватизмні ндылытары. Оу-білімдегі классикалы реализм. Оу-білімдегі эссенциализм. Оу-білімдегі аналитикалы философия. Экзистенциализм жне оу-білім. Оку-білімні шыысты моделі.

Психологиялы кмелеттік шін оу-білім. мірге бейімделу шін оу-

білім.

Диалектика теориясыны мселелері

Диалектиканы тарихи типтері. Кне нді жне Кне ытай философиясындаы диалектика. Кне Грек философиясындаы диалектиканы формалары. Классикалы неміс философиясы мен марксизмдегі диалектика. XX . диалектиканы негізгі варианттары. Диалектика теориясы бойынша азіргі кездегі зерттеулер. Диалектиканы механикалы жне органикалы модельдерін сынау. Гармоникалы диалектиканы моделі (Г.Батищев). Диалектика жне диалогика (В.С.Библер).

Диалектика жйе хакында. Диалектиканы негізгі принциптері. Объективтік жне субъективтік диалектиканы бірлігі. Диалектика категорияларыны мні. Диалектиканы категориялы аппараты. Диалектика адамны ылыми-танымды жне практикалы трлендірулік іс-рекетіні логикасы жне методологиясы ретінде.

Эпистемология

Адамны дниеге танымды атынасыны ерекшелігі. Тжірибеге дейінгі білім. Білім жне таным. Білім жне сенім. Білімні рылымы. Сезімдік жне рационалды таным. ым рационалдык танымнын формасы ретінде. Таным жне шыармашылы. Шыармашылы жне интуиция. Тсіндіру жне тсіну. Акиат. Акиат жне адасу. Акиат теориясы.

ылыми танымны спецификасы. ылыми білімні архитектоникасы. ылыми білімні динамикасы. Білім-билік. Білім мен билік контаминациясы мселесі.

діс мселесі. Танымны негізгі дістері. Логика жне діснама. ылыми танымны дістері. Философиялы дістер. Рационалдылы феномені. ылым жне ылымны институттандану феномені. ылым дамуыны перспективалары. Е жаа ылыми жетістіктер мен кне ылымнан тысары білімдерді параллелизмі туралы дискуссия.

Глобалды мселелер философиясы