ын трысынан ойлау дегеніміз не?
Сыни трыдан ойлау деген –р жеке тланы кез –келген жадайдаы мселені ойлап, зерттеп орытып, з ойын еркін ортаа жеткізеалуы.Сыни трыдан ойлау, зіндік, жеке ойлау болып табылады.Ол – з алдына сратар ойып жне немі олара жауап іздеу, шешімін табуды ажет ететін мселені анытау, р мселеге байланысты з пікірін айту, оны длелдей алу, сонымен атар басаларды пікірлерін длірек арастыруды жне сол длелдемелерді исынын зерттеу дегенді білдіреді. Сыни трыдан ойлау» технологиясы бойынша, ш кезенен тратын модульдік сабаты пайдаланады: Шаыру (ызыушылыты ояту) Іске асыру (маынаны ашу) ыну, мнін тсіну Рефлексия (ой толаныс) сананы зіне, зіні психикалы кйіне назар аударуы.
Шаыру Оып йренушіні ткен білімі мен тжірибесін зекті ету;- Оушыларды іс-рекетін белсенді ету;- Оу іс-рекетіне уж (негіздеме) алыптастыру; - Оу іс-рекетінде оып йренушілерді жекелей масаттарын ою; Тсілдері Кесте «Б–Б–Б» Кластер Сратар, мтіннен тауып жауап беруге болатын жауаптар тжырымы Альтернативті тест (дрыс немесе дрыс емес пікірлер) ажетті сздер бойынша болжам Болжам (сурет, портреті бойынша) «Миа шабуыл»
Тсілдері: INSERT – оыанын тсінуге, з ойына басшылы етуге, ойын білдіруге йрететін тымды рал. Ол бойынша оушыа оу, таырыппен танысу барысында
V – “білемін”, - “мен шін тсініксіз”, + - “мен шін жаа апарат”, ? – “мені та алдырады” белгілерін ойып отырып оу тапсырылады.
Рефлексия - Жаа білімді беру; Пн туралы бтіндей крініс жасау; Мселе рісін кеейту, оу іс - рекетінде жаа масаттарды ою; Оып йренушіні пндегі дамуын баалау жне зін-зі баалау бойынша жмысы;
Сыни трыдан ойлай білетін адам сратар оя біледі: Мен не білемін? Мен жааша нені білдім? Мені білімім алай згерді? Мен осы біліммен не істей аламын? Білуі ажет: алдын-ала сенімділік туызу; білімдерін бір-біріне жеткізу; бл мселені шешуге осы білімдеріні сер етуі;
41. аза тілі сабатарында сын трысынан ойлау технологиясын пайдалану
Оушыны зін оршаан дниеге, лемге кзарасы - оны сол дниеге деген атынасы ретінде интеллектуалды, эмоционалды - ерікті, наты - тжірибелік дістері алыптасады. Бл алыптасу кп дегейлі жне р трлі діс-тсіл, трлі технологияларды сабатарда олдану арылы жзеге асады. Ол дегейлер оушыны дниені тану мен абылдау ерекшелігімен де байланысты.Сыни ойлау деген - р жеке тланы кез келген жадайдаы мселені ойлап, зерттеп орытып, з ойын еркін ортаа жеткізе алуы. Сыни трыдан ойлау, зіндік, жеке ойлау болып табылады. Ол - з алдына сратар ойып жне немі олара жауап іздеу, шешімін табуды ажет ететін мселені анытау, р мселеге байланысты з пікірін айту, оны длелдей алу, сонымен атар басаларды пікірлерін длірек арастыруды жне сол длелдемелерді исынын зерттеу дегенді білдіреді. Наыз саба – ол рашан диалог, іздене, дайындала, йрене, шкірттер болашаын ойлай жасалан ебек пен тжірибені бірлігі. Сын трысынан ойлау ш бліктен трады:Біріншіден,сын трысынан ойлау зіндік жне жеке ойлау болып табылады. Ал саба сыни трыдан ойлау принциптеріне негізделетін болса, ркім з ойлары мен пікірлерін жне баалауларын басалардан туелсіз ратын болады. Біз шін баса біреу сыни ойлай алмайды, біз барлыын зіміз шін жасаймыз. Сонымен атар ойлау зіндік сипата ие боланда ана сыни трыдан ойлаанды болып есептеледі. з бетінше ойланып, мселені шешу шін бостанды керек.Сыни трыдан ойлауда идеяны ерекше болуы міндетті емес: басаны пікірімен міндетті трде келісу емес, керсінше келіспеуіміз де ммкін. Бл бізді ымызды длелдейді. Сыни трыдан ойлайтын оушыны ой бостандыы ке боландытан згені пікіріне жиі келісе бермейді. Бл тланы оамдаы пікірін, орнын анытайды.Екіншіден,сын трысынан оыту жаттанды аидаларды длелдеп айта беру емес, оушы оып, оны еске сатап айту абілеті жо, керсінше тере ойлау арылы ескіге жааша кзарас алыптастыруы ммкін, ты идеялар ойлап табуы ммкін.шіншіден,сын трысынан ойлау сратар ойып, шешімін табуды ажет ететін мселені анытаудан басталады. Жалпы адамзат баласы тумысынан білуге мар болып келеді. зіні жеке ызыушылытарымен ажеттіліктеріне жауап беруге талпынады.Тртіншіден,сыни трыдан ойлау кілге онымды длелге мтылады. Саналы длелдер арылы жаалы ашуа бейім келеді.
аза тілі сабатарында оу мен жазу арылы сын трысынан ойлау технологиясын олдана отырып тла алыптастыру тжірибесін сабатарда олданумын. Сын трысынан ойлауда оушы болжайды, зерттеп, орытып, з ойын жеткізеді, негізін ашады, срыптайды, талылайды, сын кзбен арайды, пікірін длелдейді, пікір алмасады, орта пікірге келеді, масата жетеді, зін-зі басарады, топпен жмыс істеуге йренеді, жан дниесін згертеді, ойлауды дамытады, ызыушылыты дамытады, кез-келген сабаты мегертеді, оушы зін-зі трбиелейді. аза тілі сабатарында рбір жмыс трлері мтінмен жмыс, жаттыулармен жмыс, суретпен жмыс, грамматикалы, лексикалы, фонетикалы талдау т.б. Мселен, мтіндермен жмыс істеу кезінде оушылар р мтін мазмны мен ондаы негізгі ойды талдап, талыа салу мселесін ктере отырып, жасы мен жаман жатарын жан-жаты таратып айта алады. Мтін мазмны оушысыны ке дниетанымын алыптастыруа толыымен ызмет атара алады. здерін толандыран мселе жайында трлі сратар оя отырып, ой озай алады.
аза тіліні грамматикасыны сын трысынан ойлау технологиясын олдана отырып оытуда наты трбиелік ммкіншіліктер андай? Грамматиканы ай дегейі, ай бірлігі оушыны ойлау мен тіл дамуында лкен орын ала алады? Жалпы трбиелік тланы алыптасу дерісіндегі грамматика сабатарыны салмаы андай? Деген сратар ойылып, аза тілін оыту барысында оушыларды теориялы ойлауын дамытуды трбиелік негіздерін зерделеуді осы бастаудан аламыз. Бл мселе туралы арастыран кезде тмендегідей мселелер ескерілуі тиіс: аза тілін оытуды трбиелік ыпалы, жалпы трбиелік мазмныны раушы блігі болып табылады. йткені, рбір сабаты, оушыны з бетімен орындайтын жмыстарыны, сабатан тыс жмыстарыны ішкі трбиелік ммкіншіліктері болатыны жне оларды мол потенциалы болатыны белгілі. Мселе соларды кзін ашып тануда. Сыни трыдан ойлау стратегияларыны оушыларды еркін сйлеуге, сз шырлыын штауа, з ойын ысылмай жеткізе білуге мол сері бар. Бан сын трысынан ойлау саба рылымы да сер етеді.