оманданы жктемесін не анытайды?
урнир структурасы
лем чемпионаты екі бліктен трады(тмендегі диаграммды арау). Турнирды басым блігі алашы ш кнде кнде тіледі. Осы ш кнде, барлы келген топтар атысатын, алашы іріктеу раундары теді. детте бл раундтар тоыз. Раундтарды кпшілігі “ашы”. Яни, топтар здеріні нтижелерін біле алады жне трешіден, ойын біткеннен кейін, фидбэк ала алады. Бірнеше соы “жабы” трде ткізіледі. Бндай раунд орытындылары жне фидбектері “брейкке” дейін белгісіз.
Алашы жалпы раундтардан кейін, е мыты нтиже крсеткен топтар іріктеу раундтарына теді. алан топтар ойына атысуын тотатады. Мыты топтарды тадау жне жариялау кезеі “брейк” деп аталады. Тэбте, топтарды алан орындары алашы ойындарда жиналан “топты” баллдармен шешіледі (бірінші ранг шін 3 балл, екінші ранг шін 2 балл, шінші ранга 1 балл жне, сйкесінше, 4 ранг шін 0 балл). Бірдей топты балл жинаан топтар тадыры “спикерлік” баллдар (ойыншылара жеке сздері шін берілетін 50-ден 100-ге дейінгі баллдар) арылы шешілді. Осы турнирде 48 топ ашы брейктен (турнирге атысушы бкіл топ бндай брейк ммкіндігіне ие), 16 топ “ESL брейкінен” (тек ESL жне EFL статустары бар топтар ана бл категориядан брейкке туге ылы), жне 8 топ “EFL брейкке” (EFL статусы бар топтар ана бл категориядан брейкке туге ылы) теді.
| Алашы раундтар | Брейк | Іріктеу раундтары | Чемпиондар |
| Барлы топтар | 16 здік ESL топ | ESL трттен бір финалы, жарты финал жне финал | ESL категориясындаы лем чемпиондары |
| 48 здік топ | Ішінара ашы октофиналдар, октофиналдар, трттен бір финалдар, жартылай финалдар, финал | Ашы категориядаы лем чемпиондары | |
| 8 здік EFL топ | EFL жартылай финалы жне финал | EFL категориясындаы лем чемпиондары |
2 тарау. Дебат жне лем чемпионатындаы Трешілік
2.1 Раундтаы жеіс
Раундтаы командалар раундты жеуге талпынады. Дебаттаы жеіс трешілер мен дебатерлер шін келісе бекітумен сипатталады:
омандалар, здеріні жаыны длелдеу ауыртпалыына сйкес шыншыл болса жне парламенттік дебатты ережелеріні шектеулерін сатаан жадайда жеіске жетеді.
Бл млімдемеге екі пікір осылады:
· аншалыты сенімді дебатер бола тра команданы жауапкершілігіндегі длелдеу ауыртпалыына сйкес емес млімдемелермен жеіске жету ммкін емес.
· Дебат ережелері легитимді кндіру тсілдерін шектейді. Мысалы, ережелер болмаан жадайда оппозиция аналитигі (хатшысы) жаа аргументтер осу арылы жеткілікті трде сенімді бола алады, біра ережелер бан тиым салады. Сол себептен сйлеу тсілдері сенімді жне ережеге сай болан жадайда ана команда жеіске жете алады.
“арапайым аылды сайлаушы” тарапынан трешілік
мір аясында, сенімді болу абілеті те субьективті тсінік. Бл бізді азіргі тадаы лем туралы тсінігіміз, персоналды стилистикалы жне эстетикалы айрыша ыыластарымыз жне жеке ызыушылытарымыз аншалыты кндіре алатындыына байланысты. Субьективті тсінікке араан трешілік з кезегінде проблематикалы болар еді, себебі нтиже трешіні андай адам боландыына туелді болар еді. Сонымен атар, трешіні жеке алауларына байланысты кейбір дебатерлерге жеіске жету иына соуы ммкін. Сондытан, трешілер дебатерлерді сенімділігін з ойы бойынша емес бріне орта баалау критерийлеріне байланысты баалауа тиіс. Трешілер баалау барысында з орнына “арапайым аылды сайлаушыны” (кейде “ортастатистикалы саналы индивидуум” немесе “малматпен амтамасыз етілген лем азаматы”) ойып крулері керек. Бл гипотетикалы арапайым аылды сайлаушыны дебат таырыбына алдына ала жиналан кзарасыны болмауы оны алдау мен логикалы ателер жне софистикаа кнбеуіне жрдем етеді. Ол политикалы жне социалогиялы сратарды жасы білгеніне арамастан арнайы мамандандырылан білімдерге тапшы. Ол лі кнбеген жне оны кімге дауыс беру керек екендігі обалжытады. Сол себептен ол е сенімді кейс растыран командаа жеісті бергенді жн кретін болады. Ол арама-айшы аргументтерді (крделі аргументтерді оса аланда) тсінуге жне баалауа жеткілікті трде білімді; біра ол оан табысталан материалмен ана шектеледі, егер де материал барлыына орта тсінікке арама айшы келмесе жне та алдырарлытай дрежеде болса.
Жоарыда крсетілген материала араанда арапайым аылды сайлаушы кпшілікке (немесе барлыына) самайды. Алайда, “арапайым аылды сайлаушы” концепциясы барлы командалара жеіске жетуге тедей ммкіндік беретін трешілікті характеристикалар жинаын жалпылауда пайдалы болып саналады. Сондытан “арапайым аылды сайлаушы” термині трешілерді келесі міндеттерін сипаттайды:
· Егер де таырып рбір адам білетін таырып (мысала, “Сирия таяу шыыста орналасан”, “Ресей – аса маызды мнай экспортері” – блар кпке белгілі мліметтер, ал Ирактаы скери имылыстар мндай млімет емес) болмаса трешіге зіні білім жиынтыын олдануа болмайды;
· Аргументті толытай ашып бере алмаан малмат кздері мен эмоциялы апелляциялара кіл блу маызды емес;
· Аргументтерді баалау барысында географиялы, мдени, лтты немесе баса контексті олданудан алша болу;
· Сйікті аргумент немесе сйікті сйлеу стиліне кіл блмеу;
· сынысты, шешімні жне мселені абыройын з кзарасыа арамай баалау.
арпайым аылды сайлаушы ретінде трешілік атару раундта жасы трешілік ету (аргументтерді логикалы аымын, ай команданы жеіске жеткенін арастыру жне ережелер бзылмауын адаалау) жауапкершілігінен босатпайды. “Бл аны иррационалды ынталандыру болды, біра арапайым аылды сайлаушы бан сеніп алуы ммкін” деп пайымдауа болмайды. Бл рационалды емес орытындымен жне трешіні арапайым аылды сайлаушыдан аылдыра екендігін асыра сілтеп крсетіп жібереді. Трешілерді здерін арапайым аылды сайлаушы ретінде идентификациялауы зіндік субьективті таламдар мен ойларын олданудан ашу болып табылатындыын білдіргіміз келеді. Кпшілігіміз дебатты те жиі ойнаандытан арнайы стильді эстетикалы префенцияларын жне зілдер олдана бастаймыз. Бл сйікті бір хобби бола тра дебат таырыбынан ауытулара алып келуі ммкін. Юмористикалы жне крделі стилде олданылан ойлар сайлаушылара най бермейді. Тршілерге раундта кім аылды, сырбаз немесе клкілі боланын емес кім з аылын, сырбаздылыын жне зілдерін сайлаушыны кндіре алатындай етіп олдананына арап баалауы керек екендігін ескерткен жн. Бан жетуді е здік тсілі дебата шын проблема немесе дау ретінде арап кім сайлаушыларды басалара араанда кндіре алатындыын тауып олара орындарын жіктеу.
ндіре алу деген не?
Трешілер орындарды раундта ай топ е сенімді екендігіне арай жіктейді. БПФ форматында аргументті сенімділігі длелдемелер мен маыздылыын крсету арылы жзеге асады.
Анализ бен стиль екі блек баалау критерийлері емес екендігін ескерге жн. БПФ дебат форатында аргумент керемет мазмндау стиліне арамастан жеткілікті трде сенімді бола алмайды. Аргументтерге длел келтірілмеген демі растырылан сйлемдерде ешандай мн болмайды. Сйкесінше, треші тсінбеген длелденген аргумент оны кндіре алмайды. Жасы стиль деп анализді трешіге барынша эффективті трде жеткізуді атайды. Стиль жне анализ жеке, туелсіз сендіру генераторы емес керісінше бірін-бірі толытыратын кндіру элементтері болып табылады. Екеуіні блек секцияларда талыланатындыы кедергі етпейді.
Анализ
Аргументті анализі оны далелдейтін себептерден ралады. Себептер аргументті мынандай жолдармен даледей алады:
· логикалы трыда аргументті шындылыын длелдеу
· белгілі бір тжырыма алып келетін себеп-салдарлы байланыс
· аргументті шындылыын далейдейтін оамды норманы крсету
· баса жаынан аргументтен шыатын жаман салдарларды крсету
немесе бдан да баса кптеген трешіні кндіретіндей шыдыа негізделген жне дебата атысты сздермен длелдеуге болады. Себептер мыты жне лсіз болады. Ол пірірсайысшыны аншалыты мыты критерийлар жинаанына байланысты болады.
Аргументті баасын осындай себептермен атар трешілер де оны маыздылыын, шындыа негізделгендігін, оны сенімділігін анытау шін зіндік стандарттар олданады. Шындыа атты алыс тжырымдар аргументке лсіз олдау болады немесе млдем олдау болмайды. Аргументті дрыс тізбектемеу ойыншылар шін кптеген проблема келеді. Командалар сз арасында бір-біріне арсы шыпау керек. Егер де командалар ойын кезінде бір-біріні сздеріне арсы шыып алан жадайда треші екі аргументті де абылдамауа ылы немесе екеуіні біреуін алдырады. Кейде екі аргументті де абылдап, біра лсіз ретінде алуы ммкін.
Тмендегі критерийлар анализге тк сер етпейді:
· аргументті саны
· аргументті ішіндегі улытар
· аргументті ызытылыы
Маыздысы: осы аргуметтен шыан тжырым аншалыты дебат раундына релевантты, аншалыты мыты олдаулармен длелденген, аншалыты осы аргументке арсылы боландыы мен аншалыты осы аргументке анализ жасаландыы. Трешілер аргументті осы раунда аншалыты маызды рл атаруы ммкін екендігіне арамай, сол аргументті ойында аншалыты длелденгені мен сол аргументті аншалыты дебат ойында маыздылыы боландыына арауы керек.
2.3 арсылы, тартымдылы жне салыстыру
Егер пікірсайысшы сынан аргументті олдауы атты мыты болмаса да, оан жеткілікті арсылы болмаан жадайда треші тарапынан абылдануы тиіс. Егер сынылан аргумент ойында атты маызды нкте болмаса, ойыншылар уаытты тиімді пайдаланып маызды нктелерге арсылы білдергені дрыс. Алайда пікірсайысшылар ешашан да сынылан аргументке деген арсылы (ол атты мыты болмаан жадайды зінде де) треші тарапынан олар шін болмайтынын ескерген жн. Егер сынылан кейс керемет аргументтерден тратын болса, онда оан баса команда тарапынан арсылы болуа міндетті.
арсылы аргументті шындыа жанаспайтынын, релевантты емес екенін длелдейтін, саыстырмалы трыда маыздылыы тмен екенін крсететін, жеткіліксіз, адекватты емес екенін длелдейтін кез-келген дние болуы ммкін. арсылыты раунд кезінде арсылы деп айту міндетті емес, арсылы спикерді сзіні басында да, ортасында да, аяында да болуы ммкін.
оманданы жктемесін не анытайды?
Алдыда ескертілгендей жасы длелденген, алайда ойына атысы жо аргументтен еш пайда жо. Командаларды ойына алып келген лесін анытау шін, командалара артылатын жктемені байай білу керек. Осы жктемені екі жолмен анытауа болады.
Е алдымен, жктеме таырып арылы беріліп труы ммкін. Мысалы: «БП лкен эпидемиялы ауру кезінде вакцинацияны жасауда за тыдайтын азаматтара маыздылы ояды» таырып кезінде кімет тарапы улкен эпидемия кезінде за тыдайтын азаматтара маыздылы беруін длелдеу керек. кіметті ойын баыты кез келген кезде маыдылы беру туралы (тіпті эпидемия кезінде болмаса да) немесе за тадайтын азаматтардан баса азаматтара вакциния абылдатпау жайлы болып кетпеу керек. Оппозиция тарапы заа баынатын азаматтарды кез келген уаытта маыздылыа ие болуына емес, оларды эпидемия кезіндегі маыздылыа ие болмауын длелдеуге тырысу керек.
Екіншіден, жктеме белгілі бер аргументке байланысты болуы ммкін. Мысалы: «БП адам лтіру ішкі саясатта легитимді рал деп есептейді» таырыбында оппозиция лидері адам лтіру халыаралы ыа арсы іс-рекет екенін айта алады. Осы аргументті дебата релевантты ылу шін оппозиия лидері заа арсы іс-рекеттер легитимді жол емес екенін длелдеп беруі керек.
Таырыптарды трлері
Таырыптарды командалара жктелетін жктемеге байланысты бірнеше трлерге блуге болады (“Бл палата ... жасайды “, “ Бл палата ... деп есептейді”, “ Бл палата … олдайды”). Трешілер осындай сздерді бірден бір таырыпты ішінде олданбайды, себебі ойыншылара таырыпты трін тсіну оай болу шін. Біз сіздерге тмендегідей аыл-кеес береміз:
“Бл палата ...А... жасайды” таырыбы кбінесе кімет А заын сынады жайыда гіме озалады – сол зады егізу шін длелденетін аргументтер топтамасы. Осындай дебатты орталы сраы – осы А заын енгізу керек па, жо па? кімет тарапы осы задылыты егізген жн екенін жне болашата жасы болатынын длелдесе, оппозиция тарапы осы занан жаман жадай алыптасатынын длелдеуге тырысады. Бл дебат кімет тарапы институт (детте мемлекет) осындай іс-рекеттерді жасап жатандыы немесе шын мірде осындай жадай алыптасып жатандыы жайлы болмау керек. Сйкесінше, оппозиция «бндай за мемлекет абылдай алмайды» немесе «саясаткерлер ешашанда олай жасамайды» деп арсылы айта алмайды. Пікірсайысшылар мемлекет немесе саясаткер ретінде осы за жайлы гіме айту керек, за шы мірде абылданус ммкін ба, жо па емес.
“Бл палата ...А... деп есептейді” таырыбы кбінесе кімет тарапынан андай да бір іс-рекетті талап етпейді, бл таырыпта А тжырымдамасыны шынайы екенін длелдеу ажет, ал оппозиция оны дрыс емес екендігіне трешіні кзін жеткізу керек. Мысалы: ” Бл палата лемде барлы адамдар минимум мір сруге ылы деп есептейді”. Кейде кейбір осындай таырыптаы арарлар белгілі бір іс-рекет жайлы болуы да ммкін: “ Бл палата [субъект А] жасау керек [іс-рекет Б] деп есептейді.”
“Бл палата ...А... олдайды” таырыбы да кімет тарапынан белгілі бір іс-рекетті талап етпейді. Оны орнына кімет символды, саясат арылы, материалды немесе басаша жолмен адамды, топты, институтты, істі, ндылыты немесе А тжырымдамасын олдау керектігін длелдеу керек. Оппозиция Аны олдамау керектігін длелдейді.
«Бл Палата [A] ретінде [Б] болады» ерекше трге жатады. Бндай таырыпта А субъекті ретінде бір имыл жасау керек. Трт команда да А субъекті ретінде ойнайды. Мысалы, егер таырып “Бл палата Турция мемлекеті ретінде Сирияа масштабты соыс ашады” болса, раунд Турция интервенция мемлекеті ретінде ойнатылады. Бндай раундта Турция мемлекетіні позициясын тадап, соан байланысты аргументтар келтірілу керек. Раундта аргуметтер А субъектіне негізделеді жне спикер Турция араласу керек себебі бл американды бизнеске жасы деген тжырым айта алмайды, айту шін бл Турцияа андай сер алып келетінін длелдеу керек.
2.7 Дебаттаы оппозиция
Сонымен, кімет сынысты неге абылдау керек немесе з ойы неге дрыс екенін крсететін аргументтерін сынады. Ал Оппозиция мшелері не істеу ажет? Наты шаралар туралы пікірталаста Оппозиция неге осы шараны істемеу керек екенін, яни бл сыныса тиімдірек альтернатива бар екенін крсетуге тиіс. Сондытан, кімет андай дефиниция беретінін тадай алса, Оппозиция статус квоны орау масатында екі жолдын біреуін тадай алады: альтернативті шешу жолын орау немесе кімет берген арардаы ешбір шараны істемеу. (рине, екінші жолды тадаан жадайда команда толы рекетсіздікті сынбайды, тек неге осы арарды абылдау мемлекеттін ситуациясын ушытырытанын крсетеді)
Контр-сыныс
Егер Оппозиция снылан арардан бас тарту себептерін крсетіп жатса, контр-сынысты енгізу легитимді болып саналады. кіметтін іс-шарасына наты альтернативаны крсетуге оппозиция міндетті емес. Алайда, егер оппозиция аласа, кіметтін сынысына балама рекеттерді орауа ммкіндік бар. Бл “контр-сыныс” немесе “контр-пропозиция” деп аталады. Егер кімет жаынан тек Премьер-министр дефиниция енгізуге ылы болса, Оппозиция стелдерінде тек Оппозиция Лидері альтернативті моделді крсете алады. Альтернативті метод кіметтін механизмімен атарлас жмыс істелуі ммкін, біра бл трешіні сендіруде кп пайда келмейді, йткені екі механизмді де бірдей абылдауа болады. Сондытан, з моделін сынан Оппозиция неге бл модель жасы екенін тсіндіргеннен блек, неге бл моделді кіметті моделінін орнына абылдау ажет екенін крсеткені жн.
Мысалы: Бл Палата Сирияа скер енгізеді
Мысал 1:
Премьер-Министр: «Біз АШ тез арада Сирияа скер енгізіп, сол жерде жаа кімет орнатуа тиіс деп есептейміз»
Оппозиция Лидері: «Біз АШ тез арада Сирияа скер енгізіп ана оймай, Сирияны жаа режиміне эконмикалы кмек беру керек деп есептейміз»