релік пен талылау барысындаы ке таралан ателіктер.
Астыда орытындылау мен талылау барысындаы трешілермен кеткен ателіктер крсетілген. Астыдаы кптеген мысалдар жаман талдау болып саналмайды – олара лайыты кіріспе тсініктеме болу шін алдаы тсінік беріледі. Біра трешілер бір команда екіншіден мытыра боланы туралы, дерексіз себепті крсететін, дебатерлара талылау мен тсіндірусіз мндай пайымдау жасамау керек.
А) Натылауды орнына жалпылау
“ Екінші Оппозиция шынымен бізге кейс сынан сияты крінді, сондытан олар раундты жеді”
“ Бірінші Оппозицияда шамалы жасы ойлар болды, біра анализ Екінші Оппозицияны сзіне жетпеді”
Егер рбір пайымдау раундта ткен заттарды мысалдарымен демеуленсе, жалпылама пайымдау себеп енгізуді дрыс жолы. Жоарыда крсетілген типтес анытамалар шешім шыаруда да, талдауда да айын мысалдарсыз алмау керек.
Б) Белгілі класстаы аргументтерге орынсыз басымдылы блу
“ Тек Бірінші кімет ана Бразилияны негізгі алаларыны аттарын ана білді”
“ Екінші кімет жеді, себебі оларды аргументтері практикалытан грі моральді болды”
Треліктегі бл мселе кптеген кейіп алады, оларды бірі аргументтердегі спецификалы білім олдануды фетиші. Ауымды білім орымен тсіндірілген мыты аргументтер жасайтын командалара кптеген келтірген факттары шін емес, осы факттарды аргументті байыту шін олданан жадайда марапаттау ажет. Факттарды икемді олдану аргументты жасы, рі мыты ылдырады, біра факт з-зімен аргумент болып есептелмейді.
Бл проблеманы екінші келбеті – аталмаан басымдылыты белгілі типті аргументтерге мжбрлеу(моральді/философиялы/экономикалы/экономикалы/практикалы). Мысалы, «принципиальді» аргумент «практикалы» аргументтен басымда емес, кемде емес - наты бір аргументті крсеткісі келетіні жне аншалыты крсете алатынына байланысты.
В) Треліктегі пенализация
“Сіз Апарат Пункттерін абылдамадыыз, сондытан бірінші орын ала алмайсыз ”
“Бізде механизм бойынша сратар алып ойды, сондытан сізге соы орын беріледі”
Футболда здік треші – рдайым ысырып, ойынды немі тотатыны емес. Сйкесінше, дебаттаы здік треші – белгілі бір аргументты дисквалификациялап, сзге араанда формаа арап, максималды млшерде себептер табатыны емес.
Егер командалар з рольдарын дрыс атармаан болса, онда оларды раундтаы ойына аншалыты кедергі жасаанына байланысты жазалау керек.
Кейбір мысалдар:
Апарат пункттерін абылдамау, ойыншыны дебатты екінші жаымен ойнамаанын крсетеді – оны материалы аз длелді болады, біра талылаудан алынбауы керек.
Механизмдегі айындыты болмауын былай шешуге болады: Оппозицияа анытама енгізуге рсат беру арылы ойынны осы аланнан дамуына жол ашу
Егер Оппозицияны секретаріні сзінде жаа аргументтер болса, онда оларды елемей, ойыншы бл аргументтер бойынша ештене айтпады деп есептеуге болады, біра олар айтан материалдар ескеріледі.
Г) Мазмны бойынша емес, форма бойынша трелік.
“ ы туралы аргументты бірінші беру керек еді”
“ Команда йлесімді болмады – барлы керек материал бірінші ойыншыда ана болды”
“Сіз бес минут ана сйледііз”
Дебатта сзді белгілі бір уаыт арасында айтылуы немесе аргументтерді белгілі бір тртіппен болуы жеісті факторлары емес. з уаытын жасы аргументтерге кетіретін ойыншылар длелдірек болады, біра олар аргумент тсіндіруге «кп уаыт кетіргені» шін емес, жасы аргументтерді тсіндіргендіктен ойындары табысты болады. Ойыншы бір минутты сзбен ойынды жее алады. (оай шаруа емес). Бл жердегі аталан мысалдар талылауда пайдалы болу ммкін, біра команданы кем сенерлігіне себеп болмайды.
Д) Алдымен орындар табамыз, кейіннен себептерін анытаймыз.
“ Біз барлыымыз дебатты бірдей крдік, сондытан талылауа дербес тртіппен келеміз.”
“ Екінші командаларды сздері нанымдыра болды, оларды аргументтері шынымен нады жне ойынны соына дейін релевантты болды, сондытан А шінші орын алды, ал АО тртінші орын алды.”
Дара жне бір топ трешілерге дебатты орытындылары кп жадайда абсолютті тсінікті, сондытан олар командалар алан орындарыны себептерін детальді тсіндіруімен айналыспайды, оны орнына, олар бастапы интуативті орындарды длелдейтін жасанды сылтау табады. Мны ытималдыы жоары, сіресе барлы трешілерді бастапы орын орналастыруы бірдей болса, сонымен олар бір-бірімен келіскендіктен бл дрыс орналастыру деген шешімге келеді. Трешілерге рдайым раундты сонынан командалар берген материалды тексеру ажет, шешім логикалы рациональды себептерден туындау керек, керісінше емес.
3.7 Таырып тадауа байланысты кеестер
Чемпионатта, барлы турнирдаыдай, Трешілік Коллегия талылауды таырыбын тадайды, сондытан трешілерге бл туралы уайымдау ажет емес. Алайда, бл жина БП дебатын сипаттайтын негізгі документ болып саналады жне турнир ткізуге кмек болып, лем бойынша барлы дебатты клубтарда олданылады. Сондытан біз трешілікке Трешілік Коллегиясыны міндеті болатын кеестер жинаын осамыз, таырып тадау трешілікке тапсырылу арылы, бізді ойымызша, таырып стандарттары барлы жарыстарда ктеріледі.
Таырып тадау – кілді, ызыты жне маызды, біра жаман таырып турнирді блдіру ммкін. Баса жаынан, жасы таырыптар жинаы ойыншылара турнирмен рахаттана отыра, таырыптарды кпке есте сатауа септігін тигізеді.
Алайда жасы таырыптар тадау оай емес. рбір турнир сайын бірінен-бірі айталанатын классикалы темалар бар (осы жината бар), дегенмен Трешілік Коллегия ерекше таырып беруге немесе ескі таырыптарды жаа формулировкасын беруге мтылады. Таырып алдыы турнирде олданылан болса, онда Трешілік Коллегияа таырып ойналатыны алдын ала білгені деген маына емес. Проблематикалы таырыптарды бермес шін, трешілерге з таырыптарын келесі критерийлермен тексерген жн:
· Таырып йлесімді болды ма? кімет пен Оппозицияда жеіске бірдей ммкіндік болды ма? Бл сра р жатан бірдей аргументтер саны немесе мыты аргумент болуына атысты емес. Трешілік Коллегия раунд трт жаты те болуын амтамасыз ете отыра, бір жаты аргументін лату тым иын болып кетпеуін адаалау ажет. Трешілік коллегияда шынымен таырып наса, аргументті баалауды орнына, барлы аргументтерді екі жаа тн жалпы бір «жауабы» бар дейді, осы себептен де таырып йлесімді болып келеді. Біра трешілер бл «жауаптар» екі жаа да тн бе екенін, жауаптарды талдау оай ма екенін, екі жатан да алдаы реакция болатынын тексеру керек. Е бастысы Трешілер Коллегиясы турнирдаы командаларды мастерлы дрежесіні жоарлылыына арамастан, таырып барлыына бірдей йлесімді ме екенін тексерген жн. Кейбір таырыптар жаа ойыншылара йлесімді болып, эксперттерге йлесімді болмауы ммкін, жне керісінше.
· Таырыпта жеткілікті тередік барма?: кіметте, Оппозицияда жеуге ммкіндігі болатындай екі жата бірдей материал барма? Бір жата «кп аргумент» бар деп абстрактты ойлаан жн емес. Аргументтерді бірден бір команда айтып тастамайтындай олар соншалыты теребе? Бір жата концентрация жасаан дрыс емес. Ж жне ЖО не айтатынын ойлап круге болады.
· Таырып жетімді ме? БП дебатты лемде жеткілікті жоары дегейдегі базаны крсетеді – бізді ойымызша, дебатты ауым жаалы оып, заманауи политикалы, оамды жне этикалы дискуссия туралы жеткілікті білімде. Алайда, таырып барлы дебатерлара ол жетімді болуы ажет. Егер таырып дебатерлера ойын алдында ол жетімді болмаса, бл дебатерлар біліміні кез келген вариациядаы маынасын арттырады, таырып жайлы кп білетін адам, білімі баса кеістікте жатан дебатерлардан басымды алады.
· Таырып жеткілікті аны емес аргументті ажет ете ме немесе команданы кейсі толыымен тсініксіз болмайтындай олардан интерпретация ажет ете ме? Екі столдаы командалар таырыпты кілтті аспекттісін білетін болса, таырып йлесімді болып келеді. Біра аспектті тсінетіндігі раундта білінбесе, раунд бейберекет, жне командалар тсініксіз идея/маына/эмпирикалы факт/аргументті еске алмаса, олар атты иналады. Таырып дрыс болу шін аргументтер те жетімді болуы керек.
· Таырып шынды иллизюясын(suspension of disbelief - ????) жне рацтоналды альтернативаны ескермеуді ажет ете ме? Кптеген таырыптар з-зімен ызыты, егер рине оларды тек status quoмен салыстыратын болса. Егер проблеманы таырыптан ауымдыра ызыты/радикалды шешімі болса, бл дебатты блдіру ммкін. Трешілік Коллегияа АОда контр-кейсті енгізу ммкіндігі бар екенін білу ажет. Егер проблема шешуде радикалдыра шешім болан жадайда, Оппозиция мны контр -кейс ретінде сына алады, бл дебатты оппозицияа жеілірек ылдырады.
· Таырып аса тіл тигізетін бола ала ма?Дебатта постулат ылып алатындай лайыты аын бар, яни дебатерлер таласты таырыптарды талылап, з кзарасы мен міндеттерін елемеу ажет. Бл дебатты интеллектуалды ызыты ылдырып, ойыншылара жаа тжірибе мен ойлау тсілдерін береді. Біра Трешілік Коллегия барлы дебатерларды ойында она ретінде сезінуіне жауапты, жне де оларды ойына атысуы бір жаты шектелмеуін адаалау ажет, мысала таырып оларды кзарастарын орлап немесе олара эмоцияналды стресс келетін болан жадайлар болмауы керек.Халыаралы турнирларда таырып тадаанда ойыншыларды мірлік тжірибесін ескерген жн.
Таырып беру масатында Трешілік Коллегия «зілдік», «иын», «жаа» жне «радикалды» таырыптар беруде ойыншылара аншалыты бл таырыптар тіл тигізетінін ескермейді. Бл практика дебаттан алынан жн.Мндай таырыптар турнирларды тедік пен ол жетімділікке мтылысын тсіреді жне дебаттын лемдік аренадаы абыройын тсіреді. Халыаралы дебатты турнир - анибет беру жне дебатты жаа орында жне студенттерді жаа буынында рлеуіне драйвер болуы керек. Ол біршама достарды арасындаы ойын-сауы емес. Трешілік Коллегия, оларды таырыбы ойыншылара аншалыты крінетінін адаалау ажет. Таырыптар дебатты оздыру керек, сонымен атар шамалы тесіздік тудыру керек, ал тедік интеллектуалды толытыруды тмендетеді. Таырыптарды тріні кптеген спектрі бар, бірінде даулы моменттер болмаса, екіншісінде кптеген турнирлерде кездесетіндей орлайтын таырыптар кптеп бар.
Талылауды кейбір мні Трелік Коллегиясынан дептілік ктеді. Зорлау мен аборт сияты таырыптарды дрыс жолмен беру керек, оны басты себебі ойыншыларды бл таырыптармен эмоционалды тжірибенін болуы. Мысала, абор ол лім немесе оны моральды эквиваленты екенін длелдеу абортпен кезікке ыздара жктелуі ммкін. Сонымен атар, зорлыты зінде крген дебатерлара оны детальды элементтерін таылау иын ситуация болады. Сондытан Трешілік Коллегияа таырып тадаанда жан-жаты абай болу керек, ол таырыпты ауіпты эмоционалды реакция тудыратын аргументсыз ойнауа болатынына сенімді жне барлы блмелерде ойналанытына сенімді болуы керек.
Бл дебатта андай да бір таырыптарды млдем ойналмауына келіп тран жо, зорлау секілді таырыптар андай да бір аргументтерсіз ойналуы керек. Трешілік Коллегия таырыптар осындай арнайы элементтер ажет ететіндігіне мн оюы керек.
Жоарыда айтылан барлы шараларды ескеру таырыпты жасылыын длелдемейді, ол шараларды елемейтін кей таырыптарда жасы болуы ммкін. Мысала, іріктеуші кезеде ойналатын таырыптар тек здік командалармен ойналады, сондытан олар иыныра болуы ммкін. Біра бл тізім турнирдаы таырыптарды сапасын баалауда жасы база болып есептеледі.