ссе жазуа алай дайындалу керек?

ссені классификациялары.

Мазмны жаынан эссе келесідей болады:

· философиялы,

· деби- сынды,

· тарихи,

· кркемдік,

· кркемдік-публистикалы

· рухани-имандылы жне т.б.

алыптары бойынша эссе келесідей болады:

· пікірсарапты,

· лирикалы миниатюрлы,

· ескертпелер,

· кнделіктен жазбалар,

· хаттар жне баса.

Эссе блінеді:

· сипаттамалы,

· баяндамалы,

· рефлексивтік,

· сынды,

· талдаулы жне баса.

олданылуына арай: деби жанрда, білімді баылау дісі ретінде, батыс елдерінде ЖОО-а тсуде талап етіледі. Жазылу клемі:

5-сынып 70 -80 сз

6-сынып 80-90 сз

7-сынып 90 - 100 сз

8-сынып 100 – 150 сз

9-сынып 150- 200 сз

10-сынып 200- 300 сз

11-сынып 300 -400 сз

даы студент 500 сз немесе 1-2 беттен 20 бетке дейін.

Мінсіз эссе жазуды дайын ережесі жо жне болмайды да, біра эссе жазу дадыларын жзеге асыруа кмектесетін ережелер мен нсаулар бар.

Е алдымен зіні хабарлайтын, жазатын, ой толайтын, талылайтын нрсе туралы аны білуі керек. Сондай-а, эссе жазуа итермелеген не нрсе, эссені кім оитынын тсіну те маызды. Оырманны назарын зіе аудартатын, ммкін болса арсы жауап реакциясын тудыратындай з ойыды, сезіміді, кіл-кйіді жеткізу шін мнерлі, мазмнды, кшті сздерді дрыс тадай білу керек. Эссе жазатын адам шін е маызды асиет – тілді еркін мегеруі, басаларды сезіміне сер ететіндей дл, аны бейнелі етіп сабатастыра жаза білу.

Эссе жазу кезедері: Проблеманы анытау -ойлану–жоспарлау –жазу–тексеру

ЭССЕ жазу барысында ата саталынуы тиіс ТАЛАПТАР:

• Жеке кзарасты крінісі;

• Деректі дйектер (аргументтер);

• Теоретикалы негіздеме;

• Терминдерді олдану;

• Цитаталарды келтіру;

• ртрлі кзарастарды мысала алу;

• Логикалы задылыты саталынуы;

• Салыстыру жне орытындылау дістерін олдану;

• Сауаттылы (пункт., орфогр.);

Жиі кездесетін ателіктер:

1. Проблема ашылмайды;

2. Авторды жеке станымы крінбейді;

3. Теоретикалы негіздемесі жо;

4. Терминдерді орынсыз, сауатсыз олдану;

5. Тым арапайым мірді мысалдары кп;

6. Ауызекі сздер, диалект, слэнг, жаргон сздер;

7. Келтірілген мысалдар автор станымына айшы;

8. орытындылау, тйін шыару деген жо;

9. Логиканы болмауы.

ссе жазуа алай дайындалу керек?

Эссе жазуа кіріспес брын е алдымен мына сратара жауап беру керек сияты: «Мен неге жне не шін жазып отырмын?», «Мені жмысымды кім оиды?», «Мен андай идеяларды айтым келеді?», «Маызды апаратты мен ай жерден іздеп таба аламын?», «Мен оырмандардан андай пікірлер мен іс-рекеттерді ктемін?»

Эссе жазуды наты масаты андай?Ол:

-Белгілі мселе бойынша з пікірін айту жне длелдеу;

-Сра бойынша зіні тсінігін, ойын айту;

-Оырмандарды апараттандыру;

-Мселені талылау жне шындыты табуа тырысу;

-зіні жне оырманны кілін толтыру, раата блеу;

-Кіл-кйіді білдіру жне оырман кілін аудару, эмоция туызу;

-Іс-рекетке трткі болу.

Сіз зіізді эссеізді андай нтиже крсететінін білгііз келе ме? Мны тексеруді бірнеше жолдары бар: мтінді дауыстап оу, з жазаныыза оырманны кзарасымен арауа тырысу,е соында адамдарды пікірін білу.

р уаытта адам зіні сзімен нды екенін естен шыармау керек.

Масат нтижеге жету ралдарын анытайды. Автор нтиже шыатындай жадайа дейінгі клемде жазуы тиіс. Адам зіні алдына ойан масатын білсе жне зіні жазба ебектерін осы трыдан арастырса, мтін тсінікті жне айын болады.

Болаша оырмандардан ралан топтарды жалпы ерекшеліктерін, сондай-а оларды ндылыы мен эссені таырыбына деген з кзарастарын анытауа тырысу керек.

Бл тсіл оырмандара апаратты алай ызыты етіп беруге, оны тсінікті, наты, длелді трде алай баяндауа жне ойылан масата сйкес оырмандара алай ыпал жасауа болатынын анытауа кмектеседі.

андай апаратты хабарлап, андай идеяны айтыыз келетінін айындай отырып, зіізге эссе таырыбыны маыздылыына баса назар аударуа кмектесе аласыз.

Сізді ойларыыз, сезімііз, кзарасыыз жне сыныстарыыз аналогия, ассоциация, болжау, пікір, пайымдау, длел жне т.б. трінде берілуі ммкін. Кейбір идеялар ерекше длелдемелерді ажет етпейді, ал кейбіреулері длелсіз жне деректерсіз болады. Сондай-а, таырыпты зерттеу барысында автор зіні хабарлауына енгізгісі келетін жаа идеялар мен жаа ойлар туындауы ммкін. Эссе мазмнын райтын автор станымыны негізіне авторды жеке сері, толанысы жатуы ммкін бола тра, эссе авторына (сіресе жаа бастаан) осымша апараттар артыты етпейді. Эссені таырыбы ажет материалды айдан іздеуге кмектеседі. Бл кітапхана, интернет ресурс-тары, сздіктер, анытамалытар, айта оып шыуды ажет ететін брын оылан кітаптар болуы ммкін. Сондай-а жаныдаы адамдардан алынан апараттар да ажет.

Келесі кезе – дайынды: апараттарды жинатау, тезистерді растыру, жмысты рылымын, баяндау тсілін анытау.

Апараттарды жинатау кп уаытты алады: деректерді тексеру керек, німді идеялармен істеп жатаныыза кз жеткізуііз керек, бар материалдарды ретімен ойып, айта саралап, арап шыу керек. Кейбір мліметтерді алып тастап, басаларын кеейтуге тура келеді, андай жадайда да не жинай аланыызды жйелеп жазу керек.

Тезистер жмыста сынылатын апараттарты жйелеуге, идеяларды арасындаы сйкестіктер мен сабатастыты анытауа кмектеседі. Е жасысы эссе жазуда кздеген масата жетуге кмектесетін маызды апаратты зін тадаудан бастаан дрыс. Содан со, онда баса да маыздыра апараттар алынады.

орытындыа тілдік клише:

• Осылайша, жоары баяндаландар негізінде орытынды жасауа болады …

• орыта отырып, айтым келеді …

• Жоары баяндаландар негізі келесіге тіркеледі …

• оылан мтінні негізінде тжырым жасауа болады…

• Айтыландарды ортыа отырып, айтуа болады … Бдан … шыады

• Мен мтін ні авторына шынымен ризашыцлыымды білдіремін, йткені ол мені ... ойландырып тастады

• Бл мтін мен таы да ... екеніне сендірді

• ортындыда мен авторды тырысаны бекер кетпегенін айтамын, олар мені ішкі дниемді мселелерді жасы тсінуге йретті.

• Бл мтін мселеге тере ілуге, бізді міріміздегі маызды нрселерді айта баалауа йретті

Аырында эссе жазу барысында ажет болатын бірнеше кеестер береміз: 1. Мтінні жанрын анытауда са болыыз: оны гіме немес статья деп атауа асыпаыз, йткені сіз ате жіберіп алуыыз ммкін. Мтін, фрагмент, зінді сздерін олданан дрыс.

2. Егер сіз авторлы неологизмді олдансаыз, оны міндетті трде тырнашаа алыыз, йтпесе мтінде бл сз грамматикалы ате болып есептелінеді.

3. Этикалы нормалады сатаыз: дрекі, балаат сздерді олданбаыз

Эссені келесі жоспармен жазк керек:

арастырылатын мселемен байланысты берілген мтіннен цитата

мірлік тжірбиені олдана отырып:

• Мені арапайым мірлік тжірбиеме арамай, осыан сас жадайды есіме тсіремін (мені досым, сыныптасым, жерлесім) …

автор мірбаяныны, кзарастарыны,сенім-нанымыны деректеріне кз салу

II. Мселені тжырымдау: