еориялы малматтар.

Микроталдау металмен орытпаны ішкі рылысын оптикалы микроскоппен 50-ден 1500-а дейін лкейтіп немесе электронды микроскоппен 5000-нан 20000-а дейін лкейтіп арап йрену. Бл дісті бірінші рет 1831 жылы орыс металургі П.П. Аносов олданан. Микроскоппен араандаы металды рылысы, микрорылым деп аталынады. Ол зі металл бетіні кн сулесімен келісілген аз ана крінісін крсетеді.

Микрорылым – ол аралып жатан блікті рылысын крсететін элементтер жиынтыы.

Микрозерттеу жргізу шін арастырылатын блшектен немесе дайындамадан лгі кесіп алады, оны дейі беткі блігі бірсызыта жне айнадай жалтыраанша дейді.

Микроталдау ткізу шін ажет:

- ажарлауды дайындау;

- ажарлауды жалтыраан бетіндегі рылымдыын микроскоппен арап йрену (уландырудан кейін);

- жалтыраан бетті уландыру;

- уландыран бетті рылымын микроскоппен арап оып йрену.

Микроажарлауды дайындау келесі операцияларды осады:

- лгіні кесіп, шрке тсеу керек;

- ажарлау;

- жалтырату.

Ажарлауды жалтыраан бетін микроскоппен арауды масаты болып, оны дайындау сапалыын, орналасу мінезін арау жне микроскопты жарытар клемін, металл емес оспаларды – графитты, сульфидтерді, оксидтерді (сурет 2.1.) металды негізінде анытау (микроскоппен араанда жары трде болады).

Шрке тсеуден кейінгі ажарлауды металды негізіні рылымы оны реактивпен уландыраннан кейін (уландырылып ерітілген ккірт немесе азотты ышылда) крінеді. р металл кптеген р трлі кристаллдар немесе дндер санынан трады. Дндер шекарасында (таза металдарды да) р айда р трлі оспалар орналасады.

а) б) в)

Сурет 2.1. Шойынмен болаттаы металл емес оспалар: а) болаттаы оксидтер нкте трінде крінеді; б) сульфидтер болатта созылыы келген ыса сызытар трінде крінеді; в) ср шойындаы графитті осылыстар.

 

ышыл ерітіндісі сер еткенде бл оспалар тез ери бастайды жне олардан баяу таза металдар ериді, атты ерітінділер жне т.б. рылым растыруларды бір алыпсыз дрежеде уландыру орытындысында ажарлау бетінде микрорельеф пайда болады.

Уландырылан ажарлауды бетін микроскопты кмегімен араанда, металл негізіні микрорылымын круге болады. Ол р айда а жне ара бліктерден трады. Ол рылымды растыруларды бір алыпсыз дреже жарыыны улануымен тсіндіріледі. лкен тередікке ерілген рылым, микроскоппен араанда ара тсті, ал аз еріген ашы тсті игереді (сурет 2.2.б). Дндер шекарасы жа ара тор трінде крінетін болады (сурет 2.2.а).

а б

 

Сурет 2.2. Микроскоппен араандаы кріністі тсіндіретін слбелер: а – металдармен атты ерітінділерді шекарасы, б - ойытаы ара тсті, шыып трандар – а тсті

 

р уаытта бір металды фазалы рамыны дндері микроскоппен араанда р тсті болуы ммкін. Ол былай тсіндіріледі, р дн ажарлау жазытыында зіне тн р трлі лшемде атомдары бар кристаллды тордан трады, сондытан дндерді асиеттері бір – бірінен уландыранда айырмашылыын игереді, мндай былысты анизотропия деп атайды.

Металдармен орытпалар асиеттерімен рылымдарыны арасында тікелей байланыс бар. Сондытан металтану практикасында микроталдау е негізгі металдар мен орытпаларды рылысын, оларды асиеттері жайлы біле алатын дістерді бірі.