нерксіпті дамуы. 1965 жылы ыркйекте КОКП ОК-ні пленумы болып тті. Пленум нерксіпті дамытуа арналды.

Пленумда ойылан міндеттер:
1. нерксіпті салалы принцип (станым) бойынша басару.
2. нерксіп салалары бойынша одаты республикалы министрліктер ру.
3. Ксіпорындар дербестігін арттыру.
4. Шаруашылы есепті дамыту.
5.Жмыскерлерді экономикалы ынталандыру мен материалды мадатаулары кбейту.

КСРО жоары Кеесіні сессиясы 1965 жылы нерксіпті басару жйесін згерту жне мемлекеттік жоспарлау жніндегі кейбір басару оргадары згеше ру туралы за абылдады. Кп замай осындай аулылар мен задарды азастан Компартиясы ОК-ні XIV пленумы мен аза КСР Жоары Кеесі де абылдады. абылданан шешімдерге сйкес 1965-1966 жылдары азастанда халы шаруашылыы еесі жне экономикалы аудандарды халы шаруашылыы кеестері таратылып, салалы одаты – республикалы министрліктер рылып, нерксіптік, рылыс материалдары, орман, целлюлоза – ааз жне ааш деу, азы – тлік т.б. ксіп орыдары біріктірілді. 60 жылдардын басында нерксіпті сапалы жаынан згерту, ылыми негізде ру рдісі басталды. азастанда нерксіпке жаа техниканы енгізу жоспары жасалды. Е алдымен ндірісті электрлендіру мселесі ола алынды. араандыда іске кіріскен екінші МАЭС пен Бтырма су – электір станциясы техникалы – экономикалы крсеткіштеріні жоарылыымен ерекшеленді – 45 мы шаырымнан асатын уатты электр тасымалдау жйесін орнатты. араанды кмір кеніндегі механикаландырылан жйе ебек німділігін 6%-а дейін ктерді. ндірісті автоматтандырылан жйесі 27 мы адамны ебегін атарды. 1985 жылы жаа технологиялы процесті ндіріске енгізгені шін Ащысай полиметалл комбинатына Лениндік сыйлы берілді. Екібастуз кмір кесіндісіне озы технология олданылып, уатты экскаваторлар пайдаланылды. ылыми – техникалы жетістігі нтижесінде Шымкенттегі М.И.Калинин атындаы заводта жміс технологиясы жасартілді. 1965 жылы зен кен орнында жаа технология негізінде алашы мнай ндірілді. 1965 жылы шаруашылы реформасы нтижесінде ылыми – технологиялы процестерді ндіріске енгізу ісі нерксіптегі жадайды тбірімен згертті. Реформа ебекпен ндірісті йымдастыруды жетілдіруге о жол ашты. Ксіпорындар ызметін жоарыдан реттеуге шамадан тыс уестенушілік доарылды, оларды шаруашылы дербестігі лая тусті. Пайда, баа, ашалай сыйлы, несие трізді экономикалы тталар озалыса келтірілді. рбір жмыскерді, ттастай аландаы ксіпорынны материалды мдделігіне баса назар аударылды. 1966 жылы азастанны скемен орасын – мырыш комбинаты, Шымкент – цемент заводы бастаан II нерксіп жмыс жргізуді жаа тртібіне кшті. 1970 жылы азастан нерксібіні 70% - ы жоспарлауды жаа жйесіне жмыс істеді. 1970 жыла арай КСРО-ны халы шаруашылыында азастанны кмір жне темір кенін ндіру, болат балыту, ара металдар прокаттау жніндегі лес салмаы сті. Республикада брын болмаан нерксіп салалары ркендеді: титан, магний, синтетикалы каучук, полиэтилен, ктергіш крандар ндірістері т.б.. Мнай ндіру жне химия нерксібі де бл уаытта жалпыодаты маыза ие болды. Женіл нерксіптер атары сті: Теміртау, Жамбыл алаларында азы-тлік нерксібі, Алматыда мата-мата нерксібі, Семейде трикотаж фабрикасы алашы німін бере бастады. Бес жылды ішінде республикада жеіл нерксіпті 14 ксіпорны салынды. Аз ана уаытты ішінде азастанда 170-ке жуы ксіпорын іске осылды. уатты Екібастз отын энергетика кешеніні рылысы 1970 жыла арай басталды. 1975 жыла арай еліміздегі ксіпорындарды барлыы энергиямен амтамасыз етілді. 80 жылдары ода клемінде ндіріске енгізілген алыми-техникалы жаалытарды 3% - ы азастана тиесілі болды. Тоырау кезеі дейтін 1971-1985 жылдар аралыында азастан экономикасы брынысынша техникалы прогреске кабілетсіз, арабайыр (экстенсивті) діспен жмыс істеді. Соны зінде халы шаруашылыыны дамуында кейбір келелі крсеткіштерге ол жеткізді.

де бар

80.жо табалмадым

81. Дінмхамед (Димаш) Ахметлы онаев

(1912—1993) — аса крнекті мемлекет жне оам айраткері, ш мрте Социалистік ебек ері, аза КСР ылым академиясыны академигі, техника ылымдарыны докторы.^[1912 жылы 12 атарда Верный (азіргі Алматы) аласында, ызметкерді отбасында мірге келген.

кесі Меліахмет Жмабайлы 1886 жылы туан. Алматы облысында ауылшаруашылы, сауда мекемелерінде жмыскер болып істеген. аза, орыс тілдерінде жаза, ои білетін сауатты болан. Анасы, Зуре Баирызы (1888 жылы Шелек (брыны атауы Чилик) Чилик ауданында (азіргі Алматы облысы) туан) й шаруасында бала трбиесімен айналысан.

1930 жылы – Алматыдаы №14 орта мектепті бітіргеннен кейін, 1931-1936 жылдары - азастан лкелік комсомол комитеті Дінмхамед онаевты Мскеуді Тсті металл институтына оуа жібереді.

Ебек жолдары

• 1936 жылы - Институтты ойдаыдай бітіріп, тау-кен инженері мамандыын алан Д. онаев 1937-1939 жылдары Балаш мыс орыту комбинатыны оырат руднигіне жмыса орналасып, онда брылау станогіні машинисі, цех бастыы, рудникті бас инженері жне оны директоры болдыі.
• 1939 жылы – КОКП мшелігіне абылданды.
• 1942-1952 жылдары - аза КСР Министрлер Кеесіні траасыны орынбасары болып ызмет етті. Осында жргенде азастан алымдары оан зор сенім крсетіп, оны аза КСР ылым Академиясыны академигі жне оны президенті етіп сайлайды. Тау-кен ісі саласыны ірі алымы Д. онаев республика ылымыны дамуы жолында зор ебек сіірді. ылыми-йымды жмыстарды жасарту, ылыми зерттеулерді негізгі салаларын білікті кадрлармен ныайту шаралары оны басшылыымен жзеге асырылды.
• 1960-1986 жылдары – азастан Компартиясы Орталы Комитетіні Бірінші хатшысы ызметін атарды.
• 1986 жылы 16 желтосан кні – азастан Орталы комитетіні бірінші хатшылыынан алынып, орнына Колбин таайындалды. Бан наразы болан аза жастарыны Желтосан оиасы орын алды.
• 1987 жылы – маусымдаы пленумда Д.А.онаев «азастан Компартиясы Орталы комитетіні Бірінші хатшысы боланда республика партия йымын басарудаы жіберген ателіктері шін» деген сылтаумен КОКП мшелігінен босатылды.

82. Экологиялы жадай

лы Отан соысынан кейінгі жылдарда КСРО-да экологиялыжадай крделі проблемаларды біріне айналды. Бл проблемадан азастан да тыс алан жо. лем тарихында «ыри аба соыс» («холодная война») соыс аталан империалистік мемлекеттер мен социалистік мемлекеттер арасындаы жанталаса арулану бсекесі XX асырды 2-ші жартасында дниені шарпыды. Бл бсекеде басты орында АШ пен КСРО трды. Е алдымен бл екі мемлекет ядролы аруды ошаына айналды. азастан КСРО ораныс кешеніні е ірі ядролы полигоны болды. азастан жеріне осы жне таы баса скери ару-жара кешендерін салу барасында ешкімні мддесі ескерілмеді. азастанда е ірі Семей полигоны болды. Семей, Павлодар, араанды облыстары тйіскен жерде орналасан бл полигон 8372 км2 жерді амтыды. 1949 жылы 29 тамызда Семей полигонда алаш рет ядролы аруды сынады.Семей полигонда барлыы 500-ге жуы ядролы сына ткізілді.Ол кезде полигонны халыа, оршаан ортаа деген зияны туралы еш нрсе айтылмады. Полигонда ткізілген рбір сынаты адам міріне келтіретін зияны те кп болды. Адамдар арасында трлі аурулар кбейді. мірге келетін сбилердін кемтар болып тууы жиіледі. Жер ыртыстары жарамсыз болып алды. 1969 – 1970 жылдары Маыстау жерінде жер астында ядролы ару ш рет сыналды. Бл сына халытан жасырын трде ткізілді. 70 жылдардан бастап азастандаы таы бір экологиялы апатты айма Арал теізі болды. Е алдымен ндіргіш кштерді орналастыруда жіберілген стратегиялы ателік басты себептерді бірі болды. Сырдария, Амудария зедері суларын мата, кріш даылдарын сіруге исапсыз пайдалануы Арал теізіні тартылуын тездетті. азіргі уаытта Балаш кліні де экологиялы жадайы проблемаа айналып отыр.

83. 1977 жылы 7 азанда КСРО Конституциясы абылданды.Конституцияда ияли болжамдар кп болды. Коммунизмге тер жол мселесі, кемелденген социализм теориясы ке таралды. 1978 жылы 20 суірде аза КСР-іні конституциясы абылданды.Бл Кеестік жйедегі азастанны соы Конституциясы болды. Бл Конституциясында да демократияны шектеу, адам ыын елемеу т.с. оама жат былыстар орын алды. лтаралы атынастарда да келесіз жадайлар кбейді. Республикада орыс тілі «лы тіл» ретінде дріптеліп, аза тіліне немрайды арау кеейді.

84. 1979 жылы КОК ПК–ы азастан жерінде неміс автономиялы облысын ру туралы шешім абылдады.Автономиялы облысты рамына Амола, Павлодар, араанды, Кокшетау облыстарыны бірнеше аудандары кіруге тиіс болды. Жоспар бойынша автономиялы облыс орталыы Ерейментау аласында орналасатын болды. Бл жнінде арнайы комиссия рылын, оан КОКП ОК-ыны хатшысы А.Коркин тораалы етті. Партияны бл шешімі аза халыны лтты мддесін аяа таптауды крінісі болды. 1979 жылы 16 маусымда Амола аласындаы Ленин алаына аза жерінде неміс автономиясын руа наразы болан жастар жиналды. «Неміс автономиясына жол жо!» «азастан блінбейді!» деген жазулары бар плакаттар стаан жастар партияны бл шешімін атты айыптады. Осы жылы 19 маусымда жастар алдына шыан атару комитетіні траасы Жмахметов пен облысты партия комитетіні бірінші хатшысы Морозов азастан жерінде ешандай автономия рымайтынына жастарды сендірді.

85. Диаспора деген грек сзі, шашыранды су деген маына білдіреді. Осылайша баса жаа кетіп, шашыранды жргендерді немесе шоыр болып отырандарды з ата – мекеніне айтып ораландара репатрианттар деген термин олданылады. М. Ттімов диаспора сзін азаша шашырау, ал репатрианттарды ізгі тілекпен тарихи Отанына айтып оралан майтабадар деп атаан. Ал екі халыты ортасында отырып, не аза не таы баса халыты рамына кірмейтіндерді маргинал терминімен аталады. азастанан тыс жерде саны алы шоыр кйінде алан жне шалай жерлерде шашырап кеткен аза диаспорасыны саны 1991 жылды соы мен 1992 жылды басында жалпы саны 3 миллион 400 мы деп есептелінді. Ол халымызды 32,2% яни штен бірін райды. азатарды шет елдердегі шашырандысын салыстыратын болса, туысан, ырыз халынан біршама кп, ал тркмендармен бірдей, башрттардан екі еседен арты. Осыны зін – а оларды брін осса, бір ауым халы екені белгілі. аза диаспорасыны ке ауымды екенін келесі салыстырулар арылы байауа болады. Айталы з республикасынан тыс жердегі пайызыды крсеткіштері жоарлыы жаынан армян, тжік, белорустардан кейінгі тртінші, ал шет елдеріндегі жалпы саны жаынан брыы Кеес одаында армян мен украиндардан кейінгі шінші орын – азатара тиесіл болды. лтты диаспора деп азастаннан тыс жерде мір сріп келген халыты айтамыз. Себебі азастаннан тыс жерде тратын азатарды жартысынан астамы, яни 1,8 миллионы (1993 жыл бойынша) зіні ежелгі ата – мекенін брыныдай жайласа, ал алан 1,6 миллионы бтен жерлерді онстанан. азіргі азастан Республикасыны территориясы бкіл азаты ата – мекеніні тек штен екісін ана амтиды. Демек азаты ежелгі ата – мекені 4 миллион шаршы километрге жайылып жатыр. Оны 12 млн. Шаршы шаырымы Ресейде (600 мы шаршы шаырым), Орта Азияда (200 мы шаршы шаырым) жне ытайда (400 мы шаырым) алып ойды.

айта ру баыты.

1985 жылы наурызда Н.У.Черненко айтыс боланнан кейін КОКП ОК-ні Бас хатшысы ызметіне М.С.Горбачев сайланды. 1985 жылы суірде КОКП ОК-ты пленумында леуметтік, экономикалы дамуды жеделдету мселесіне сйкес экономикалы рылымды айта ру баыты жарияланды. М.С.Горбачев саясатыны рандары: жариялылы жеделдету, айта ру.Бл айта ру баыты 1986 жылы КОКП-ны XXVII съезінде малданды. Сонымен партия елде жаару баытына бастауа міндет алды. айта ру ешандай бадарламасыз, ылыми айындамасыз жргізілді. Бл баытты ияли болжамдары кп болды. айта ру баыты алышы кезден бастап стсіздікке шырай бастады. Бан Москвада В.В.Гришин, Ленинградта Г.В.Романов, азастанда Д.А.онаев, зірбайджанда Г.лиев сияты басшылар кінлі деп шешілді. айта ру баыты мемлекетті сол кезде алышарты алыптасан аса ірі дадарыстан тара алмады. оамдаы жадай кннен кнге иындай берді.