азіргі кезедегі тарихи жне сулет ескерткіштерін жаырту.
Ортаасырды белгілі сулетшісі Аджеми зі салан имарата мынандай сздерді таса ашап жазан «мір мгілік...біз кетеміз – блар алады».
рпа, экономикалы-леуметтік формация ауысады, ал тек архитектура мен сулет нері мірді жан-жатылыын мен байлыын тас тілімен айтып отырады.
Тарих, архитектура, нер ескерткіштерін рі музей жне баса да оамны материалды мдениет ндылытарын сатау, адамды жан-жаты трбиелеу, адамдарды рухани мдениетін дамытуды маызды шарттарыны бірі болып табылады. Тарих жне мдениет ескерткіштерін орау бойынша конституциялы норма тек лауазымды адамдара емес, республиканы р азаматтарына да тиісті. Ескерткіштер бкіл халыты игілігі, р азаматты борышы – сатап рі халыты тарихи жне мдени мрасын келесі рпаа жеткізу.
азастан туелсіздік алысымен 1993 жылы азастанны бкіллемдік мраны орау бойынша конвенцияа осылуы туралы жаттар ЮНЕСКО-а жіберілді. 1994 жылдан бастап ЮНЕСКО азастанды Конвенцияа осылды деп есептелді. ЮНЕСКО тізімі бойынша 10 объект. Оны тоысы археологиялы ескерткіштер беруі архитектуралы.
Тізімді бірінші болып .А.Яссауи архитектуралы комплексті тр. Бл объектіні ажайыптылыы оан архитектура тарихи бойынша тедесі жо. .А.Яссауи кесенесі ислам архитектурасы кешенесіні кпкамералы, кпфункциональды шарытау трі. Тізімді екінші петроглифтерді Тамалы ататы комплексі (жартастаы суреттер) Алматы облысы. Одан ары тркілерді биік таулары асиетті орны (Мерке. Жамбыл облысы), Орталы азастандаы Беазы-Дндібай мдениетіні мегалистік ескерткіштері, Тасмола мдениетіні орандары, Ешкілмес петроглифтері (Алматы облысы), Тізімде жетінші палеолиттік тратары бар аратау тау жоталары, Арпа зен петроглифтері (Отстік азастан), Отырар оазисі жне Орталы азастан лытау мдени ландшафтары.
Р тарих жне мдениет ескерткіштері халы игілігі жне лемдік мдени мра, ркениетті ажырамас блігі болып табылады. Ескерткіштерді есепке алу, орау жне пайдалану мемлекет жне органдары, оамды йымдар мен барлы азаматтарды маызды міндеті. Табии климатты факторлар сіресе антропогендік сер ету, ндірістік жне азаматты рылыс, пайдалы азбаларды деу, ауылшаруашылы ндіріс, жеке меншік иелеріні жерді иемдену нтижесінде бкілхалыты игілікті райтын ескерткіштерді блдіру мен рыту іске асырылуда.
азасанда 1992 жылы 2 шілдеде «Тарих жне мдени мра ескерткіштерін орау мен пайдалану туралы» За абылданан. 4-ші блім «Тарих жне мдениет ескерткіштерін мемлекеттік есепке алу», 25 бап «Тарих жне мдениет ескерткіштерін мемлекеттік есепке алуды йымдастыру» онда азастан территориясындаы тарих жне мдениет ескерткіштері ай меншікке жатанша арамастан, мемлекеттік есепке алынуы тиіс деп жазылан.
Крделі мселелерді бірі материалды ндылытарды азастаннан келу мен кету. Мысал ретінде, Республикадан кітапханалы штампы бар сирек кітаптар республикадан кетіліп букинистік магазиндер срелерінен шырасан жадайлар болан. Осындай жадайлар архив материалдарында да кездеседі. Осыан орай халыаралы орау ажет, яни тарих жне мдениет ескерткіштерін тару, алпына келтіру жне реставрациялау бойынша мемлекеттерді бірлескен ызметі. Осыан мысал ретінде Р Парламент Сенатыны деби жне кркемдік шыармаларды орау бойынша азастанны Берн конвенциясында осылуына ол оюы болып табылады.
азастанда мдениет ескерткіштерін орау, реставрациялау жне пайдалану блйынша арнайы йымдар ралан:
- Материалды мдениет ескерткіштеріні ылыми-зерттеу жне жобалау институты
- азреставрация трест
- Реставрациялы шеберханалар
- Мдениет басармалары жанындаы ескерткіштерді орау инспекциясы
- Р Мдениет жне апарат министрлігіні кшпелілерді мдени мрасы институты
«азайтажаырту» республикалы мемлекеттік ксіпорын 1972 ж. аза ССР Министрлер Кеесіні аулысына сйкес алаш бл ксіпорын «Казреставрация» республикалы прнпулы ылыми жаырту ндірістік шеберханасы деген атпен рылан. Негізгі міндеті – аза халыны тарихында ерекше орын алан тарих, мдениет, сулет жне руханият ескерткіштеріне ылыми-зерттеу, жобалау жмыстарын жргізеді. Сондай-а сол мдени мралара атысты жндеу, айта алпына келтіру, жаырту, музейлендіру.
152.Мдени мраны зерделеуді бірттас жйесін ру – фольклор, дстр, дет-рыптар. (2005-2010жж.)