CRT bacteria» жйесі кмегімен экспресс діспен анытау. 4 страница
Дрігер-стоматологты р- трлі дрігерлік шараларды орындауы кбіне дрыс тадап алынан борлара байланысты болады. (3.1, 3.2.- сурет). ISO6360 жйесінде борлар жайында трт топ цифрлардан тратын апараттар кодталан ААА ББВ ГГГДДД ЕЕЕ. Бірінші топ цифрлары — код (А), екіншісі - (Б) арттаы диаметрін жне (В) жалпы диаметрін белгілесе, шінші - (Г) пішінін жне (Д) жмысшы блігіні абразивтілігін, тртінші - (Е) 0,1мм те жмысшы блігіні бірліктік максималды диаметрі.
Мысалы, ААА ББВ ГГГДДД ЕЕЕ — (А) борды жмысшы блігі жасалынан материал:
• 500 — атты оспалы борлар ( вольфрам карбиді);
• 635 — керамикалы абразив «Арканзас»;
• 806 — алмазты аспаптар.
Борларды олдануды ережелері тмендегідей: Алмазды борларды бтін жне заымданан кіреукені егеп тазалауа, содан баса аятау кезеінде тісжегі уысын тегістеу кезінде майда днді ызыл жолаты алмазды борларды олданады.
уысты алыптастыруды аятау кезеіні соында кк саиналы алмазды борларды олданады. Бл стандартты борлар жне бл борларда белгілер болмауы ммкін. Кейбір жадайларда, сіресе эндодонтты ем жргізу кезінде соы заран борлармен жмыс істеу тиімді. Кіреукені шекарасын финирлеуді 10–16 ырлы вольфрам-карбидтен жасалан борлармен жргізу керек. Жмсаран жне инфекцияланан дентинді алу шін атты оспалы борларды олданады. Алмазды борлар инфекцияланан жне жмсаран дентинді алу кезінде тез быланады жне олданудан тез шыып алады.
Тменде ISO сынан борларды зынды стандарттары берілген.
| Турбиналы штыа арналан | Иілген штыа арналан | Тік штыа арналан |
| 16 мм | - | - |
| 19 мм | 22 мм | 44,5 мм |
| 21 мм | 26 мм | 65 мм |
| 25 мм | 34 мм | 70 мм |
3.1.-сурет.ISO жйесі бойынша белгілеу: А-борды жмыс жасайтын блігіні материалы; Б-соы йры жаыны диаметрі; В- жалпы диаметрі; Г-жмысшы блігіні пішіні; Д-жмысшы блігіні абразивтілігі; Е-жмышы блігіні диаметрі.
3.2-. сурет.айта алпына келтіру стоматологиясында олдануа рсат етілген борларды пішіні.
3.2. СТОМАТОЛОГИЯЛЫ ЕМХАНАДА ЖАСАЛАТЫН ЖАНСЫЗДАНДЫРУ
Стоматологиялы емні нтижелілігі жргізілген емдеу шаралары кезінде ауыру сезімні болмауына тікелей байланысты. Стоматологиялы науастарды емдеу сапасын заманауй баалау критерийі жансызандыруды олдану болып саналады.
Жансыздандыру тісті атты тіндерін толытай егеп- тазалауды, инфекцияланан дентинді алып тастауды, пломбалы материалды уыста жасы труын, ретракциялы жіптерді енгізуде ауырмауын амтамасыз ету керек.
Бгінгі тада астыы жаты бірінші лкен азутісін емдеуде 100% жансыздандыруды амтамасыз ететін жансыздандыру дісі мен заттар жо.
Стоматологтар тісжегіні емдеу кезінде тмендегі тсілдерді олданады:
•аппликациялы(беткейлік) жансыздандыру, аэрозоль, гель, ойыртпа, абытрінде;
•инфильтрациялы діс, анестетикті ртрлі айматара егеді:
–кілегей абы астына;
–сйексті абыршаы астына;
–интрасептальді;
–интралигаментарлы (байламішілік);
–лпаішілік;– зекішілік.
Клиникалы тжірибеде инфильтрациялы жансыздандыруда жансыздандырыш ерітіндіні кбіне ауызды кіре берісіндегі кілегей абыасты бар тпелі атпара, ал стігі жата тістерді тбір шы проекциясынан аздап жоары, астыы жата тістерді тбір шы проекциясынан аздап тмендеу жасайды.
Инені альвеолярлы сіндісіне 45 градуста кілегей абыты тпелі атпар астына, инені иыын сйекке арата отырып енгізеді. Анестетикті аз млшерде, аырындап, арпульді жартысын егеді.
Интрасептальді жансыздандыру кезінде жергілікті жансыздандырыш ерітіндіні крші тістерді альвеола аралы алан сйегіне егеді.
Интралигаментарлы жансыздандыру тісті мойын блігіндегі байлам саталан жадайда жасалады. Жансыздану 1 минуттан кейін басталып, 20 минута дейін созылады. Интралигаментарлы жансыздандыру пациентке те олайлы жне дісті жргізу кезінде ешандай ауыру сезімі болмайды.
Осы жансыздандыруды жргізу кезінде баса жмса тіндерді жансыздануы болмайды жне сйлеу ызметі мен баса ызметтері бзылмайды. олданатын препаратты те аз млшері егілуі анестетикті улы серін туызбайды. Интралигаментарлы жансыздандыру ауіпсіз жне мамандар оны оай жасай алады. Терапиялы ем кезінде нтижелілігі 89% райды.
Интралигаментарлы жансыздандыруды жргізуді кері крсеткіштері:
– пародонталды алтаны болуы, егер тіс жлынатын болса;
– пародонт тінінде жедел абыну дерісі болса;
– периодонтты жедел жне созылмалы абынуыны ршуі кезінде тістерді емдеу немесе жлу кезінде;
– анамнезінде эндокардит болса.
Интралигаментарлы жансыздандыру негізгі жансыздандыру немесе осалы жансыздандыру дісі ретінде болуы ммкін. лпаішілік жансыздандырудан кейін дрігерлер кбіне здері ойлаан нтижеге ол жеткізе алмайды. Себебі, тіс уысын ашу кезінде тіс уысы кмбезі те ке болып ашылады, сондытан ашыланда анайтын, сгілегенде ауыратын лпа аны крінеді. Осы жадайда оан егілген анестетик ешандай нтиже бермейді. лпаішілік жансыздандырудан тиімді нтиже алу шін тіс уысын ашу кезеінде оны диаметрін ине диаметріне сай етіп ашу керек. Ине ашылан тіс уысына тыыз, сыналай ену керек. Міне, осы кезде анестетик уыса жоары ысыммен еніп, жасы нтиже береді.
стігі жаты кіші азутістерінде, сйір тістерде жансыздануды нтижелілігін жоарылату шін анестетикті кзасты тесігіне егіп, стігі- алдыы жне ортаы кзасты нервіні тарматарын жансыздандырады.
Алдыы жне ортаы кзасты нервтері тарматарыны жасы, дрыс жансыздануы шін анестетикті егіп боланнан кейін 2 мин инъекция жасалан орынды саусапен басып тру ажет. Бл манипуляцияны астыы жаты кіші азу тістерін, сйір жне крек тістерін иннервациялайтын иекасты нервті жансыздандыру кезінде де жасайды. Анестетикті еккеннен кейін иекасты тесігіні тсын 2 мин саусапен ысым тсіре басып тру ажет. Балаларда астыы жаа жансыздандыру жасау нтижесі ересектерге араанда жасы нтиже береді.
ткізгіштік жансыздандыру дісі.Тістерді тісжегісін емдеу кезіндеинфильтрациялы жансыздандырумен атар ткізгіштік жансыздандыруды олданады. стігі жата туберальді, тадайлы, кректік жне кзасты жансыздандыру дістерін жасайды.
Заманауй жансыздандырыш (ультракаин, септанест, убистезин) атарындаы анестетиктермен бірге 1:200 000 атынасындаы эпинефринді кнделікті стоматологиялы тжірибеде олдану анестетикті жоары дрежеде сіуін амтамасыз етеді.
Астыы жа тісін емдеуде классикалы діспен атар мандибулярлы жансыздандыру дісіні жаартылан, толытырылан дісін олданады. Жансыздандыру кезінде андай да бір топ тістерінде зекті мселелер туындауы ммкін екендігін естен шыармау керек. Кп жадайда ( 47% ) астыы жаты бірінші азутістері, сіресе алдыы тбірлерінде жансызданбай алу мселелері туындайды. Жансыздану нтижелілгін жоарылату шін екінші азутісті тбір шы проекциясы аймаында оральді бетіне осымша жансыздандыру жасайды. Кейде осымша бірінші азутісті алдыы тбіріне интралигаментарлы жансыздандыру жргізеді.
стігі жаты ортаы крек тісіне жансыздандыру жргізу кезінде 33% жадайда иындытар туындайды. Себебі, олар арама-арсы жаты нерв талшытарымен анастомоз жасайтынын мытпау керек. 18% жадайда стігі жаты бірінші азутісіне жансыздандыру жргізу иындыы туындайды. Себебі, бет сйегі жансыздандыру жргізуге кедергі жасайды.
Жансыздандыруды болмай алу себептері:
•тістерді анатомиялы рылым ерекшеліктері;
•орындау техникасы кезінде жіберілген ателіктер;
•инфекцияны жне абынуды болуы;
•анестетикті дрыс тадап алмау;
•олданылатын анестетикті дрыс сатамау немесе олдану мерзіміні тіп кетуі;
•пациентті рейленуі;
•психосоматикалы статусты бзылуы;
•ішімдік абылдауы.
Сауатты орындалан жансыздандыру дісі жне дрыс тадап алынан рамында вазоконстрикторлар бар анестетиктер жансыздандыруды затыын 40 тан 60 минута дейін созылуын жне жасы сер етуін толы амтамасыз етеді. Вазоконстрикторларсыз анестетиктерді 3% концентрациялы анестетиктерін олдану барысы ана жансыздануды 30 мин. дейін созылуына сер етеді. Осымен бірге пациенттерде егілеген препарата жеке згеріс жауаптары болуы ммкін. Жансыздануды затыы егілген анестетик дістеріне де байланысты болады. Адам азасыны анатомиялы ерекшеліктері де жансыздануды затыына жне тередей енуіне сер етеді.
Осындай ерекшеліктерге бетсйегіні доасы жне альвеоларлы сіндісіні алыдыы жатады. стігі жасйектегі бірінші лкен азутіске жансыздандыру жасау кезінде бет-жа альвеолярлы айдаршы негізінде орналасан, сіресе айдаршыты тмен орналасуындаы келесі ерекшеліктерді білу керек:
стігі жаты бірінші азутісіне жансыздандыру жасауда инемен екі рет егу керек. Бірінші егуді жне анестетикті жіберуді екінші кіші азутісті тбір шына жасау бірінші азутісті медиалды рт жа тбірінде жансыздануды болуын амтамасыз етеді. Екінші егуді бет-жа альвеолярлы айдаршыына тікелей жасау рт- жа дисталды тбірінде жансыздануды болуына сер етеді. Егер стігі жаты бірінші азутісіні тадай тбірі атты тадайды ортасына арай кптеп ауытыса дрыс жасалан жансыздандыру мен сйекті алыпты алыдыы кезінде толы жансыздану болмайды. Бл жадайда тадай тбірі проекциясына аз млшерде жансыздандырыш анестетикті егу керек. Заманауи улы сері аз препараттар мен жаа технологияларды олданылуына арамай кейбір жадайларда дрыс жансыздануды болуына ол жеткізе алмайды. андай да бір стоматологиялы шаралар пациентті жеке тлалы ерекшеліктері дрежесіні айындылыына арай психикалы тепе-тедігіні бзылуына сер етеді. Пациентті стоматологиялы кмек кезіндегі психоэмоционалды згерістері кезекте отыран кезден бастап орыныш, рей сияты депрессивті жадайды пайда болуымен сипатталады. Осыны серінен пациентте гомеостаз бзылады да, жансыздануа кедергі жасайды.
Стоматологиялы науасты психоэмоционалды ерекшеліктерін ртрлі экспресс сауалнамаларды, психологиялы тестерді (тест Corah N.), тиісті сауалнамаларды олдану арылы анытауа болады. Тістері емдеу кезіндегі ауыру сезімі жне соны нтижесінде науаста пайда болан орыныш пен рей келесі емдеу кезіне теріс із алдырады. Науастарда пайда болан рей гармоналды орталыты згертеді: адреналин, норадреналин, глюкокортикостероидтар жоарылайды, газ алмасу мен анайналымыны згеруі емдеу шараларын жргізуге иынды туызады.
Сондытан стоматологиялы емдеу шараларын жргізу кезінде болатын жалпы соматикалы асынуларды алдын алу шін жне жансыздандыруды жеілдету масатында осарланан анестетиктерді олдану керек.
ІСТЕРДЕГІ БАСТАПЫ ТІСЖЕГІНІ ЕМДЕУ. КІРЕУКЕНІ АЙТА МИНЕРАЛДАУ ТЕРАПИЯСЫ.
Тісжегіні даты кезеінде емдеу ммкіндігі минералсызданан кіреукені айта минералдануы феноменіне негізделген. айта минералдау терапиясына рамында кальций жне фтор бар ртрлі препараттарды олданады. Фтор рамдас препараттарды емдеу дерісіне осу жасы нтиже береді.
Е. В. Боровский жне П. А. Леус сынан рамында 10% глюконат кальций ерітіндісі бар діс тісжегіні даты кезеін емдеуде те тиімді.
айта минералдаушы ерітіндіні заымданан кіреуке бетіне 15-20 мин аппликация ретінде ояды. Емдеу курсы 15 процедурадан трады. Процедураны кн сайын немесе кнара жасайды. Егер глюконат кальций ерітіндісінен кейін кіреуке бетін 2% фторид натрий ерітіндісімен 3 минуттай дейтін болса емні нтижесі жоары болады. азіргі кезде айта минералдандырып емдеуді нтижелілігін арттыру шін аталмыш ертінділерді жараат ошаына физикалы факторларды кмегімен тереірек жне жылдамдата енгізуге болады. Ол шін дрілік электрофорездеу дісін жне дрілік ертінділерді ультрадыбысты олданып сііру тсілдерін пайдалануа болады.
Тісжегіні даты кезеін емдеу шін азіргі кезде Е. В. Боровский мен Е. А. Волков жасаан екі компонентті препарат жасы клиникалы нтиже береді.
Авторларды сынан дістемесі бойынша алдымен заымданан айматы 3мин 10% кальций нитрат ерітіндісімен, ал содан кейін тісжегі даы белдеуін 3 мин 10% фосфат аммонийді ышылды ерітіндісімен дейді. Емдеу курсы 5 процедурадан трады. Минералсызданан кіреукеге осы компоненттеріні енуі нтижесінде химиялы рамы жаынан тісті атты тіндеріні гидрокосилапатитіне сас аз еритін фосфорлы-кальций байланысы тзеледі. айта минералдау терапиясын жргізу кезінде тіс беттері іс аынан тазалануы керек. Жоарыда айтылан препараттарды олдану нтижесінде а тісжегі датары зіні бортстілігін жоалтып, кіреуке тсіне сйкес келеді. Емдеу шараларыны нтижелілігін бекітетін маызды факторлар: ауызды дрыс кту ережесін толы сатау (тісжегі даыны бетінде а айтадан пайда болмас шін), тиімді рамды таамды заттарды абылдау, тама рационында кмірсулы таамдар млшерін азайту жне оларды бей-берекет абылдай бермеу.
ІСТЕРДІ АТТЫ ТІНДЕРІН ЕГЕП- ТАЗАЛАУДЫ НЕГІЗГІ АИДАЛАРЫ. I КЛАСС БОЙЫНША ТІСЖЕГІ УЫСЫН ЕГЕП- ТАЗАЛАУДЫ ЖНЕ ПЛОМБЫЛАУДЫ ЗАМАНАУИ КЗАРАСЫ.
Бгінгі кезге дейін тісжегімен заымданан тісті атты тіндерін егеп- тазалау жне пломбылау Блек сынан діс бойынша жргізіледі. (Black G. V.).
Блек жйесі бойынша 6 классты ажыратады. (3.3сурет):
I класс — лкен азутістер мен кіші азутістерді жне бйір крек тістерді тйы тесігінде, табии сызаттар мен фиссураларда орналасан тісжегі уыстары жатады;
II класс — лкен жне кіші азутістерді жанасу беттерінде орналасан тісжегі уыстары жатады;
III класс — крек жне сйір тістерді жанасу беттерінде тістеу ырыны бзылмауымен суреттелетін тісжегі уысы жатады;
IV класс — крек жне сйір тістерді жанасу беттерінде тістеу ырыны бзылуымен суреттелетін тісжегі уысы жатады;
V класс — барлы тістерді мойын блігінде экватордан тмен вестибулярлы немесе оральді бетінде орналасан тісжегі уысы жатады;
VI класс — тістерді тістеу ыры мен тмпешіктерінде орналасан тісжегі уысы жатады;
Тістерді атты тіндерін егеп- тазалау дістеріне жатады:
· Механикалы - олмен істейтін аспаптарды жне борларды олдана отырып егеп- тазалау;
· химиялы-механикалы - тісті атты тіндеріндегі тісжегі дерісі серінен жмсаран, заымдалан ошатарды химиялы препараттарды жне олмен істейтін аспаптарды олдана отырып алу;
· ауалы абразивті немесе кинетикалы - тісті атты тіндерін мды аыспен деуге негізделген;
· ультрадыбысты - арнайы бір беті алмазбен апталан ондырыларда ультрадыбысты шты серінен пайда болатын ультрадыбысты тербелісті олдану
· лазерлік - лазер сулесін олдану арылы;
Тісті атты тіндерін механикалы егеп- тазалау дісі клиникалы жадайда кеінен олданылады.
3.3.-сурет.Блек жйесі бойынша тісжегі уыстарыны орналасуы.
Заманауи талаптара сйкес тісжегі уысын механикалы діспен егеп- тазалауды келесі ережелері бар:
•егеп- тазалауа пациентті жалпы соматикалы статусын есепке ала отырып алдын ала жансыздандырудан кейін жргізу керек;
•тісжегі уысын турбиналы штытармен егеп- тазалауды тісті атты тіндеріні жне тіс лпасыны ызуынан сатау масатында тек ана сулы салындатумен атар орындау керек;
•механикалы штыпен тісті атты тіндерін ыздырмай, жмсаран дентиннен борды тазалай отырып, абайлап, тек кептірілген уыста жмыс істеу керек;
•тісжегі уысында егеп- тазалананнан кейін табаныны абыраа арай тетін айматарында, акклюзиялы белбеуде, вестибулярлы жне оральді беттерінде ткір ырлары болмауы керек;
•барлы егеп- тазалаудан кейін уысты межелік алмазды борларды (ызыл немесе сары жолаты борлар) олдана отырып аятау ажет;
•40–градус брышта клемі 1,5– мм иыты тек алдыы тістерді егеп- тазалау кезінде алмазды межелік борлармен, тісті атты тіндерін ышылдармен дегеннен кейін шаын ретенция жасау шін;
Композитті кіреукемен жне дентинмен ретенциялану алаы жабысаты жйе арылы тікелей 1000- нан астам болады. Тісті атты тіндерін сау тіндер аймаына дейін егеп- тазалауды заманауи аидасы осы былыса негізделген. Тмпешіктерді жабудаы айта алпына келтіру дісі тіс сауытыны едуір бзылуы кезінде жргізіледі.
Бл дісте егеп- тазалауды ерекшелігі сау алан бір тмпешікті 2,5мм ге дейін кесіп тастайды. Вестибулярлы жатаы абыраны ортасына дейін немесе жиектік ызылиекке дейін кертпе жасай отырып егеп- тазалайды.
айта алпына келтіруде тмпешіктерді композитпен жауып, эстетикалы трыдан жасы жне берік конструкция алады.
азіргі кезде тісті атты тіндерін егеп- тазалауды бірнеше дістерін олданады. Е кп тараланы Блек сынан екіншілік тісжегіні алдын алу шін кеейтілген діс. Бл дісті маынасы тісжегі уысын егеп- тазалауда тісті атты тіндеріндегі тісжегіге бейім айматарын тісжегіге берік белбеуіне дейін кесіп алып тастайды. Блекті бл аидасы «алдын алу шін кеейту» (extention for prevention) масатына негізделген. уысты пішіні пломбылауа мыты, ыайлы болып, пломба материалыны жабысуын амтамасыз етуі керек. Тісті атты тіндерін осы діс бойынша егеп- тазалау кбіне –кп сол пломбалы материалдар амальгамма мен цементтерге байланысты болды. азіргі кезде аммальгаманы олдану кезінде Блек сынан классикалы дісті олданан жн. ткен асырды ортасында
И. Г. Лукомский сынан биологиялы діс бойынша тісті атты тіндеріндегі тісжегі ошаын тек заымданан аймата ана алып тастауа болады. Биологиялы діс клиникалы тжірибеде шектелген трде олданылады. Себебі, бл діс кезінде уысты алыптастыру жне ретенциялы нкте жасау сияты аидаларды станбайды.Тісжегіні емдеу нтижесі кбіне тісжегі уысын дрыс егеп- тазалауды сатауа байланысты. Дрыс алыптастырылан уыс пломбаны жабысуын жне биомеханикалы параметріні саталуын амтамасыз етеді.