ісжегі уысын егеп- тазалау кезедері. 2 страница

3.8.-сурет Блек бойыншаV класты тісжегі уыстары: а 13- тістегі мойын блігінде орналасан тісжегі уысы; б — Блек бойынша V класты тісжегі уыстарын егеп- тазалау нсалары.

V КЛАСТЫ ТІСЖЕГІ УЫСЫН ПЛОМБЫЛАУА АРНАЛАН МАТЕРИАЛДАР

3.10.БЛЕК ЖЙЕСІ БОЙЫНШАVI КЛАСТЫ ТІСЖЕГІ УЫСЫН ЕГЕП- ТАЗАЛАУ ЖНЕ ПЛОМБЫЛАУ

VI класты тісжегі уысына (3.9-сурет) крек, сйір тістерді кесу ырларында, кіші жне лкен азутістерді тмпешіктерінде орналасан тісжегі уыстарын жатызады. Егеп- тазалау алдында кшірме ааз кмегімен окклюзиялы жанасу нктелеріні окклюзиялы арым-атынасын анытайды. Егеп- тазалау кезінде келесі ерекшеліктерді мытпау керек:

•заымданан тіндер аймаын егеп- тазалау дісі;

•кіреуке шеттерінде иы алыптастыруы болмайды. Бл сыныс жиі кездесетін те лкен емес, тек ана VI класты уыстара жатады.

VI КЛАСТЫ ТІСЖЕГІ УЫСЫН ПЛОМБЫЛАУА АРНАЛАН МАТЕРИАЛДАР

3.9.-сурет. Блек бойынша VI класты тісжегі уыстары: а — 14- тістегі тісжегі уысы; б — астыы жатаы алдыы тістердегі уыстар

3.11. ТІСЖЕГІНІ ЕМДЕУ КЕЗІНДЕ ОЛДАНЫЛАТЫН МАТРИЦАЛЫ ЖЙЕ

Тістерді пломбылау кезінде олданылатын аспаптарды ішінде матрицалара жне матрица стаыштара те лкен орын беріледі. Матрица дегеніміз тісті тісжегі дерісімен заымдалан абыраларын бліп тратын жне ойылан пломбалы материалды атана дейін стап тратын, пломбылау кезінде тіске анатомиялы пішін беруге ммкіндік туызатын металл немесе пластик пішіндес аспап. Матрица тіске тез салынып, тез алынуы керек. Бл іс- шаралар дрігер- стоматологты кп уаытын алмау жне тіс тіндері мен пломбаны пішінін бзбауы керек.

Матрицаларды пішін йлесімі тісті бзылан блігіні пішінін алпына келтіруін амтамасыз ету жне ызылиек тіндерін немесе коффердамды пломбалы материалдан ошаулап тру керек.

Матрица тісте мыты орналасып, пломбалы материалды ныыздау жне атаюы кезінде озалмауы ажет. Матрицаны тісте бекіту шін арнайы ондыры матрица статыштарды олданады.

«Матрица — матрица статыш» жйесі пациентке ыайсызды сезімін туындатпауы ажет. Матрица статыш процедураны жасауа кедергі жасамауы керек, те лкен болмауы тиіс.

Матрицаларды екі топа блуге болады. Бірінші топа тісті толы шеберін амтитын таспалы матрицалар жатады. Мндай матрицаларды Тоффлемайр типтес матрица статыштармен бекітеді. (3.10- сурет).

Секциялы матрицалар тісті заымдалан бетін ана жауып тратын жне тіс пішінін алыптастырушы матрицалар. (3.11, 3.12-сурет). Матрица статыш матрицаны пломбыланатын уысты барлы абыралармен тыыз болуын амтамасыз етуі керек.

Матрица жне матрица статыш олданар алдында тез залалсыздандырылуы тиіс. Матрицаларды тек бір а рет олданылатынын естен шыармау керек. Тіске матрицаларды оярда келесі ережелерді сатау керек.: Матрицаны ызылиекке араан шеті пломбыланатын уысты ызылиек абырасынан 0,5-1,0 мм тмен орналасуы керек. Бл матрицаны тісаралы сыналармен бір мезгілде ысылуын амтамасыз етіп, пломбалы материалды матрица мен тіс абырасы арасынан шыып кетпеуін жне пломбалы материалды ызылиекті жарааттауынан орайды. Матрицаны окклюзиялы шеті жиектік айдаршытан 1-2 мм жоары орналасуы керек. ( 3.10-суретті араыз).

3.10.-сурет. Матрицалы жйе «Тоффлемайр»: а — матрицаны матрица статышта бекіту; б — матрицаны ызылиектік жне окклюзиялы шетіні пломбыланатын тіспен зара атынасы; в — матрица статышты тіске бекіту; г — матрицаны медиалды окклюзиялы жне медиалды окклюзиялы дисталді уыстарды пломбылау кезіндегі орналасуы.

3.11.-сурет.«Composi Tight 3D» секциялы матрица жйесі (а); тіске бекітілген секциялы матрица (б)

Матрицалармен жмыс істеу кезіндегі е маызды шарт тіс аралы сыналарды олдану. Матрицаны ойаннан кейін оны сыналармен бекіту керек.

азіргі кезде ааш жне пластиктерден жасалан р трлі млшердегі сыналарды ке ауымды трлері шыарылуда.

Тіс аралы сыналар кп ызмет атарады. Е алдымен олар матрицаны пломбыланатын тістерге тыыз ысылуын амтамасыз етіп, жне пломбалы материалды тісаралы кеістікке тспеуін, оны ызылиекті жарааттамауын амтамасыз етеді. Пломбаны салбыраы шеттері пломбалау кезіндегі е ауыр асынулар болып келеді. Себебі, тісаралы кеістікке тскен пломбалы материал ызылиек бртікшесін жарааттау нтижесінде жергілікті пародонт абынуыны пайда болуына сер етеді. (3.13-сурет). Тіс аралы сыналарды келесі маызды ызметі – тіс арасына енгізу кезінде тістерді сепарациясы жреді. Матрицаны аланнан

кейін тістер бір-біріне жаындап, тыыз жанасады. Егер тістерді арасында сеперация жргізілмесе, онда крші тістер арасында матрица алыдыына сйкес келетін саылау алады. Бл тіс арасында жанасу нктесіні алыптаспауына жне сол араа тама алдытарыны тсуіне келіп соады. Тіс аралы сыналарды тістерді арасына енгізу кезінде сынаны шы пломбыланатын уысты ызылиек абырасынан тмен труын амтамасыз ету керек.

3.12-сурет. «V3 Ring» секциялы матрица жйесі: а — матрицалар, шеберлер жне тістер аралы сыналар жиынтыы; б — ысаштар; в — 14 тіске ою тсілі.

Сынаны ыр негізі екі крші тісті мойын дегейінде орналасуы тиіс. .

Егер сынаны ыр негізі матрицаа ызылиек абырасынан жоары тірелетін болса, онда сынаны тістерді арасына енгізу кезінде пайда болан ысым нтижесінде матрица деформацияа шырап, пломбаны пішін йлесімі бзылады. ( 3.13-суретті ара).

3.13. сурет. II класты тісжегі уысын пломбылау кезінде тіс аралы сыналарды олдану: а - тіс аралы сыналарды болмауы пломбаны салбыраы шетіні алыптасуына алып келеді; б - дрыс ойылмаан сына пломбаны жне матрицаны деформациялануына сер етеді; в - тісаралы сынаны дрыс орналасуы; 1-тіс аралы сына; 2 - матрица; 3 - пломба; 4 - пломбаны салбыраы шеті.

3.12.ТІСТЕГІ ТІСЖЕГІНІ ЕМДЕУ КЕЗІНДЕ ОЛДАНЫЛАТЫН ПЛОМБАЛЫ МАТЕРИАЛДАР

Тісті ішкі рылымдарын сырты факторды серінен ошаулау масатында егеп- тазаланан уыстарды андай да бір пломбалы материалдармен тыыз толтырады. Кіреуке жне дентинні тсін, жылтырлыына сйкес келетін материалдарды реставрациялы немесе айта алпына келтіруші материалдар деп атайды.

Тістерді пломбылау бл пломбалы материалдарды кмегімен тістерді ызметін алпына келтіретін емдік процедура, ал айта алпына елтіру (реставрация) тісті алашы пішінін толытай алпына келтіретін емдік жне кркемдік жмыспен осарланан элементтен тратын процедура.

Пломбалы материалдар олдануына арай тістерді тікелей немесе тікелей емес пломбылауа, герметизациялауа арналан материалдар болып блінеді.

Жабысаты жйе жеке пломбалы материал болып табылмайды.

I. Тістерді тікелей пломбылауа арналан материалдар.

1. Уаытша пломбылауа арналан материалдар.

2. Тсемдік материалдар:

•емдік;

•аралы.

3. Траты пломба оюа арналан материалдар:

•цементтер (минералды, полимерлі);

•металлрамдас пломбалы материалдар (амальгама);

•полимерлі пломбалы материалдар, оларды зі екі трлі болады

(толыпаан акрил немесе эпоксид шайыры негізінде жасалан пластмассалар; ал толыан — композиттер;, компомерлер, ормокерлер).

II.Тікелей емес пломбылауа арналан материалдар:

•металды;

•керамикалы;

•полимерлі.

III. Беттік герметизациялауа арналан материалдар:

•табии сызаттарды (фиссуралы);

•реставрация бетін жабуа арналан герметиктер.

IV. Адгезивті немесе жабысаты жйе:

•здігінен атаятын (химиялы жолмен атаятын);

•сулемен атаятын;

•екі трде атаятын.

атаю тсілі бойынша материалдарды бірінші –атты (олдану кезінде зіні алашы аттылы консистенциясын згертпейді ) жне дрігерлік манипуляция кезінде атаятын материалдар деп бледі.

Стоматологиялы атаятын материалдар здігінен немесе химиялы жолмен атаятын, сулемен атаятын жне аралас атаятын болып блінеді.

ндірісте тісті атты тіндеріне сйкес келетін материалдарды эстетикалы асиетін, биологиялы йлесімділігін жасарту жолдарын жаартумен айналысуда. Бірден керемет болатын пломбалы материал жо. Сондытан барлы пломаблы материалдара тмендегі талаптар ойылады.

• ажалуа механикалы аттылы жне беріктік;

•жылуткізгіштігі тмен болуы керек;

•материалды кеею коэффиценті тіс тіндеріні кеею коэффицентіне сйкес келуі;

•материалды уыс абыраларымен химиялы жне шаын механикалы байланыс руы;

•за уаыт пішінін жне клемін згертпеуі;

•пломбылау дерісі жне атаю кезінде ылала туелділігі тмен болу керек;

•тіс тіндеріні тсіне сйкес келуі керек;

•жасы пластикалы асиеті болуы;

•рентгенконтрасты;

•тісжегіге арсы сері;

•олдануда арапайым болуы;

•олдану мерзімі за болуы;

•сатау жне тасымалдауда ерекше талапты ажет етпеуі керек.

3.12.1. ТІСТЕРДІ УАЫТША ПЛОМБЫЛАУА АРНАЛАН МАТЕРИАЛДАР

Тістерді уаытша пломбылауа арналан материалдар тісті бір кезеде емдеуге ммкіндік болмаан жадайда тісті атты тіндеріндегі уыстарын ныыз жабуа арналан. Уаытша пломбалы материалдарды тістердегі уыстарды 1-4 тулікке жабуа арналан материалдар деп бледі. Осы масатта жасанды дентинні судаы шыландысын, дентин ойыртпаын, мырышоксидті эвгеноль цементін олданады.

Тіс уысы ашылан лпа мйізшесіне мышьяк ойыртпаын жне сйы емдік дрілік заттарды ою кезінде дентин ойыртпаымен уысты жабуа олдануа болмайды. Ресейде азіргі кезде осы топты келесі препараттары бар: Дентин ойыртпаы, IRM, Temp Bond, Zinoment.

Бл материалдарды лкен кемшіліктері рамында композиттік материалды жабысу жне атаю дерісін тмендететін эвгеноль болуы.

Соы жылдары кптеген ндіруші фирмалар эвгеноль орнына композиттік материалдара негативті сер етпейтін жне материалдарды ораптарында

«NEЃ»(non evgenol) немесе «Evgenolfree» белгісі бар материалдар шыаруда.

рамында эвгеноль жо, тістерді уаытша пломбылауа арналан материалдара «Cavit, Cimpat, Ciprospad, Temp Bond NEЃ жне рессейлік Темпопро» материалдары жатады.

Тістерді уаытша жабуа арналан, сулемен атаятын материалдар ндіріліп, азір кезде олдануа берілген: «Clip», «Climpat LC», «Fermit-N», «Темпе Лайт».

Уаытша пломбалы материалдарды бірнеше аптадан 6 айа дейін ояды. Тістерді уаытша жабуа мырыш фосфатын, мырышты еэвгенолды, поликорбаксилатты цементті жне шыныполиалкенатты цементті жиі олданады.

3.12.2. ТСЕМДІК МАТЕРИАЛДАР

Тсемдік материалдар дентин, кейде лпа мен траты пломба немесе уаытша пломба арасындаы аралы абаттаы материал болып табылады.

Емдік жне аралы тсем деп екіге блінеді.

Емдік тсемдер терапиялы жне ораныс ызметін атаратындытан мынадай асиеттерге ие болуы керек:

•тіс лпасын тітіркендірмеу керек;

•абынуа арсы, микроба арсы, дентин тзуші сер етуі керек;

•астындаы дентинді жасы орау керек.

Бір тсем толыанды емдік- спектрлі сер етпейді. Сондытан лпа абынуы кезінде алдымен кшті, ыса мерзімді жансыздандырушы жне абынуа арсы сері бар емдік тсемді ояды. Мндай тсемдер тез даярланады немесе даяр трлері де болады.

Оларды рамында глюкокортикоидтар (гидрокортизон, преднизолон) немесе стероидты емес абынуа арсы (индометацин, мовалис, диклофенак) сері бар препараттар болады. Емдік тсемдер рамында микроба арсы сері бар препараттар болады: хлоргексидин, метронидазол, гипохлорид натрий.

Мндай емдік тсемдерді емдік нтижесі тмен болуына байланысты те сирек олданады. абыну дерісі басыланнан кейін бл емдік тсемдерді орынбасушы дентинні тзілуін ынталандыратын тсемдермен алмастыру керек. Міне, осындай тсемдер за уаыт сер етуі ажет. Оларды траты пломбаны астына оюа болады.

Кальций гидроксиді негізінде жасалан материалдар бгінде кеінен олданыс тапты: «Dycal»; «Life»; «Alkaliner»; «Calmicol», «Calmicol LC».

Бл препараттар ойыртпа-ойыртпа негізінде (негізгі жне атайтушы ) бірдей клемде алынып араластырылатын материал ретінде жасалан. Материалды дентин аймаына жа абатпен тіс лпасы жаын орналасан аймаа ояды. Материалды тісжегі уысына апарып оюа арналан, тйме сияты, біра бас жаы лкенірек арнайы зонд жасалан. Материал ауыз уысыны жылылыынан жне дентин ттікшелеріндегі сйыты серінен тез атаяды.

Материалдар те аз салматы ана стап тратындытан (фосфат цементтен ысыма беріктілігі 10–15есе аз ), стінен шыныполиалкенатты цементпен жабу керек. Кальций гидроксидті стін аралы лактарды олданып жабу тсілі зін атаан жо. Гидроксидрамдас препараттарды кемшілігі траты пломба астында зінен- зі еріп кетуі болып келеді.

Аралы тсемдер дегеніміз тіс лпасын траты пломбаларды улы серінен орауа арналан материалдар. Цементтерді сйытыпен араластыраннан кейін пайда болатын ышылдар алдыы, ал композиттерді атаюынан кейін пайда болатын бос радикалдар тіс лпасына улы сер етеді. здігінен атаятын композиттерді атаю дерісінен кейін пайда болатын жылу да тіс лпасына зиянды сер етеді.