ісжегі уысын егеп- тазалау кезедері. 3 страница

Амальгаманда жылу ткізгіштік те жоары. Жоарыда аталан зиянды факторларды серін тмендету шін аралы тсемдерді олданады. Бгінгі тада стоматологияда барлы аралы тсемдерді базалы жне жа абатты аралы тсемдер деп екіге бледі.

Базалы аралы тсемдерді траты пломбаны негізі ретінде алыдыы 1 мм жне одан алыдыта тсем ретінде олданады. Бндай тсемдер тісжегі уысыны геометриясын айталауы керек жне лпаны температуралы, химиялы тітіркендіргіштерден орай отырып, кіреуке дентин шекарасына дейін ойылады. Олар траты материалдарды олданылуын кдімгідей немдейді. айта алпына келтіру жмыстарын жргізу барысында, сіресе эстетика жаын еске алатын болса, тсем ретінде жартылай жылтыр тсті мбебап материал немесе дентинге сас материал олдану дрыс болады.

Базалы тсемдер ретінде минералды жне полимерлі цементтер, ал соы жылдары компомерлер мен композиттерді кеінен олдануда.

Жа абатты тсемдер – бл лактар жне полимерлі жабыса жйесі. Лактарды айта алпына елтіру стоматологиясында органикалы еріткіште ерітілген полимерлі шайырлар деп атайды. Лакты тісжегі уысына енгізгеннен кейін ерітінді булануа шырайды жне тісжегі уысыны абыралары мен табанына жа абы ретінде жауып тратын шайыр тзейді.

Лайнерлерді рамында гидроксид кальций, фторид натрий немесе мырыш тотыы сияты емдік оспалар болады. Лайнерлерден кальций, фтор иондары цементтермен салыстыранда, сіресе атаймайтын ойыртпатара араанда кп блінбейді.

Лактарды жне лайнерлерді екі абаттап жаады. азіргі кезде стоматологияда тіс тіндеріне биологиялы йлесімділігі мен жабысуы те жоары болуына байланысты шыныполиалкенатты цементтерді жне жабыса жйені кеінен олданады. Сондытан лактар мен лайнерлер те аз олданылады. Амальгама пломбасыны астына аралы тсем ретінде цинк фосфатты цементті ою кезінде оны рамындаы ортофосфорлы ышылыны лпаа зиянды сер етуінен орау шін, «Air Flow» ауалы –абразивті аспаппен тістерді тісжегі атарынан тазалау кезінде пайда болатын жоары сезімталдыты алдын алу шін алдыменен уыса немесе тіс мойындарына арнайы аралы лактар жаылуы керек.

Бгінде аралы лактар ретінде «Cavalite»,«Amalgam Liner», «Silcot», Pupidor» материалдары кеінен олданыс тапан..

Полимерлі жабыса жйені аралы тсем ретінде олдану, сіресе айта алпына келтіру стоматологиясында бгінгі тада кеінен олдану классикалы аралы тсемдерді маызы мен оны орнын айта арау керектігін тудырып отыр.

Шыны толытырылан жабысаты жйе дентин ттікшелерін жне майда саылауларды толытай, тыыз жаба отырып, лпаа зиянды сер ететін факторларды жне микроорганизмдерді енуіне жол бермейді.

Сондытан заманауи жабысаты жйе егеп- тазалаудан кейін тіс лпасында пайда болатын сезімталдыты жне айта дамитын тісжегіні дамуын жояды.

3.12.3. МИНЕРАЛДЫ ЦЕМЕНТТЕР.

Цементтер — сумен немесе сулы ерітінділермен араластырылатын нта оспалар.

Цинк --фосфатты цемент. Стоматологияда бл цементті олданылу тарихы ріде жатыр. 1880 жылы Ward нтаы 81% цинк тотыынан жне 19% алюмосиликаттан тратын, судаы фосфорлы ышылды ерітіндісін сынан. Бндай цемент рамына натрий фосфаты кіреді. Заманауи цинк фосфат цементіні нтаыны рамы 80-90 % цинк тотыынан, 10 % магний тотыынан, 5 %-а дейін кремний тотыынан, 1% -алюминий тотыынан трады.

Сйытыы 52–60% ортофосфор ышылы (Н3РО4) мен алюминий мен цинк тотыы гидратын райтын оспадан трады. Сйытыты алан блігі судан трады.

Цинк –-фосфатты цементтен аралы тсем ояр алдында егеп-дайындалан тісжегі уысын дентин гінділерінен жуып, ауамен кептіріп алады. Шыныны тегіс бетінде нта пен сйыты 3:1 атынасында (бір тамшы сйыа 0,15 г. нта) хром-никельді ймамен (оспамен) кмкерілген алашамен оюлау амыр консистенциясына дейін араластырады да, блшектеп тісжегі уысына апарып табанына , абыраларына кіреуке-дентин шекарасына дейін ныыздаышпен (штопфермен) ныыздай отырып, жалап жне жаймалап тсейді. Аралы тсемні алыдыы 0,5-1 мм аспау керек.

Егер аралы тсем кіреуке-дентин шекарасынан жоары тселсе, ол траты пломбыны жиектік жабысуын тмендетеді жне аралы тсемні ауыз сйыында оай еруіне байланысты пломбыны тірігінде саылау пайда болады. Аралы тсем ойылып жатан кезде уыса сілекей йылмау керек, ол тсемні жабысуын жне сапасын нашарлатады.

Цинк-фосфатты цемент араластырыланнан кейін цинк тотыыны фосфор ышылымен араласуы кезінде фосфат цинкті тзілуі нтижесінде атаяды.

рН бейтарапты мнін алу шін біршама уаыт ажет. Цементті сйы консистенциясы бейтараптану шін біраз уаыт керек болады, ал бл лпаа тітіркендіргіш жне улы сер етеді. Цементті араластыру оны сапасына жне асиетіне сер етеді. Сйы цемент шпателмен 1 см бірге созылып барып зілетін болса, онда бл араластырылан цементтерді жасанды сауыттарды бекітуге олданады. Одан оюыра араластырылан цементтерді аралы тсем ретінде немесе уаытша пломба ретінде олданады.

Цинк –-фосфатты цементтерге бактерицидтік асиет беру шін оларды рамына металлдар жне тздар осады: рамында кміс бар фосфат-цемент, бактерицидті фосцин, Аргил, Диоксивисфат, Висфат-цемент. Классикалы фосфат цементтер тобына DeTrey Zink, Adhesor, Harvard Cement жатады..

Цинк-эвгенолды цемент. Мндай цементтерді олданар алдында жасайды немесе даяр тріндегі цементтер болады. Уаытша пломба ретінде жне кпір трізді протездерді, жасанды сауыттарды бекіту шін олданады.

Эвгенолды антимикробты жне аздап тітіркендіргіштік сер етеуі лпадаы репаративті дерістерді жасартады. рамында эвгенол бар материалдарды композиттік материалдарды олдану кезінде олдануа болмайды. Себебі, эвгенол органикалы матрицаны атаюын тежейді. Эвгенол тотыады, сондытан оны тыыз, жасы жабылатын, тсі кгірт арнайы шыны тыда сатау ажет. Эвгенолды тсі ашыл –сары тсті.

Эвгенолды тсіні згеруі (оыр тске) оны тотытануыны, яни тотыуыны белгісі болып табылады. Цинк-эвгенолды цементке Kalsogen Plus, Cavitec жатады..

Силикатты цемент. Бл топтаы цементтерді нтаыны рамында 47% дейін кремний оксиді, 35% дейін алюминий оксиді, 15% фторлы натрий, 3-15% кальций оксиді, 0,2-1,5% магний оксиді кіреді. Сйыы – мырш тотыы жне алюминий су тотытармен жартылай бейтараптандырылан орто-мета-пирофосфор ышылдарыны судаы ертіндісі. Силикатты-цементті кілдері: силицин, силицин-2, алюфритекс, силикап, модент. рмында кремний тотыыны басым болуына байланысты силикатты-цемент тіс кіреукесіне тсі жаынан жаындау. Сондытан баса пломбылы материалдар болмаан жадайда (ауылды жерлерде немесе аражат жетіспеушілігі кезінде) оны III, IV, жне V класты тісжегі уыстарын пломбылау шін олданады. лпаа зиянды сері боландытан, пломбыны астына міндетті трде аралы тсем салынады.

Силикофосфатты цемент. Бл цементтер силикатты жне фосфатты цементтерді нтатарын араластыру арылы алынады. Аралас нтаты 80% силикатты цементті, 20% фосфатты цементті нтаынан трады. Сйыы – фосфор ышылдарыны (орта-мета жне пирофосфор ышылдарыны) оспасы (жартылай бейтараптандырылан) силикаттыфосфаттты цементтерді олдану аялары тар. Соы кезде шыарылып жатан композиттік материалдар бола бермейтін ауылды жерлерде, аражат тапшылыын кп тартатын адамдарды бзылан тістеріндегі I, II жне III класты (ерін жа бетінде кіреуке саталан жадайда) тісжегі уыстарын жне жасанды сауыттармен жабылатын тістердегі тісжегі уыстарын пломбылау шін олданады. Бл цементтерді кілдері: силидонт, силидонт-2, люмикон, лактодонт жне инфантид (ст тістері шін).

Поликарбоксилатты цементтер. Поликарбоксилатты цементтер (ПКЦ) ткен асырды 60-шы жылдарында шыарылан. нтаы – магний тотыы осылан мырыш тотыы (фосфатты-цементке сас). Ал сйыы – полиакрил ышылыны 30 -50% судаы ертіндісі. Физикалы-механикалы асиеті жаынан цинкфосфатты-цементтерге сас, тіс тіндеріне жасы жабысады, сйыта аз ериді, биологиялы сиымдылыы жоары, тіс тіндерімен химиялы байланыса тсе алады, лпаа зиянды сері жо.

олданар алдында нта пен сйыты шыны бетінде бірден араластыруа кіріседі. Дрыс араластырылан цемент ою жне аздап созылыш, беті жылтыр болады. Тісжегі уысына бір блікпен ана апарылып, уыс абырасына жаймалана жабыстырылады. Араластыруа жне уыса ою уаыты – 3 минттен аспауы керек, жіпше созыла бастаан цементті пайдалануа болмайды. атайан цементті арты блігін аршыышты кмегімен алып тастайды.

Поликарбоксилатты цементтер аралы тсемнен баса ортопедиялы жне ортодонтиялы конструкцияларды бекіту шін, ст тістерін жне жасанды сауыттармен жабылатын тістерді пломбылау шін олданылады.

Шетелдік кілдері: « Carboxylate Cement » , « Durelon », « Harvard CC », « Carboco ».

Кейінгі кезде суа араластырылатын трлері де шыарылуда. Мндай цементтерде лиофилденген полиакрил ышылы нтаты рамына кіреді. Цементті суа араластыран кезде ышыл ериді де, гель-матрица ра отырып, химиялы реакцияа атынасады. Суа араластыратын цементті кілдері: “Poly-F-Plus”, “Aqualox”.

Шыныполиалкенатты цементтер. Шыны иономерлі цементтер (ШИЦ) ткен асырды 70-жылдарынан бастап олданыла бастады, азіргі кезде траты реставрациялаушы материалдар шыару масатында оларды рамдары жетілдіріліп, трлендірілуде. Шыны иономерлі цементті 1971 жылы алаш ойлап тапан Wilson. нтаы рамында ртрлі атынастаы кремний: алюминий жне фтор: алюминий бар саталан алюмосиликатты шыны. Сйыы шін олдану масатына байланысты бірде дистилденген су немесе полиакрил ышылыны 50% судаы ертіндісі пайдаланылады. Иономерлі цементтер дентинге биологиялы састыына байланысты, тіс тіндеріне зиянды сер крсетпейді жне лпаны пломбылы материалдарды зиянды ыпалынан сатайды. Алашы шыны иономерлі цементті 1970 жылдары АШ ты «De Trey» фирмасы «ASPA-IV» деген атаумен шыарды.

Осыдан бастап стоматологияда 80 жылдай басымдылы танытып келген силикатты цементтерді шыныполиалкенатты цементтермен алмастыра бастады.

Иономерлі цемент тіс тіндеріні жасы тазаланан жне табии ылалды бетіне жасы жабысады. Цементті дентинге жасы жабысу асиетін коллаген талшыты органикалы негізбен кальцийді ионды бірігуіні (осылысыны) нтижесі деуге болады. Пломбылы материалды атаю уаыты – 4 минут, клеміні кішірею млшері 0,1 % (кбіне араластыру сапасына байланысты). Иономерлі цементтерді рамындаы фтор тіс тіндеріне толассыз блініп тратындытан, екіншілік немесе салдарлы, яни айталама тісжегіні даму ммкіндігі азаяды. Иономерлі цементтерді рамына барий шынысын немесе металлдарды осу олараа рентгенконтрастылы береді.

нтатар клеміні ртрлі болуы оларды олдануына тікелей байланысты. айта алпына елтіруге арналан полимерлі цементтер нтаыны клемі 40 мкм, ал ортопедиялы ондырыларды бекітуге арналан нта клемі 25 мкм болса, аралы тсем ретінде олданатын полимерлі цементтерді нтаыны клемі 5мкм болып келеді.

Шыныполиалкенатты цементтерді негізгі асиеттері. Полиалкенатты цементтерді асиеті материалды химиялы рамымен аныталады жне оны кемшіліктері мен артышылыын сипаттайды.

Шыныполиалкенатты цементтерді тісті атты тіндерімен жабысуы осымша механикалы пломбалы ретенциясыз те нашар болып келеді.

Материалды тісті атты тіндерімен химиялы байланысы материалды тіндермен тек тыыз байланысуында ана емес, оны тіс тіндерімен байланыса отырып тыыз жанасуын амтамасыз етуі болып табылады.

Шыныполиалкенатты цементті кіреукемен байланысы 7МПа, ал дентинмен байланысы -1МПа райды. Мндай химиялы жабысу байланысы тісті атты тіндеріндегі эрозиялы заымдануды алпына келтіруге, сына трізді аауларды, III жне V класс тісжегі уыстарын, тіс тбіріндегі тісжегі уыстарын пломбылауа, сандвич техника кезінде [w45] базалы тсем ретінде олдануда ммкіндік туызады. Осы мселелерді шешу шін екі компонентті эстетикалы шыныполиалкенатты цементтерді олданан дрыс болады. Бл цементтер рамына арнайы дисперсілі шынылар осылып, рамындаы кремний тотыы кбейтілген. Міне, осыан байланысты оларды эстетикалы асиеті жасарды, біра атаю уаыты жоарылап, беріктігі тмендеді.

Ныайтылан шыныполиалкенатты цементтер рамында (кміс амальгамасыны нтаы) беріктілігін ныайтатын ртрлі оспалар болады.

Ныайтылан цементтерді олдану крсеткіштері:

1. Ст тістердегі I–II класты тісжегі уысын пломбылауа;

2. Траты тістердегі те лкен емес I класты тісжегі уысын пломбылауа.

3. Азутістедегі тбір тісжегі уысын пломбылауа.

4. 1 жыла дейін уаытша пломба ретінде оюа.

5. Протездеу алдында тісті блігін алпына келтіру шін.

6. Бйір тістерді егеп- тазалаусыз ART тсілін олдана отырып емдеуде.

7. Сандвич техника кезінде базалы тсем ретінде олдануда.

Бгінгі кезде стоматологиялы нарыта траты бйір тістерді жне ст тістерді пломбылауа, тіс сауыттарыны тылын жасанды сауыт кигізу алдында алпына келтіруге арналан беріктілігі жоары ныыздалан жне шыдалан шыныполиалкенатты цементтер пайда болды.

здігінен атаятын классикалы шыныполиалкенатты цементтер деп рамында минералды реактивті нта жне полиакрил ышылы негізінде жасалан сйыты бар цементтерді атайды. Олар:Fuji I,Lonobond, Ketak-Cem, Дентис.

Отанды Дентис цементіні беріктігі жасы, ышылды эрозияа берік, жмыс істеуге олайлы материал. Зерттеу нтижелері «Дентис» материалын ешандай ораныс жабындысыз олдануа болатынын длелдеді.

Шыныполиалкенатты цементтерді жетілдіре отырып буданды штік атаю технологиясы бар «Vitremer» материалы олданыса сынылды.

•Полимерлі матрицаны сулемен атаюы полимеризатормен атайту кезінде жреді.

• Полимерлі матрицаны химиялы атаюын шаын капсуладаы нтатаы патенттелген катализдік жйе амтамасыз етеді. нтаты сйытыпен араластыру кезінде катализаторды белсенділігі артады.

Полимерлі матрицаны химиялы атаю механизмі пломбаны барлы айматарыны сулесіз толы атаюын амтамасыз етеді. Міне, сондытан материалды абаттап салуды ажет етпейді жне уаытты немдейді.

•Классикалы шыныполиалкенатты атаю реакциясы барлы шыныполиалкенатты цементтерге тн жне атаю дерісі тулік бойы созылады. нта жне сйытыты жоары атынасы Vitremer материалыны беріктіліктігін арттырып, оны шытынап сынуынан орайды.

Жмыс істеу уаытыны заруы, материалды арнайы капсулада болуы материалды уыса енгізуге жне пломбаа тіс пішінін беруге ммкіндік туындатады. Материал 40 сек атаяды.

Шыныполиалкенатты жйедегі буданды Vitrimer материалын олдану крсеткіштері:

•Ересектерде III–V класты тісжегі уысын эстетикалы пломбылауа арналан.

•Тісті атты тіндеріні тісжегіден баса заымдану, эрозия, сына трізді аауларын пломбылау:

•Ст тістердегі барлы кластар бойынша орналасан уыстарды.

•Геронтостоматологияда тістерді пломбылауа..

•Тіс сауыттарын алпына келтіруге.

• Сандвич техника кезінде базалы тсем ретінде олдануда.

«Vitremer» цементі баса шыныполиалкенатты цементтер сияты ауыз уысы гигиенасы нашар пациенттерде тіс тбірлеріні аауларын пломбылауа, тісжегіні жоары дегейде айталануы кезінде олдануа болады.

Vitremer» цементінде негізгі алты тсі (А3, А4, В2, В3, С2, С4) жне ст тістерді пломбылауа арналан ашыл рекі тс Р (Pedo), жасанды сауыт астына тыл жасауа арналан ккшіл тсі В (Blue) бар.

Барлы шыныполиалкенатты цементтер композиттік материалдармен хелатты жне сутекті байланыс жасау абілеті арылы жабысуды жасы амтамасыз етеді.

Шыныполиалкентты цементтерді негізгі асиеті фтортуелді тісжегі статикалы сер. Бл серді негізі пломбылау жне материалдарды атаюы кезінде зінен фторды блуі жне тіс тіндері мен пломбалы материал арасында фторрамдас апатиттер абатыны тзілуі болып табылады.

Фтор иондарыны блінуі бірінші фаза - еру фазасында басталады. нта жне сйытыты араластыру кезінде нтаты фторрамдас блшектері ери бастайды. Фторды блінуі иондар тасымалдануыны барлы кезедерінде жреді жне 24 - 48 саата дейін созылады, ал 72 сааттан кейін оны блінуі азая бастайды. Міне, сондытан атайан цементте 1 ай ішінде азайан клемде фторидті оры рылады. Содан кейін 1 айдай фторидті рамы те тмен, аз клемде саталады. Кейінірек келе атайан материал рамындаы фтор тздары «орыны» еруі нтижесінде фторидтер рылады. Пломба клеміні кішіреюі ауыз сйытыы серінен шайылып кетуден, ас абылдау жне тістерді тазалау кезіндегі ажалудан болатынын естен шыармау керек. Барлы осы механизмдер материал рамындаы фтор ионыны блінуіне ыпал етеді.

Шыныполиалкенатты цементтерді е бір ызыты сипаттамасы фтор иондарыны адсорбциялануы болып келеді. Шыныполиалкенатты цементтер рамында фтор бар материалдармен жанасу кезінде фтор иондарымен аныатыны туралы мліметтер бар. Фторды блінуі фторрамдас материалды клеміне тікелей байланысты. Міне, сондытан аралы тсем ретінде жа абатпен тселген материалдарда фтор ионыны те аз болуы осылай тсіндіріледі.

Шыныполиалкенатты цементтерді бактерияа арсы асиеті бар. Бл пломбадан фторды блінуіне байланысты. Шыныполиалкенатты цементтен ойылан пломбаны бетінде цинк фосфаттан ойылан пломбаа араанда микробтарды аз болуы бан длел.

Шыныполиалкенатты цементтерде жоары биологиялы йлесімдік бар.

Міне, сондытан оларды аралы тсемсіз немесе аралы тсем ретінде олдануа болады. Бастапыда араласан цементте жоары ышылдыты саталуына байланысты лпаны аз млшерде болса да тітіркендіру болатындытан, тере тісжегіні емдеу кезінде кальций рамдас материалдардан емдік тсем оя отырып пломба оюды мытпау керек.

Температуралы кеею жне жылу ткізігштігі тісті атты тіндеріні температуралы кееюі коэффицентіне сйкес, ал шыныполиалкенатты цементті жылу ткізгіштік коэффиценті дентинні жылуткізгіштігіне сйкес келеді.

Шыныполиалкенатты цементтерді кемшіліктері:

•Жетілмеген цементтерді алашы 24 са толы атаюы кезінде суда еріп кетеді;.

•Цементтерді ажалуы тмен болуына байланысты жоары окклюзиялы салма тсетін айматарда олдануа болмайды.

•Шыныполиалкенатты цементтерді эстетикалы сипаттамасы композиттерге араанда нашарлау. Цементтерді жоары жылтырлыы болуына байланысты материал мен тіс тіндері арасындаы оптикалы шекараны жою иына тседі.

•Пломба беті дрыс тегістелмейді жне тіс тсіне сйкестендірілуі иын. Т

•атаю кезеі кезінде ылала те сезімтал. Пломбыланатын уысты атты кептіру шыныполиалкенатты цементтерді гигроскопиялы кееюін тмендетеді жне материалды тісті атты тіндеріне жабысуын нашарлатады.

•Жмыс мерзіміні ыса болуына арай толы атаю мерзіміні за болуы.

Материалды толы атаю мерзімі 1,5-3 минут. Цементті толы атаюы 24 саат. Сондытан айта алпына келтіруден кейін материалды тек артыын ана алып тастау керек. Жылтырату жне тегістеу келесі кнге алдырылады.

ШЫНЫПОЛИАЛКЕНАТТЫ ЦЕМЕНТТЕРМЕН ЖМЫС ІСТЕУДІ ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕРІ.

•Классикалы немесе суда атаятын шыныполиалкенатты цементтер барысында тісжегі уысыны абыраларын цементті тіс тіндерімен химиялы жабысуын жасарту шін алдын ала кондиционерлеу керек. Бл шін 10–25% полиакрил ышылыны судаы ерітіндісін олдану керек (conditio ner). Кондиционерді тісжегі уысыны абыраларына арнайы аппликатормен жаып, 30 секундтан кейін пистолеттегі сумен жуып кептіреді. уысты атты кептіріп алмау керек. Тісжегі уысын кондиционермен деу арылы дентин бетін майланан абаттан тазалайды жне бл кезде кіреуке жне дентинні минералсыздануы болмайды.

Буданды шыныполиалкенатты цементті арнайы рамында гидрофилді полимерлі компоненті бар жабыса жйемен оса олданады.

•Цементті араластыру кезінде пломбалы масса ойыртпа трізді болуы керек. Даяр болан пломбалы массаны беті жылтыр болуы цементті тіс тіндерімен химиялы жабысумен амтамасыз ететін бос радикалдарды тзілуі болып табылады. Егер массаны бетінде жылтырлы болмаса ондай массаны олдануа болмайды.

•Пломбаны атаюы дентинні аздап ылалды жадайында жне сырттан ешандай ылал тспеу жадайында жргізіледі, материалды борпылдатыын азайтады.

•Цементті резіке трізді консистенцияа жетуі кезінде барлы мсіндеу жмысын доару керек. Егер осы жадайда мсіндеуді жаластыратын болса пломба тсіп алады.

•Біріншілік деуді жне мсіндеуді 5 минуттан кейін ткір скальпельмен (андауырмен) немесе кіреуке пышаын олдана отырып жргізеді. Кейбір жадайларда ана цементті кйіп кетпеуін адаалай отырып алмазды борлармен жргізеді.