аырып: Кіріспе. Жалпы фармакология.

Ф КГМА 1-8-21/02

МУ «Организация методической работы в соответствии с ГОСО 2006 года» от 04.07.2007 г

КАРАГАНДЫ МЕМЛЕКЕТІ МЕДИЦИНАЛЫ АКАДЕМИЯСЫ

ЖАЛПЫ ФАРМАКОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

Д Р І С

«Кіріспе. Жалпы фармакология» таырыбы

Мамандыы 051301 – Жалпы медицина

ртіп Far-1 2213 Фармакология - 1

П курс

аыт - 1 саат

араганда 2008 ж.


 

 

Кафедраны дістемелі жиналысында бекітілген

« 05 » 05 2008 ж. № 19 Хаттама

 

Кафедра мегерушісі _______________ С.К. Жаугашева

 

 


аырып: Кіріспе. Жалпы фармакология.

Масаты:Фармакология міндеттерін негізгі блімдерін, дрілік заттарды фармакокинетикалы сипаттамалары мен фармакодинамикалы ерекшеліктерін.

Дріс жоспары:

 

 

1. Фармакологияны негізгі масаты.

2. Фармакологияны негізгі блімдері.

3. Фармакокинетика:

- енгізу жолдары, салыстырмалы сипаттама

- сінірілу механизмдері

- таралуы азада

- метаболизмі дрілі заттар

  1. Фармакодинамика. Механизм серлері. серлерді трлері. Жаымсыз серлер. Фармакотерапевтикалы серлер /физико-химиялы, дозадан, концентрациясынан/.

 


ФАРМАКОЛОГИЯ КІРІСПЕ

 

Кіріспе

 

Денсаулы сатауды мселелеріні шешілуі шін дрігерлерді дайындауды сапасыны жоарылауы маызды болып табылады. азіргі жадайда денсаулы сатауды оыту процессіні оптимизацияны негізгі стратегиясы ойлау абілеті ерісті, арнайы дисциплина жне баса да салаларды жасы мегеретін дрігерлерді алыптастыру болып табылады. Студенттерді оытуды практикалы баыты болу керек, яни дрігерлердік шарттара жаыныра болу керек.

Студенттін клиникалы ойлауын алыптастыру шін – болаша дрігерлерді – фармакологияны жне оытуды методологиялы баытыны сратарына кніл аудару керек.

Сонымен атар, оытуды дниетанымды жне методологиялы баытыны шеюі жоары мектептерді алдына ойан мселелеріні шешілуі шін негізгі шартты бірі болып табылады.

 

 

Негізгі блімі

 

Дрі-дрмектер мен организмні арасындаы байланыс механизмін тсіндіретін медико-биологиялы дисциплина комплексіндегі фармакология – дрілік терапияны теориялы негізгі болып табылады.

Фармакологияны жне де баса медициналы дисциплиналарды негіздей отырып студенттерге дрілік заттарды фармакокинетикасы жне фармакодинамикасы туралы, сонымен атар осы сырты тітіркендіргішті науасты организміне сер ету механизмі тсіндіруге болады.

Наты табии ылымдара методологияны олдану шыармашылы процесс екені белгілі. Осы принципке сйене отырып фармакологияны барлы блімдеріне методологиялы байыт беруге ммкіндігінші тырысамыз. «Фармакология ылыми дисциплина жне оыту пні ретінде» деген блімді оыту кезінде философиялы проблематикаа сйенеміз. Бнда ртрлі дістерді олдана отырып, фармакология жалыз ылыми методологияа негізделген – диалектикалы материализмге, ойлауды, адамны, табиатты дамуы жне озалысты жалпы задары туралы ылым ретінде. Диалектикалы материализм ылыми болжауа, табиата активті сер етуге ммкіндік береді.

Диалектикалы материализм таным дісі ретінде табиатты задарын дрыс танымдылыына сінім тудырып, медико-биологиялы ылымдарды дамуына келешегін ашады.

Фармакологияны баса ылымдармен байланысы туралы сра туанда, оны социалды-экономикалы жне саясатты дисциплиналармен байланысына кніл блінеді. Халаты дрілермен амтамасыз етілу мселесі тек социалды мселе ретінде шешіле адады /халаты дрілермен амтамасыз етілуі тек ндірістік кштерді дамуына байланысты емес сонымен атар рылыларды сипатына байланысты яни рбір ендірісті наты дісіне жне оны мшелеріні ндіріс жаттарына атынасына/.

ткізу нарытаы бсекелестік рес дурыс зерттерлмеген жне адамны денсаулыына ауіпті препараттарды шыуына ыпал етеді. Мысалы, ртрлі кемшіліктерді дрыстау шін /ащы дм, жаымсыз иіс/ корригенстер, цикломаттар кеінен олданылады. Цикломаттар барбитуррады, витаминдерді, антибиотиктерді жне талидомидті теріс кріністерін корригирлеу шін олданылады /50 жылдары одарды мутагенді жне канцерогенді серлері аныталан/.

«Фармакологияны даму тарихы» блім рбір ылымны даму тарихына, соны ішінде фармакологияны дамуына кніл бле отырып, оны азіргі жадайын жне даму перспективасын жасы тсінуге кмектеседі.

Біз фармакологияны ылым ретінде оып жатан студентке организмі дрі-дрмектерге серіні зандылытарын крсетуге тырысасыз.

Табиат былыстары мен оамды мірді теориялы анализінде материалистік диалектиканы негізгі заы, ядросы арама – арсылытарды бірлік жне рес заы болып табылады. Бл заны медицина мен фармакологиядаы методологиялы жне дниетанымды мні мынада: препараттарды фармакотерапевтік эффектілігін арастыранда зерттеуші дрілермен организм арасындаы байланысты механизмдеріне кніл бледі.

Бізді ойымызша, фармакологиялы эффекті ішкі негізгі кзіл дрілермен тудырылатын биохимиялы жне физиологиялы процесстерді арасындаы тікелей айшылытар жне осы бзылыстара организмні жауапты компенсаторлы реакциялары болып табылады.

азіргі фармакотерапия зіні организмге емдік сер дісі дрілік сипаттын ана емес /алу кзі, физико-химиялы асиеті, млшері, дрілік формасы, енгізу жолы, т.б./ сонымен бірге органимні /жасы, науас жынысы, физиологиялы ерекшеліктері, патология трі, т.б./ ерекшелі сипатын есепке алады рекеті сондытан фармакология шін органимні жне препаратты серіндегі физико-химиялы жне арнайы биологиялы атынасты дрыс тсіну маызды болып табылады.

Дрілік заттарды дозалары туралы ілім белгілі бір жадайларда жаа сапалы сер рсететі препараттарды сынды жатарын сипаттайды. Дрі-дрсектерді енгізгенде байалатын рбір жаа былыста оны арнайылыы жне сапалы сипаты крінеді. Сондытан фармакология шін сады згерістерді сапалы згерістерге ауысу заыны методологиялы мні осында.

Студенттерге птеген мысалдар келтіре отырып /мысалы, анальгетикалы активтілікке морфинні сері, жазы блшы етті мшелерге холино-адреномиметикалы сері /маызды диалектикалы задылы рсетіледі: Сонды згерістер здісіз сіздігі осы сапаны дамуын амтамасыз етеді. Ауыр металлдарды тздары концентрациясына байланысты ттастырыш , тітіркендіргін, йдіргіш эффект тудыруы ммкін. Мысалы, медикаменттерді траты о серіні кумуляция кезінде теріс серге ауысуы /йытататын, жрек гликозидтері, антикоагулянттар/ дрілік заттарды ролі ашып крсетеді. Фармакологиялы препаратты сиріні крінуі шін ол организмде белгілі млшерде жиналуы керек. Жне бір сапалы жадайдан екіншіге ауыса алуы керек. Себептілікті категориясыны фармакология шін методологиялы мні бар екендігіне /дрілік заттарды срін тсіну шін/ студенттерді кнілін аудырамыз. Себеппен салдары арасындаы байланыс зара серлік сипатта болады. Тек ана себеп салдары туындатпайды, біра та оны салдары себепке активті сер етіп оны згертуі ммкін екені айтамыз. Міне осылайша дрілік затты сйкес рецептормен байланысын осы негізде арастыру керек. Назар аударатын жадай серлесу процесінде себеп пен салдар орын ауыстыруы ммкін. Осы зары серлесуде салдары себеп болады жне осы кері себеп салдарлы байланысты тікелей байланыс ретінде мн беру керек, яни рбір затты фармакодинамикасын арастыранда организмде туындайтын себеп салдарлы атыныс тізбегін мытпау керек, йткені барлы процесстер зара байланысан жне зара негіздерген болып табылады. Лекциялар мен практикалы сабатарда фармакологияны ртрлі салапарынды з отанды алымдарды арташылытарын жне фармакология ылымтны дамуында оларды дрілік заттарды арастыранда кофеин натрийті ОЖЖ серін зерттейтін акад. И.П. Павлов мектебіні ебектерді ерекбе белгіленеді.

«Орындаушы мшелерді фармакологиясы» блімінде отанды алымдарды жрек гликозидтерін алу жне олдану туралы ебектеріне кніл блінеді /С.П.Боткин, С.В. Аничков, А.И. Черкес жне т.б./.

Жрек гликозидтеріні сер ету мысалында млшеріні жаа сапаа диалектикалы трде етуін оай ааруа болады, жнеза уаыт олданан кезде терапевттік сері токсикалы серге ауысады, йткен бл препараттар кумуляциялы асиетке ие, зр айдатын дрілік заттарды арастыран кезде организмні бкіл ызметтеріні диалектикалы біллігі крініс береді, яни диурезді жоарылауы ісіктерді ана азайтпайды, сонымен біргек жрек-тамыр ызметі жасарып, газ алмасу мен тыныс алу жанданады. Алмасу процесстеріні фармакологиясында отанды зерттеулерді артышылыы ерекше арастырылады. Осылай, таамда німдерде белоктар, майлар , кмірсулар, минералды тздар мен оса су мен дамуа ажетті заттарды бар екендігі туралы гипотезалар витаминдерді ашылуынан брын Н.И. Лунин, В.В. Пашутин мен айтылан.

Гормондар мен гормональді препараттар туралы таырыпта йы безіні инкреторлы ызметі туралы отанды алымдарды ебегіні ролі зр. Мысалы, ретінде глюкагон мен инсулинні серлеріні бірлігі мен айшылыын арастыруа болады. Бірлі жойылан кезде патологиялы жадайды туындатуа себепкер болатын айшылы крініс береді, яни физиологиялы тепе-тендік бзылады.

Антибиотиктерді ашана дейін В.А. Манассеин, А.Г. Полотебнев алаш рет жасыл плесенні /зеленая плесень/ емдік асиетін ірінді жараларды жне мерездік жараларды емдеу шін олдананы химиотерапевтті дрі дрмектерді арастыранда айтылан. Сонымен атар, бірінші рет пенициллинді академик З.В. Ермальева ашан. Медиаторды нервтік озуды ткізудегі ролін студенттерге тсіндіре отырып 1928 ж. А.Ф. Самойловты ОЖЖ химиялы активті заттар тзіледі деген ойын айтамыз. Сонымен атар нерв жйесіні фармакологиясыны дамуына акад. С.В. Аничков, В.В. Закусов, М.Д. Машковскийді, А.В. Вальдманны жне т.б. мектептері лес осан. Лабораторлы сабатарда студенттер алкоголизмні медициналы жни социалды аспектрлері бойынша темекі ьтартуды зияны туралы, наркоманиялар, гомеопатия туралы ртрлі таырыпа рефераттар жазады. Рефераттарда наркоманияны медициналы аскпетілерімен бірге сратын социалды жатары да арастырылады. Лекцияларда алкоголизммен жне наркомания мен ресу шаралары айтылады. Оытушы студенттерді наркомания мен алкоголизммен ресу де ДДС /ВОЗ/ ны рекомендацияларымен таныстырады. Психотропты дрілік заттар туралы лекцияларда психотропты дрілік заттарды тжірибеден тккізуде бір атар объективті иындытарды ескереміз, себебі жануаларды жмке жйесіні адамнан ерекшелуіне байланысты, оларда психикалы ауруларды экспериментальді моделін жасау ммкін емес.

Адамдардаы психикалы бзылыстарды экспериапнталды жануаларда ала алмаймыз.

Осы мысалдармен біз ми ызметіні танымды процессіні шексіз екендігін рсетемі. Бан арамай рбір жеке нейронны ызметін зерттей аламыз жне оларды азіргі саны 14 млрд. Клеткана те. Соы жылдары транвилизаторлар ке оланылуда, олар тыныштандырыш сері мен бірге дрілік туелділікті туызады.

орытындылай келе кафедра оытушылары студенттерде з мамандыына сйіспеншілігімен адамзатты борышын оятуа шаырады, оларда интернационалды досты сезімін трбиелейді.

азіргі уакытта фармакологияны дістемелерінде методологиялы жне дниетанымды сратар арастырылан.

 

 

Жалпы фармакология дрі дермектерді тірі азамен байланысты.

Фармакокинетика - ол сінірілу процесстері таралуы, згеруі, шыу жолдары.

Фармакодинамика - биологиялы, терапиялы згерістерді арастырады, жне орналасуы сер ету механизмі.

ФАРМАКОКИНЕТИКА

адам оранизміне енгізілетін жолдары ауыз арылы, тіл астына, ті шекке /АЖЖ/ энтеральды жол деп айтамыз, жне парентеральды жолмен /АКЖЖ атынысы жо/ ине арылы блшы етке шері астына, ок тамыр арылы. Адам организміне серінін тез болуы енгізу жолдарына байланысты. Энтеральды енгізу жолдарынын ішінде. Дрілерді п олданатын діс ол ауыз арылы керекті сер 15-40 мин. Байалады жартылай АШЖ жойылады.

і ішек арылы енгізіледі дрілерді сінірілуі 50- дейін жреді аа туседі бауыра бармай, жне ферменттердін сері де тменді. Киума арылы унгізілетін сйыты 50-100 мл аспау керек.