апсырмаларды шешу стратегиялары.

Алгоритм– математикадаы е бір іргелі ымдарды бірі. Информатика ылымында «алгоритм» тсінігі апарат тсінігі сияты негізгі ымдарды бірі болып табылады.

«Алгоритм» сзі ІХ асырда мір срген, адамдарды квадрат тедеулерді жйелей рып оны шеше білуге йреткен лы араб математигі бу Жафар Мухаммед ибн Мса л-Хорезми (763—850 жж.) есіміні латынды algorithmi сзіні транскрипциясы болып табылады. Ол санауды онды санау жйесінде кп орынды сандар мен арифметикалы амалдарды орындалу ережесін сынан. Бл ережелер осынды мен кбейтіндіні табуа арналан амалдарды орындауа ажетті тізбектен рылан. Сол ереже осы кнге дейін олданылып келеді.

Біра л-Хорезмиге дейін де арифметикалы операцияларды орындау ережелері кп болатын. Біра ол кезде сандарды ерекшеліктеріне кп мн берілген, ал л-Хорезми болса, кпорынды сандарды бріне орта жне барлы сандара жарамды ереже сынды. л-Хорезмиді тсілін олдаушыларды алгоритмдіктер деп атады. Алгоритм ымы бірнеше асиеттері бар ережелер жйесі деген маынаны білдіреді. Осылайша алгоритм ымы математикада ертеден олданыла бастаанымен, математикалы теорияны объектісі ретінде кейбір проблемаларды зерттеуге байланысты ХХ асырды 30-шы жылдарында зерттеле бастады.

азіргі тада алгоритм ымы тек математикалы есептерге ана емес, сонымен атар басада маыналарда олданылады. рбір компьютер алдын-ала рылан алгоритм бойынша, яни программа бойынша жмыс істейді.

Алгоритм ымыны анытамасы те кп. Берілген есепті шешу шін андай да бір программалау тілінде программа жазыыз келсе, онда алдымен есепті шешуді алгоритмін руыыз керек.

Алгоритмдеп берілген есепті шыару жолын реттелген амалдар тізбегі тріне келтіруді айтамыз. Кез келген есепті шешу кезеін арапайым амалдар тізбегіне блектеуге болады. Алгоритмді компьютерде орындау шін оны программа трінде жазып шыу керек.

Программа деп машина тілі тсінетіндей, инструкциялар тізбегі трінде жазылан алгоритмді айтамыз. Программа командалар тізбегінен трады. Командалар тізбегі орындалан кезде есепті нтижесі шыады. рбір компьютер алдын-ала рылан программа бойынша жмыс жасайды. Яни, программа деп белгілі бір нтиже алу шін тсінікті операциялар тізбегін айтамыз. Процессор программа рамындаы командаларды реті бойынша орындайды. Команда бір арапайым операцияны орындауа бйыратын бйры трінде болады. Командалар арифметикалы, логикалы, басаруды беру, сандарды салыстыру, экрана шыару, принтерге шыару жне т.б. болып блінеді.

Алгоритм рылымына арай оны келесі типтерге блуге болады:

1. Сызыты алгоритмдер. Сызыты алгоритм арапайым командалар тізбегінен трады. рекеттерді тізбектей орындалуын сипаттайтын алгоритм – сызыты алгоритм деп аталады. Мысала, алдыы практикалы жмыстаы екі санны осындысын табу алгоритмі сызыты алгоритмге жатады.

2. Тарматалу алгоритмі. Кнделікті мірде алгоритмдер негізінен тарматара блінеді. Бл тарматарды орындалуы шартты орындалуына байланысты болады. Тарматалу алгоритмінде біріншіден, арифметикалы тесіздік трінде берілген логикалы шарт тексеріледі. Егер шарт орындалса, алгоритм бір тарма бойынша (1-ші серия) , ал егер орындалмаса, екінші тарма бойынша (2-ші серия) орындалады.

 

 

3. Циклдік алгоритмдер. Кптеген алгоритмдерде белгілі бір рекеттер бірнеше рет орындалады. Математикада, есеп шыару барысында айнымалы мні згеруіне байланысты бір тедеуді кмегімен бірнеше рет есептеледі. Алгоритмні белгілі бір блігі бірнеше айталанатын болса, ондай процессті цикл деп атайды. айталанатын блігі бар алгоритмдер циклдік алгоритм деп аталады. Циклдік алгоритмдер олдану арылы программаны ыса да нса жазуа болады. айталану блігіне айталану (циклдік) командалары олданады. айталану саны белгілі немесе белгісіздігіне байланысты циклдар екі трге блінеді. айталану саны белгілі болса, ондай цикл арифметикалы, ал егер белгісіз болса, итерациялы деп аталады.

Арифметикалы цикл Итерациялы цикл

Алгоритм ымны мнін аша тсетін оны мынадай асиеттері бар:
1. Алгоритмні дискреттілігі (зілісті) –апаратпен жасалатын рекеттерді таайындайды жне рнектейді. Алгоритмге атысты рекеттерді брі дискретті болады. Алгоритмні жмысына ажетті материалдар ретінде символды мтіндер жне сандар пайдаланылады.

2.Алгоритмнні анытылыы –бізді алауымыза арай згертуге болмайтын наты нсау алгоритмде не істеу керектігі алдын-ала айын береді. Мысалы, бір есепті шешуді алгоритмі берілсе онда ойланбай-а алгоритмде андай нсаулар берілсе, сол нсауларды берілу ретімен орындаса, есеп шыады. Алгоритмні осы асиетін оны аныталанды асиеті дейміз. Бл жадай адам сияты емес ойлау абілеті жо рылыларды мысалы, компьютерді кмегімен есептерді шешу ммкіндігіне кепілдік берді. Мндай рылылар алгоритмні жарлытарын ойланбастан формальды орындайды. Сондытан алгоритмді есепті шыаруа ажеттіні брі бір мнді аныталу жне атарушыа тсінікті рі наты болуы тиіс.

3.Алгоритмнні жалпылыы –Бір алгоритмні зін бірнеше есепті шешімін табу шін пайдалану ммкіндігі, яни бастапы деректер мндеріні жиынына пайдаланылу ммкіндігі бар.Алгоритмні мндай асиетін кпшілікке бірдейлік, басаша айтанда,жалпылы асиеті деп атайды.

4.Алгоритмнні нтижелілігі -рбір алгоритм белгілі бір бастапы деректерді болуын талап етеді жне іздеген нтижені алуа жеткізеді. Мысалы, екі санды осу алгоритмнде осылыштар бастапы деректерге, ал осынды нтижеге жатады. Осылайша, алгоритмдегі рекеттерді белгілі бір санны орындалуынан кейін ажетті нтиже алу ммкіндігі алгоритімні нтижелілігі деп аталады.

Осы айтыландардан алгоритім бастапы деректерді пайдаланып іздеген нтижеге ол жеткізетін реттелген рекеттер тізбегі деген лрытынды жасруа болады. Мндай ректтер тізбегіні орындалуы алгоритмдік процесс, ал рбір рекет оны адамы, рбір нсау алгоритмні алыптасуы болып табылады.

Алгоритмні е маызды асиеті жоарыда аныталанды асиетінде айтыландай оны орындалу нтижесіні атарушыа туелсіздігі.

 

4 – Таырып бойынша тест сратары

 

  1. Алгоритмдік тілдегі ызметші сздер деп нені айтады:
  1. Баса алгоритмдер рамында олданылмайтын кмекші алгоритмдер;
  2. Траты мні бар константалар;
  3. Баса алгоритмдер рамында олданылатын кмекші алгоритмдер;
  4. Апаратты кодтау жйесіне енетін командаларды жазу шін олданылатын сздер;
  5. Бір рет жне мгіге белгіленген сздер, маыналар жне олдану тсілдері;

 

  1. Орындаушы дегеніміз не:

A. Берілген алгоритмді орындай алатын субъект немесе объект;

B. Берілген алгоритмді орындай алатын объект;

C. Нсауларды орындаушы;

D. Машина;

E. Берілген алгоритмді орындай алатын адам;

 

  1. Суретте бейнеленген блок-схема конструкциясы алай аталады:

A. Алгоритмні басы-соы;

B. Цикл;

C. Деректерді енгізу/шыару;

D. Кмекші алгоритмді шаыру;

E. Амалды орындау;

 

  1. Суретте бейнеленген блок-схема конструкциясы алай аталады:

A. Цикл;

B. Кмекші алгоритмді шаыру;

C. Алгоритмні басы-соы;

D. Деректерді енгізу/шыару;

E. Амалды орындау;

  1. Суретте бейнеленген блок-схема конструкциясы алай аталады:

A. Амалды орындау;

B. Алгоритмні басы-соы;

C. Цикл;

D. Деректерді енгізу/шыару;

E. Кмекші алгоритмді шаыру;

  1. Алгоритмні анытылыына ойылатын талап:

A. Алгоритм рекеті бірмнсіз орындалан;

B. Алгоритм рекеті наты аныталан жне бірмнді болу керек;

C. Нтиже берілген сандар адамынан алыну керек;

D. Алгоритм рашан аныталан мнмен амтамасыз етеді;

E. Алгоритм аныталан класа жататын есептерді шешу шін олданылады;

  1. Алгоритмні блок-схемасын ранда параллелограмм нені бейнелейді:

A. Кмекші алгоритмді шаыру;

B. Деректерді енгізу жне шыару;

C. Параметрлерді есептеу;

D. Принтер;

E. Шартты талдау;

  1. Сызыты алгоритм сипаттамасы:

A. Барлы жауабы дрыс;

B. Бір немесе бірнеше циклдан трады;

C. Есептеуден трмайды;

D. Бір немесе бірнеше логикалы шарттан трады;

E. Логикалы шрттан трмайды жне есептеуді бір тармаынан трады;

  1. Айнымалы – дегеніміз не:

A. ртурлі мндер абылдауа абілетті объект;

B. Динамикалы объект;

C. андай да бір символ;

D. осымша процедура

E. Баса программалармен зара рекеттесетін жеке программа;

  1. Берілген элемент блок-схемада андай рекетті білдіретінін крсетііз:

A. Алгоритмні басы-соы;

B. Шарт- есепті шешу жрісіне сер ететін андайда бір шартты тексеру;

C. Ішкі бадарламаны шаыру;

D. Деректерді енгізу-шыару;

E. Процесс- операцияны немесе операциялар тобын орындау;

 

1 – Аралы баылауа арналан сратар тізімі

 

  1. Информатика ылымы нені зерттейді?
  2. Апарат жне оны трлері
  3. Апарат асиеттері
  4. Тек ана 0 мен 1 цифрларыны бірімен тратын информацияны лшем бірлігі алай аталады?
  5. р табаны, ріпті, цифрды кодтау шін анша екілік цифр керек?
  6. Дербес компьютер андай негізгі рылылардан трады?
  7. Дербес компьютерді андай осымша рылылары бар?
  8. Пернелерді неше блока блуге болады?
  9. Функционалды пернелер ызметі
  10. осымша пернетата ызметі
  11. Санау жйесі дегеніміз не?
  12. Санау жйесіні трлері
  13. Логикалы операциялар
  14. Бульдік алгебра негізлері
  15. Графтар мен ааштар
  16. Есте сатау рылылары
  17. Операциялы жйе дегеніміз не?
  18. Файл дегеніміз не?
  19. Файла андай атау беріледі?
  20. Бума дегеніміз не?
  21. Бумаларды бта тріздес рылымына тснік
  22. Сілтеуші бадарламасы не шін олданылады?
  23. Файл адресі деген не ?
  24. Cілтеуші жне Мені компьютерім терезесіні айырмашылыы неде?
  25. Файлды толы атауыны рылымы туралы тсінік.

26. Сілтеуші терезесінде файл атауларын срыптау (реттеу) алай жзеге асырылады?

  1. Аралас файлдарды аралас емес файлдарды алай ерекшелеуге болады?
  2. Файлдарды кшіру командасын сипаттау
  3. Файлды шіру жне айта алпына келтіру жолдары андай?
  4. Файлдарды жне бумаларды клемін алай анытауа болады?
  5. Алгоритм ымы
  6. Алгоритмдерді жазуды андай трлері бар?
  7. Алгоритм асиеттері
  8. Алгоритм рылымына арай андай типтерге блінеді?