йналужылдамдытарын лшеу жне баылау дістері мен ралдары.

(Техникада аса ке тараандары): ортадантепкіш, магитиндукциялы, электрлік (траты жне айнымалы тоты), индукциялы жне стробоскопиялы.

Ортадантепкіш діс айналып тран білікті теестірілмеген массалары тудыратын, ортадантепкіш кшке сезімтал элементті жауап беретіндігімен сипатталады. Бл діс конусты жне саиналы тахометрлерде іске асырылады.

2-сурет.Ортадантепкіш тахометрлер:

А-конусты (1-оспа; 2-серіппе); б-саиналы (1-оспа; 2-ось).

Осьпен бірге айналатын, топсалы конусты тахометрде (2,а-сурет) m-жктері орнатылан, олар ортадан тепкіш кш серінен жан-жаа ыысып, 1-оспаны жылжытады жне 2-серіппені сыады. 1-оспа алыпыны згеруі тахометрді крсетуші элементі- тілшікпен тіркеледі. Саиналы тахометрде (2, б-сурет) 2-ось айналмаан кезде ( ) саина жазытыы оське атысты белгілі брыша клбеуленген. Айналан кезде саина айналу осьіне тік алыпа мтылады жне 1-оспа мен тілшікті ыысуын шаырады.

Магнитиндукциялы діс металл денедегі вихрлы тотарды айналу жиілігіне туелділігіне негізделген. Бл діс бойынша трызылан тахометрлер екі вариантта орындалады: цилиндрлік сезімтал элементпен (3, а-сурет) жне дискілік сезімтал элементпен (3, б-сурет). Магнитиндукциялы тахометрді негзгі блігі болып лшегіш торап саналады, ол 1-траты магнитпен жне 2-сезімтал элементтен трады, соысы іші уыс цилиндр немесе диск трінде орындалан. детте траты магнит лшенуге тиісті айналу жиілігімен болады, ал сезімтал элемент, лкен лестік кедергілі металлдан орындалып, айналыстан спиральды серіппемен оралады. Магниттік индукцияны трасыздыынан пайда болатын ызулы ателікті азайту масатында жікте 3-термомагниттік шунт олданады.

3-сурет. Магнитиндукциялы тахометрлер:

А-уыс роторлы; б-дискілі; 1-траты магнит; 2-сезімтал элемент; 3-термомагниттік шунт; 4-магнит ткізгіш.

Электрлік діс тудырылатын кернеуді айналу жиілігіне туелділігіне негізделген (траты то кшін), ал айнымалы жне импульстік то шін- то жиілігіні айналу жиілігіне туелділігіне негізделген.

Траты то электр тахометрлері (4-сурет) рамына траты то тахогенераторы жне гальвонометр кіреді. Тахогенераторлар екі трде болады: роторды брылу брышы шектелген жне шектелмеген.

Шектелген брышты тахогенератор (4, а-сурет) озалыссыз статорлы обмоткамен орындалады, оны ішінде траты магнит орналасады, ол айналу жылдамдыы лшенетін білікпен байланысан. Мндай тахогенераторлар басару жйелерінде брышты жылдамды трлендіргіштері жне жылдамды кері байланыс ретінде олданылады.

Брылу брышы шектелмеген тахогенераторды негізгі элементі болып, 1-траты магнит, 2-якорь обмоткасы жне 3-щеткалы коллектор саналады. Коллектордан алынатын траты то кернеуі гальвонометрмен лшенеді.