раты жне айнымалы кернеулерді лшеу.

Траты жне айнымалы кернеулерді лшеу сйкес кернеу трлерімен жмыс істеуге есептелген вольтметрлермен атарылады. Вольтметр есептелген кернеуден лкен кернеулерді лшеу керек болан жадайларда, олара тізбектей осымша резистор осу керек. Сонда лшенетін кернеуді бір блігі осымша резисторда тмендейді, ал бір блігі аспапа жетеді. осымша резистор кедергісіні мнін тадай отыра, ке шектерде лкен кернеулерді лшеу ммкіндігін кеейтуге болады.

Кедергілерді лшеу. Жиі электр ондырыларымен жмыс істеген кезде немесе электронды схемаларды байыптауда ртрлі кедергілерді лшеу ажет болады. Кедергілерді лшеуді арапайым тсілі- екі лшеуіш аспаптарды пайдалануда: амперметр мен вольтметрді. Оларды кмегімен орек кзіне осылан R-кедергісіндегі кернеу мен токты лшейді жне Ом заы бойынша ізденістегі кедергі мнін табады:

R=U/J;

Біра бл тсіл лшеу нтижелерін жоары длдікпен алуа ммкіндік бермейді. Бл тсілде детте арнайы аспаптар-омметрлер болмаан жадайларда олданады. Омметрлерді ммкін схемаларыны бірі (6-сурет)- тізбектік схема, ол дербес Е-орек кзінен, R-айнымалы резистордан жне РА-магнитэлектр тектес миллиамперметрден трады. орек кзі ретінде ра элементтер пайдаланылады.

6-сурет. Мегомметр (а) жне электр кпірі (б) схемалары.

100 М Ом-а дейінгі лкен кедергілерді детте мегомметрлер кмегімен атарады (6-сурет).

уатты лшеу. Блек траты жне айнымалы токтар шін арастыран ыайлы.

Траты ток шін негізгі формулалар келесілер:

; ;

Барлы жадайларда аспаптар крсеткіштерін аланнан кейін математикалы есептеулер жргізу ажет.

Егер арнайы аспап ваттметрді пайдаланса, олар ажет емес (7, г-сурет). Ол тікелей орек кзіне осылады.

7-сурет. Траты ток тізбегіндегі уатты лшеу схемалары.

Айнымалы токтаы уатты лшеуді ерекшеліктері бар. Онда ш ртрлі уаттар болады:

- толы уат S=UJ;

- белсенді уат P=Ujcos ;

- реактивтік уат ,

мндаы -ток пен кернеу арасындаы фаза бойынша ыысу брышы.

Жиі толы жне белсенді уаттар ызытырады. Айнымалы токта жиі шфазалы тйытаы белсенді уатты анытауа тура келеді. шфазалы тйытар екі трлі болуы ммкін: шткізгішті жне тртткізгішті . шткізгіштіде салмаа ш ткізгіш келтіріледі, оларды А,В,С ріптерімен белгілейді. Мндай тйытаы белсенді уатты лшеу шін екі ваттметрді 8-суретте крсетілгендей етіп осу жеткілікті. Бл ретте белгілі ережелерді сатау керек. орабында жлдызшамен белгіленген ваттметр обмоткасыны шыа берісі, энергия кзі жаына арауа тиісті. Мндай шфазалы жйені осынды белсенді уатын екі ваттметр крсеткіштеріні алгебралы осындысы ретінде табады.

8-сурет. Айнымалы токтаы уатты лшеу схемасы: а-шткізгішті жйе, б-тртткізгішті жйе. Тртткізгішті тйытардаы белсенді уатты лшеу ш ваттметрлерді пайдалануды ажет етеді. (8, б-сурет).

осынды белсенді уат р ваттметрмен лшенген уаттар осындысына те болады.

P=P₁+P₂+P₃.