ріс 11. Электронды-сулелік осциллографпен электрлік жне бейэлектрлік шамаларды лшеу.

Электронды – сулелі осциллограф уаыт ішіде электрл белгілердін згеруін, экранда электронды сулелік бырдь бакылауа жоне де ртрлі электрлік шамапарды лшеуге арналаі урал (кернеу, ток, жиілік фазаларды ауытуы). Электронды —сулелік осциллографты рылысты слбесі 1 сурегге крсетілген. Осциллографтьщ негізгі торабы электрондыі (ЭЛТ)- соулелік быр болып табылады. Электроды зебірек (Іі; электронды жіішке жиынтыгьш ндейді. Екі кос пластинаны (Е жне Г) суле вертикаль жоне горизонталь жазытарда ауытк алады. Экран (Э) арнайы оспамен краммсн капталан,ол суле тскен жерден бастап жарырайды. Суленін вертикаль ауыт> каналы (У-каналы)- ол (абылдау) ондырысы мен вертикаль ауьгтуды кшейткішінен трады. Кіріс ондырысына кернеуді блгіш кіреді, ол У каналын сезгіштігін реттсуге ммкіндік бсреді. Кшейткішті шыысында кернеу тзіледі, ол кіру белгісіде пропорционалды. Бл кернсу соуленін вертикаль ауъітуын тзеді. Сэулені горизонталь ауытку каналы (Х-каналы) кіріс ондырысынан жайма генераторынан жоне сулені горизонталь ауыту кшейткішінен трады.

Режимшде сызыты езгертетш жайма генераторды кернеуі электронды сулені, электронды сулелік быр экраны бойынша траты жылдамдыкден солдан оа арай ыыстырады. Экранда жары траектория крінеді.

 

 

Жайма генераторды керенеуіні осері біткеннен кейін горизонталь ауыткушы пластиналардаы кернеу нельге те жне суле экранны сол жа блігіне айтып келеді. Содан кейін рдіс айталанады. Сонымен горизонталь бойынша уаыта пропорционал. Егерде вертикаль ауытушы пластинаа кернеу берілмесе, онда экранда горизонталь тзу сызы байалады. (2 сурет). Егер У кірісіне зертелетін кернеу сер етсе, ол жайманы генераторыны кернеуі нлге те болса, онда электрлік —сулелік кбырды экранында суле вертикаль сызы крсетеді. Егерде белгі жайманы генераторыны кернеуімен бірге осылса, онда экранда исы сызы байалады. (3-сурет). Периодтты рдістерді зерттеу кезінде жайманы генераторыны кернеуін зерттелетін белгімен бірдей жасау керек. Кері жадайда электр сулелік кбырды бейнесі трасыз болады. (сурет 3). Экрандаалу шін сйкестікті орындау кажет.

Мнда п-толы сан.

Тж~ жайма кезеі

Тс_белгі кезеі.

айта осышты кемегімен жайма генераторы X кшейткішті кірісінен шірілуі ммкін. Сонда горизонталь ауыткушы пластиналара X кірісіндегі белгіге пропорциональды кернеуіді беруге болады. Электронды осциллографтарды керенеуді жне уаытша араашытыган лшеуден баса баыттарда олдануа болады, мысалы айналмалы токты лшеуде ноль-индикаторлар трінде колдануа жне де электорлы сулені бырды экранында Писсажу фигуралары бойынша гармоникалы тербелісті жиілігін лшеутс олданады. Осциллографты негізге ала отырып, осымша ондыргыны кмегімен характериофаф ала болады. Электронды сулелік юырды экранында толы элементті мінездемесін алуа болатын ондыры. (диодтар, транзисторлар).

А зілісті кезедік кернеуді амплитудалы мнін лшеу.

1) 4-сурет бойынша слбені жинау.Вольтметрді ЗОВ елшеу
шегіне ою керек.

2) Генератор мен осциллографты реттеуші элементтерін ою

керек:

Босату-1 : 100

Жмыс трі - зіліссіз.

З.Шыу кернеуіні жиілігіні мнін "Жиілік біралыпты" ттамен орнату керек.

4. Генераторды шіріп жоне шыыс керенеуін "лгі вольтметр"
бойынша ттамен орнату керек. Кернеу — 15 В.

5. "Біркалыпты" жне жиілік біралыпты тталарын реттей
отырып 1-2 кезендеріні аралыында осциллографтын. керенуіні
жылжымайтын исыын алу керек.

6. "У бойынша кшейту" жонс У осі бойынша ыысу тткасымен
реттей отырып У осіне исыгы симметриялы оранласу керек.

7. Альшан исыты салу керск.

8. Калибраторды кмегімен елшенетін кернеуді амплитудалы
жне негізгі мнін анытау керек.

Ол шін :

-п.6 байланысты осциллографты реттеу элементіні жадайын

згертпей, "Босату" тткэсын "Калибратор" жадайын осу керек.

Амшштуда калибраторыны ттасын айналдыра отырып эталонды кернеу амплитудасы бойынша лшенгенге те болу керек.

лшенетін кернеуді амилитудалы мні лимбні жоары шкаласы бойынша анытайды, . кернеуді негізгі мні тменгі шкаласы бойынша бірлік босату шін.

Бірлік емес босатуда (1:10; 1:100) алынан мондерді босату шамасына кбейту керек, мына жадайда 100% болады.

9. Вольтметр мен осциллографты керметкіштерін салыстыру.

10. Кезе аралыындаы оытушы белгіленген, бірнеше
моменттер шін исы сызытаы кернеуді лездік мндерін
аныгау.

В. Жоары омды тізбектердегі ажетті кернеуді лшеу.

1. 5 В сурет бойынша слбені жинау, слбсде ДН кернеуді
блгіш белу коэффицент олданылан (К=2/Рі=2000 Ом)
вольтметрді 30 В жеке одданылан.

2. Генератор мен осциллограф пен генератордьщ реттеуші
элементтерін ою.

 

 

ГЕНЕРАТОР Шыыс кедергісі - 200 Ом Жиілік — 50 Гц

ОСЦИЛЛОГРАФ

Синхрондау- ішкі

айта осыштарды П, жне П, " 1" жадайа ою керек.

3. Генераторды ііііріп, лгі У вольтметр бойынша керенеуді
"Шыыс кернеуді" орнату керек.

4. Осциллографты "Босату" жне "У бойынша кшейту"
тталарымен реттей отырып осциллографты экранында 50 мм
вертикаль жары сызы алу керек.

5. Осы сызыгы дл лшемін олшеп жне 1-кестеге жаза
отырып,

осциллографты кірісіндегі амплитудалык, жне негізгі мнді аныгау керек жне соы мондерді лгі вольтметрді крсеткіштерімен салыстыру керек.

6. Осциллографты Н белгішті Р, кедергісіне осып, ал П2 кайта
осышты "2" жадайа осу керек. Одан мыналарды баылау
керек:

7. лгі вольтметр У БН блгішті Р2 кедергісіне осып, ал П,
айта осышты "2" жадайа осу керек.

Осциллофафты крсеткіштері згсреді. Шаманы жазып алу керек.лгі вольтметрді крсеткіштері екіге згереді

 

Осциллограф пен лгі вольтметрді жаа крсеткіштері айтадан бір-біріне сйкес келеді

 

²îñó Крсеткіштері
Îñöèëëîëãðàô Âîëüòìåòð ¾ëãiñi
Îñöèëëîëãðàô Âîëüòìåòð ¾ëãiñi ìì  Á¼ëiíói Â
Ãåíåðàòîðäàí øû¹ó Ãåíåðàòîðäàí øû¹ó        

 

Жоары жиілікті айналмалы кернеуін лшеу.

1. 1-сурет. бойынша слбені растыру. "У" Вольтметрді лщеу
шегіне ою керек.

2. Генераторды ешіріп жне "Шыыс керенеуді" тткамен лгі
волтьметр У бойынша кернеуін 30 В орнату керек.

5. Осциллографты "Босату" жне У бойынша кшейту тталарын реттей отырып ,осциллографты экраннан 50 мм вертикаль жары суле алк керек.

:. Осы сызыты дл лшемін елшеп жнс кесте 2 енгізе ітырып, осциллографты кірісіндегі кернеуді негізгі жне мплитудалы мнін анытау керек жне соысын лгі ольтметрді крсеткіштерімен салыстыру керек.

Жиілікті кбейткіш ттаны брай отырып "XI" жагдайдана Х10" жадайа жеткізіп генераторды керенуіні жиілігін 20 есе ікейту керек. Осциллофафты брыны крсеткішін аланга

дейін кернеуіні реттегішін реттеу керек. лгі "У" вольтметрді крсеткіштерін кесте 2 екінші жолын жазу керек.

6. Генераторды кернеуіні жиілігін 10 есе лкейту керек, оны
"жиілікті кбейткіш" ттаны арылы "ХІОО" жадайа
келтіреді. Генераторды кернеуін осциллографты брыны
крсеткішін аланша реттеу керек. лгі "У" вольтметрді
алынан крсеткішін кесте 2 шінші жолына жазу керек.

7. Осциллографтаы жайманы уаыт ішінде осу керек жне
экраннан генератор кернеуінін, исыын алу керек. Оны
синусоидал пішінін сатаганын баылау керек. Осы пункт
бойынша шыан лшеу нтижелерін кестеге енгізу керек.

Г. Айналмалы кернеуді жиілігін лшеу.

1. 5- сурет бойынша слбені растыру

2. Генератор мен осцштлографты реттеу элементтерін мынавдай
алыпа келтіру:

ГЕНЕРАТОР

Шыыс кедергісі - 50 Ом Ішкі кедергісі - шірілген

ОСЦИЛЛОГРАФ

Синхрондау- сыртьа>і

Босату — 1:100

Жмысты трі- "X" кшейту

3. Генератор мен В, слбесіні оректенуін осу

4. Генераторды шыыс кернеуін 3-5 В орнату

5. Генераторды шыыс кернеуіні жиілігін згерте отырып,
лшеніп отыран кернеуді жиілігін анытау.

ш фазалы токты тізбегіндегі активті жне реактивті уатты лшеуді ке таралан дістерімен танысу. ртрлі дістер мен аймаыны ерекшеліктерімен тсіну керек.

1. Жмысты орындаудаа нсалар.

1. Активті уатты бір фазалы ваттометрмен елшеу. лшеу 1-суреттегі слбе бойынша жургізіледі. Бл дістегі басты шарт болып ш фазалы тізбекті кшіні біралыптылыы болып табылады.

Бл кездегі жктелуді кернеуі активті болып келеді. Токты шамасы жне сызыты керснеулерді шамалары К-51 комплектіде орнатьшан амперметрлер мен вольтметрлер аркылы баыланады.

Бір фазалы V/, ваттметрді жне \У ваггметрдін крсеткіштері кесте-1 крсетілген, олар К-51 комплектіде орнатылан.

 

´ëøåóäi» í¸òèæåëåði Åñåïòåóëåð í¸òèæåëåði
Ð Âò I À I À I À U Â U Â U Â P Âò U Â U Â U Â ñîs ñîs ñîs
                       

Ð= 3 Ð

Кесте—1 моліметтері бойынша: 1 токтар мен кернеулерді векторлы диаграммаларын трызу керек. 8. Екі бір фазалы ваттметрлермен активті уатты елшеу. лшеу сутер 2 слбесі бойынша жргізіледі.

 

2- сурет. Бл діс кшті сипатгамасына байланыссыз нольдік сымсыз, ш фазалы токты тізбегіндегі активті куатты лшеуге олданады. лшеулерді нтижелерін 2 кестеге жазады.

2- кесте

ƾêòåìåíi» ò¾ði   ´ëøåó í¸òèæåñi Åñåïòåó í¸òèæåñi
Ð Ð I I I U U U P U U U cos cos cos
Âò Âò À À À Â Â Â Âò Â Â Â      
1. Àêòèâòi òåïå-òå»äiê                              
2.                              

 

р= р+р

2 кесте мліметтері бойынша векторлы диаграмма

9. Бір фазады ваттметрмен реактивті уатты лшеу. лшеу 3-сурет слбе бойынша жргізіледі.

3- сурет

Бл дістегі жктелу бір кзлыпты жне сыйымды синатгаыдай болу керек, ол шін рбір фазаны активті кедергісімен тізбектей сыйымды кедергі осылады.

Жктеуді олданып толы реактивті уатты шамасы мына формуламен аныталады: 0= ЗР Мндаы Рет- бір фазалы ваттметрді крсеткіші (Вт) шфазалы варрметрді корсеткіші, ол К-51 комллексінде орнатылан.

10. Екі бір фазалы ваттметрмен реактивті уатты лшеу. лшеу сурет-2 слбесі бойьшша жргізіледі. Шамасы мен жктелуді сипаттамасы 3-ші пунктегідей. Толы реактивті жктелуді шамасы осы діс бойынша мына формуламен аныкталады:

Q= 3 (Ð-Ð) = W (âàð)

 

мнда Р-бір фазалы ваттын крсеткіші, ол А сызыты сьша

осылан.

Р- бір фазалы ваггын керсеткіші, ол С сызыкты сыма осылан.

W - шфазалы варрметрді крсеткіші, ол К-51 (вар) комплексінде

бар.

Ескерту;Жмысты басында К-51 олшеу комплектіні

инструкциясымен танысу керек,

Негізгі дебиет :[58-67] 3 [133-154]

осымша дебиеттер:[45-72] 8 [32-118]

Баылау сратары:

І. андай жадайларда уш фазалы жйені активті уаты бір ваттметрмен лшенуі мумкш.

2. Сызыты кернеуге бір ваттметрді осып, ш фаза;іы жйені
активті уатын згертуте бола ма?

3. Бір ваттметрмен ш фазалы жйені реактивті уатын калай
лшеу керек жне ол кдшан ммкін?

4. Екі ватгметрлерді крсеткіштері боиынша ш фазалы жйенін
уат коэффициент алай аныкгау керек.

5. Ватгаетрлер мен есептегіштерді коскан кезде фазаларды
твбегін не шін білу керек?