ын жылдамдыын лшейтін аспапты кмегімен шыынды лшеу.
Бл діс быр желісіндегі лкен клдене имадаы аындара, сондай-а басты кйде аны тарамдара олданылады.быр желілеріндегі жылдамдытарды лшеу гидродинамикалы бырлармен,ал ашы тарматарда арнайы аспаптармен жргізіледі.Мны гидравликалы вертикаль деп атайды. Блар жылдамдыты турбиналы есептегіште аналогты жо жне уаыт бірлігінде дгелекті айналыс саны бойынша жергілікті аынны жылдамдыын лшейді.
Шыынды лшеуді длдігі учаске ауданын лшеу длдігіне туелді, сонымен атар айтарлытай лкен болып тадалатын учаскелер санына да байланысты. Бірнеше жадайда, егер алдын ала тжірибе жзінде аынны имасы бойынша жылдамдыты бліну заы шыынды анытау шін бекітілген болса, онда жергілікті жоары жылдамдыты лшеу Vmaxжне аынны орташа жылдамдыына тіп Vсралдын-ала белгілі болан атынастар бойынша 
шыын Q алынады.
Q=Vср· F
Мндаы F- аынны клдене имасыны ауданы.
Туелсіздікті бл трін анытау шін, Бернулли тедеуін олданамыз.
Аым сипатына бл ондырыны лі сер етпеген жеріндегі ысыы ондырыны кіре берісіндегі 1 аысты аыс ретінде тадап аламыз. 2 аыс ретінде аынны е лкен ысыланыны орнына аысты.
|
Келесі белгілеулерді ендіреміз:
Z1 жне Z2 - лшемдерді жарытыындаы 1 жне 3 аымдарыны ауырлы орталытарыны биіктігі.
F- быр аымыны ауданы.
F0 – ысыы ондырыларды ту аымыны ауданы.
Fc- е лкен ысыыны орнына аыс аымыны ауданы.
Vg- бырдаы аымны орташа жылдамдыы.
Vc- аымны е лкен ысымымен орташа жылдамдыы.
1 жне 2 аымдара сйкес аымны кинетикалы энергия
коэффициентіні мні.
P1 P2- 1 жне 2 аымдарды ортаы ауырлы ысымыны мні.
Y- сйытыты меншікті салмаы.
-1 жне 2 аымдарды арасындаы учаскелерді арсылы коэффициенті.
1 жне 2 аымдар шін Бернулли тедеуі:
;
немесе
;
болса, онда
;
Дифференциалды манометрді пайдаланан кезде 1 жне 2 аыс аымындаы 
статистикалы кшіні ртрлілігі, келесідей атынаста манометрді крсеткішімен байланысты.
Мндаы: Yp- дифференциалды манометрдегі жмыс сйытыы ны меншікті салмаы.
Y – бырдаы сйытыты меншікті салмаы.
=12,6 сынапты – су дифманометрі шін.
Сипатталан шыын крсеткіштерін тжірибе жзінде пайдалананда, оларды 
шыын крсеткіштеріні мнін білу керек.
-ді есептеу, коэффициенттерді 
формуласына кіретін рбір конструкциясы шін наты аныталуы ммкін емес жаындастырылан болып табылады. Сонымен атар, Бернулли тедеуіні есебіне сйкес ысымды лшеу аымдарында теді (ысым ысыы ондырыны екі жаты аымыны тпелі аймаыны брыштарына жаын лшенеді).
мндері, тжірибелік жолмен наты(дл) лшеу аспаптары шін ажетті алынуы ммкін. Эксперимент нтижелері, сас теорияларды дістеме негізінде универсалды (жан-жаты) лшемсіз туелділік трінде деледі.
Шыын коэффициентіні тедік талабына жне осыы ондырылардаы аымдарды сас талаптарына жататындар келесілер:
1. d/D диаметрлерді атынасына те, берілген конструкциялы типті шыын крсеткішінде сипатталан геометриялы шыын;
2. Аымдара ReРейнольдс критерияларыны санды мніні дегейі .
Сондытан, 
крсетілген, келісілген лшем бойынша орындалан диафрагмалармен соплолар шін;ысыы ондырылы шыын лшеуіштерді пайдалануда келесі тртіптерді орындау керек. Шыын лшеуіштерді ысылан блігінде лшеуді иындататын жне оларды натылылыын тмендететін,вакуум болмауы керек.
Сйыты бір фазалы болуы керек жне лшемді аымдарды толыымен толтырып труы керек.
Аым ондырулы болуы керек. Шыынды лшеуде пульсті аымдарда, зіні ысыылылыыны арасында пульсті жазытандыратын жиі ауамен толтырылатын, резервуарлар (демпфр) орындалуы керек.
|
лшеу бактері екі камералы жне камералы етіп орындалады. Екі камералы лшегіш бак екі тік бааналы блінген резервуармен болып келеді, бларды р айсысы сйыты теге босату тесіктермен болады. Босату тесіктері 2 рычакты жетек кмегімен іске асатын олмен басарылатын 1 апашамен жабылады. рбір тсек 3 су лшегіш шынымен амтылан, 4 шкаласы клемдік бірлікте градусталан. Бакты астында 5 суды рылысы арастырылан, мнымен сйыты о жне сол жа станокке баыттауа болады. Суретте крсетілген лшегіш бактегі аудару рылысы тербелетін шмішті болып келеді. Бір камералы лшегіш бактегі 1 резервуар бір болып келеді. Бакты аудармалы рылыысы сйыты бака немесе йма бырына баыттайды. Бір камералы бакпен лшеуге болатын сйыты максималды саны оны клеміне те. Екі камералы бак бірнеше кіші шыынды шектегі кез-келген сйы санын лшеуге ммкіндік берді. Бл шін аынды бірінші отсектен екінші отсекке кезенен осу керек, лшегіш бакты блімшесітолтырыруа екінші блімшесі босайды.
Бакты вертикалдылыыны ондыруды баылау ондаы салмапен бекітіледі. Бакпен лшеуді жйелік ателігі айтарлытай лкен емес жне градустауды длдігімен тжірибемен градусты сйкесті болмауынан шкала ателігіні басты кйіне ыайланан.
|
Кездейсо ателіктер прибор шкаласы бойынша есептеуді длдігіне реттелген. Бафлауды ыайлыына жне лшеуді длдігіне арттыруа кей-кезде бакты су лшегі шынысы алтымен, конисуспен жне арнайы визерленген рылымен жабдыталады.
Кей жадайларда бактар амтылады, бл шкалаларды жоары лшеу длдігін амтитын те са бірліктермен градустауа ммкіндік береді.
лшеу бактегі сйы саны кей кезде бос бакты одан кейін толтырылан бакты салмаын лшеумен лшенеді. Салматы дісі те жоары длдікаен болып келеді, бірата бл те крделі жне осымша жабды (таразы) талдап етіледі:
б) Кешенді есептегіштер
Кешенді еспетегішіні жмыс принципі, сйы жылжымалы сыылышпен жабдыталан, белгілі кешенді лшеу камерамына баытталады, соны кмегімен камералар толтырылады жэне босатылады. Прибор арылы ткен сйы саны камераны толтыру саны бойынша аныталады. Бл жру санын еспетегішпен реттеледі. Кешенді бл сыымдаышты жру санын есептегішпен реттеледі. Кешенді есептегіштер поршенді дискілі жне ротациялы болып блінеді. Кешенді есептегіштерді артышылыына лшеуді жоары длдігі. Есептегіштерді жоары типтерді максималды атысты ателігі 
0,2-0,5 % аспайды. Оларды кемшілігі конструктивтік крделілігі жне ірлігі.Дегенмен поршенді жне ротакциялы есептегіштер бгінгі кнде шекті олдану жадайында, сондытанда тменде тек дискілі есептегіштерді сипаттамасы келтірілген.
Негізгі дебиеттер:1[66-74]
осымша дебиеттер:[4-5]
Баылау сратары:
1. лшегішті кмегімен шыынды лшеу дісі немен аяталады?
2. рату рылысыны кмегімен шыынды лшеу дісі немен аяталады?
3. Аын жылдамдыын лшейтін аспапты кмегімен шыынды лшеу дісі немен аяталады?
4. рату рылысында аынды реттеу шарты дегеніміз не?
5. рату рылысымен шыынды лшеуді олдану ережесіні ажеттілігі?