олигонизация процесіні дислокациялы механизмі.

Металлдармен орытпаларда жретін кптеген процесстер (кристаллизация процесі, фазалы трлену,рекристаллизация,беттерді баса компоненттермен аныу процестері) диффузиялы мінезге ие.

 

 

 

Ср.7.1.Металда блокпен тйиршектеріні бадардандырлыы

Егер тыызды мнінен кем болса, деформация кедергісі крт седі ал, беріктігі теориялыа жаындайды. Беріктікті жоарылауы ааусыз рылысты металл дайындаумен, оларды озалуын иындататын дислокация тыыздыын жоарлатумен жзеге асырылады. азіргі кезде ааусыз кристалдар пайда болды, оларды зындыы 2м, ал алыдыы 0,5...20 мкм. Металдарды беріктігін дислокация тыыздыын жоарлату арылы ктергенде мнінен аспау керек. йткені жарышатар пайда болуы ммкін.

Дислокация тек беріктік пен пластикалыа емес, кристалды баса да асиеттеріне сер етеді.Дислокация тыыздыыны суімен оптикалы асиеттері згереді жне металды электр кедергісі жоарылайды. Дислокация кристалдаы диффузияны орташа жылдамдыын сіреді, тозу жне баса да процестерді жылдамдатады, химиялы тзімділікті азайтады. Сондытан, кристалды бетін арнайы заттармен дегенде, дислокация шыатын жерде тесіктер пайда болады.

Дислокация кристалдарды орытпа мен газ трізді фазадан раланда тзіледі. Кристалда вакансияларды орын ауыстыруы кезінде олар диск трізді уыс тзеді.

Беттік ааулар- бл дндерді, зінділерді, блоктарды шекарасы (7.1.сур)

Дндерді млшері 1000 мкм дейін жетеді. Днаралы шекара жа 5-10 атомды диаметр болып табылады.

Ауыспалы абат рылысы онда дислокацияны жиналуына ммкіндік туызады.Дндерді шекараларында орытпаларды концентрациясы жоарылатылан. Тіпті шомырт ішінде де мінсіз кристалды рылыс байалмайды. Дндерді блшектерге блу процесі фрагментация немесе полигонизация деп аталады. рбір блшек блоктардан трады. Оларды млшері 10 мкм кем болмайды. Мндай рылысты блокты немесе мозайкалы деп атайды

Баылау сратары:

1.Металл тйіршігі неден трады?

2.Блек тйіршіктер арасындаы шекара андай болып келеді?

3.Блоктар шекарасы дегеніміз не?

Глоссарий:

Фрагменттер – бірі екіншісіне атысты бірнеше градуса баытталмаан ауматар ( ).

Блоктар – лшемдері 10 мкм болатын, бір градустан аз, брыша арай баытталмаан ауматар ( ).

Фрагментация немесе полигонизация – дндерді фрагменттерге блу процесі.

Беттік аау – дндер, фрагменттер жне блоктар шекарасы.

Блиц-тест

1. Металдар мен оспаларда тетін кптеген процестер андай сипата ие?

А) атал сипат

В) елірген сипат

Б).диффузионды сипат

Г) реакциялы сипат

2. Балытпадан немесе газтріздес фазадан кристалл тзілгенде, блоктар мен бадарсыздануды шаын брыштары ттасуы кезінде тзіледі:

А) Вакансиялар

В) Дислокациялар

Б). Концентрациялар

Г) рекристаллизациялар

3. тпелі абат рылуы ненін жиналуына сер етеді?

А) уат

В) Концентрация

Б). Дислокация

Г) Вакансия

4.Фрагмент, блок жне дн шектері бл:

А) зынды аау

В) бос орын

Б). Дислокация

Г)беттік аау

5. днні максимал лшемдері:

А) 108 мкм.

В) 1000 мкм.

Б) 20 мкм.

Негізгі дебиеттер

1.Лившиц Б.Г. Металлография М, Металлургия, 1990.

2.Вегман Е.Ф., Руфанов Ю.Т., Федорченко И.Н., «Кристаллография, минералогия и рентгенография» М, Металлургия, 1990г.

3.Миловский А.В. «Минералогия и петрография» М, Москва 1979г.

4.Торопов Н.А. , Булак Л.Н. «Кристаллография и минералогия» М, Москва 1972г.

5.Захаров А.М.Диаграммы состояний двойных и тройных систем.М, Металлургия ,1978г.

6.Ермолов В.А. Геология: Учебник .Часть 1.М.МГТУ.2004г

7.ЕрмоловВ.А.Геология,Учебное пособие.Часть5 «Кристаллография, минералогия и геология камнесамоцветного сырья».М.МГТУ.2007г.

8.ЕрмоловВ.А, ПоповаГ.В, МосейкинВ.В.и др.Учебник. «Месторождения полезных ископаемых»М.МГТУ.2007г.

9.ЕрмоловА,ПоповГ.Б,МосейкинВ.В. и др.; Под ред.В.А.Ермолова. Месторождения полезных ископаемых .М.:Изд.МГГУ, 2004год (электр.библ.)

осымша дебиеттер

10.Емельянов Н.А. «Практика руководства по минералогии» М, Москва 1972г.

11.Юшко С.А. Руководство для лабораторного исследования руд. Методы лабор. исследования руд.

12.Смагулов Д.У. Металлография: Окулык/ Д.У. Смагулов. - Алматы: КазУТУ, 2007  

ріс 8

Атомды кристаллды рылым

Масаты: металлды атомды кристаллды рылымымен танысу.

1.арапайым жне ауыспалы металлдар. Таза маеталлдарды атомды кристаллды рылымы. Кристаллды торлар.

2.Металлдардаы атомаралы байланыстар. Кристаллдыы торлардаыатомдарды ыыстыру тсілдері.

3.Металлды материалдарды физикалы асиеттері(электромагниттік жне магниттік, балу жне булану тепературалары,ионизация потенциалдары)

Кілт сздер:компонент, металл, парамагнетизм, ферромагнетизм, ионизационды потенциал, кристалл, дн, электрткізгіштік.