ыусылары белем кимлен талаптар.

латма яыу.

Уытыу рус теленд алып барылан мктптре 9-сы класы сн башорт (длт) теленн эш программаы.

Эш прогаммаы 68 стк бленгн (анаа 2 ст).

Дреслек:Башорт теле: Уытыу уры теленд алып барылан мктптре 9-сы класы уыусылары сн дреслек. Тселре: битова З.М., Усманова М.. – ф: Китап, 2009.

Программа кимле : базислы

Уытыусыны тел буйыса уыу- уытыу методик комплекты: :

битова З.М. Уытыу рус теленд алып баран мктптре 7- 8- се кластары сн “Башорт теле” дреслеген методик кртмлр. - ф:Китап, 2006. – 152 бит.

Усманова М.Г., Габитова З.М. Башорт теленн диктанттар м изложениелар йыйынтыы: 5-11 класс уытыусылары сн улланма.-ф:Китап,2002.- 166 бит.

«Уытыу рус теленд алып барылан мктптр башорт (длт) теле буйынса берм талаптар»

Уыусылар сн тел буйынса уыу- уытыу методик комплекты: Башорт теле: Уытыу уры теленд алып барылан мктптре 9-сы класы уыусылары сн дреслек. Тселре: битова З.М., Усманова М.. – ф: Китап, 2009.

Программа енслектрене характеристикаы:

Эш программаы Башортостан Республикаы Мариф министрлыы тарафынан раланан «Башорт теленн программа» (Уытыу рус теленд алып барылан мктптре I-IX кластары сн) нигеенд тлд. Тселре Толомбаев Х. А., Длтшина М.С., битова З. М., Усманова М. Г.- Ижевск: «Книгрград», 2008.

Башортостан Мариф Министрлыы тарафынан тдим ителгн программа Башортостан Республикаы ф алаы ала округыны 130 – сы мктбе муниципаль автономиялы дйм белем бире учреждениеhыны «Уыу планы»на ярашлы решт тормоша ашырыла.

Был эш программаында федераль м республика закондары талаптары тормоша ашырыла :

- «Рсй Федерацияы халытары телдре тураында» Законы;

- Башортостан Республикаы халытары телдре тураында» Законы;

- Башортостан Республикаыны “Мариф тураында” Законы;

- Башортостан Республикаыны “Уытыу м трби бире” концепцияы;

- Рсй Федерацияыны «Мариф тураында» Законы.

Программа йкмткее 3 йнлештн тора:

  1. телмр эшмкэрлеген формалаштырыу;
  2. телде системаын (фонетика, орфография, орфоэпия, грамматика, пунктуация) йрне;
  3. бйлнешле текст менн эшлэрг йртее к уында тота.

рограмманы йкмткее м тлш.

Рус м баша мктптп телде белмгн балалара башорт телен йртее байта енслектре бар. Улары и мимдрен анап китбе:

  1. Балалары йлшерг йрте к бурыс.
  2. Был дрестр балалары башортса йлшерг, уыра, элементар яыра йрте берг алып барыла. Тел менн би материалдары берг ушып йрнел (интеграция).
  3. Башорт теле мотла практик решт йрнел. Лингвистик м би кренештр, уыу материалы нигеенд, практик улланыу масатынан сыып йрнел (коммуникатив йнлеш).

ыусылары белем кимлен талаптар.

1. ур булмаан эпик рре йки улары ктрен йлп бире. Художество рре инсценировкалау.

2. Уытыусы уйан проблемалы орау ярамында героа характеристика бире;

- тдим ителгн ре тржем ит беле, таныш булмаан ре айыра беле;

- 10-12 шиыры яттан тасуири йлй беле;

- эпик, логик, лироэпик м драматик рре айыра беле.

3. орауара тулы яуап м геройара баалама бире;

- уылан ррг мнсбтеде белдер беле.

4. Телмр аышында ндре греен айыра м алата беле;

- диалогтара баша кешелре телмрендге орфоэпик хаталары кт м тркмлй беле;

- лектр менн файалана беле;

- диктант, изложение м иншалар яыу;

- ндш р, улар эргенд тыныш билдлрене уйылышы;

- ре яаусы м гртесе ялауары киле тртибе (рус теле менн саыштырыу).

- аллы м ярамсы ре телмрге роле.

 

 

Уыу-уытыу программаында планлаштарылан мтлре лштерелеен баалау

  1. Класта м й башарыла торан яма эштр йрте м тикшере характерында була.

Улара тбндгелр ин:

- башорт теленн трл типтаы кнегер;

- тржем эштре (башорт теленн рус телен м киреенс);

- дреслектрге би текстара пландар т;

- орауара яма яуаптар м иншалар;

- тел м би материалдар буйынса аналитик м дймлштере тибындаы схемалар, проекттар .б. т.

  1. Башорт телене аымдаы, сирек йки йыл ааында, шулай у уыу йылы башында ине диктанты, ур темаларан у йомалау контроль эштре ткрел. Аымдаы контроль эштр программаны йрнелгн материалын лштерее тикшере масатында уарыла. Улары тр м ткре йышлыы йрнел торан материалды атмарлылыынан, уыусылары белем кимленн сыып билдлн. Аымдаы контроль эштр сн уытыусы й тотош дресте, й уны бер лшн ген файалана ала.
  2. Уыу йылы башында ине диктанты, сирек м йыл ааында йомалау контроль эштре мктп администрацияы менн берлект тлгн график буйынса ткрел. Контроль эштре сиректе беренсе кннд м дшмбел ткре тдим ителмй.

Программа материалыны лштере кимле уыусылары дрестр телдн биргн яуаптарына м яма эштрен арап баалана. Быны сн башорт теленн р класта тбндге клмд контроль эштр, яма эштр ткре арала. Диктант5 Изложение1 Инша2

Яма эш трре (изложение,инша) яыу уыусылары уыу кимлен, белемен, ммкинселеген арап уытыусы арамаына алдырыла м улар урынына шул у клмд тбндге яма эштр ткрерг ммкин:

-карточкалар менн эш;

-тест;

-рт буйынса йлмдр т;

-текста йлмдр р тртибе;

-терк текстар менн инша яыра йрне:

-лек диктанты;

-йлмдр т;

-лек менн эш;

-ртл иншаы;

Предмет буйынса тематик план.

Блектр , темалар Уыусылар белемен талаптар Дйм ст аны Шул иптн Уыусылары аллы эшен бленгн яынса ст андары
Теоретик эштр Лаборатория практик ижади эштр Контроль эштр
аумы, мктп! Эш трре «К» темаы менн берлект алып барыла. «К» м «Мктп» темаына шиырар, рр уыу; мл, йтемдр, йоматар, ынамыштары ик тшр. Алдаы кластара телгндре системалаштырыу, яы млмт менн таныштырыу. йл м яыу телмрен тере тнд эш дауам ит.   6 ст   лек эше    
Ерг мрхмт – илг бркт. Тыуан Республикаа арата мхббт, орурлы тойоо, тбитк асыл араш трбилрг. Улар тураында йлрг, яыра йрте. Башортостанды ер аты, ер т байлытары тураында гмлр ткре, экскурсиялар ойоштороу. 12 ст.     темаы буйынса тест ткре. Тржем сн диктант. “Тбитте алаы!”  
3. Атамалар ни йлй? Кеше тормошонда атамалары да (кеше исеме, фамилияы, атаыны исеме; ауыл, ала, тау, йыла .б.) роле ур. Уны тормошто к алдынала килтереп булмай. Атамалар бик кп. Тел илеменд улары йрнесе фн бар. Ул – ономистика. Онамистика фне е бер нис тарматан тора: антропонимика, этнонимика, милли, халы, бил исемдрен, зоонимика ош-орт, хайуан ушаматтарын, космонимика йрнесе фн. Был теманы те уыусыны бала сатан у ре йшгн ауыл, ала, улары янындаы атамалары мнлрен белерг телгн ыыыныуын нтлндер, тыуан тйк менн орурланыра ммкинлек бир. Снки атамалара ил тарихы, ер м ошо ер йшгн халыты тел енслектре, хала тормошо, рф-те, йолалары .б. саыла. 10 ст.          
4. Бе ышты ла яратабы. Бйлнешле телмре яма м телдн формаларына берй мит бирел. ыш мигеле, уны енслектре тураында йл к уында тотола. 6 ст     Икрмле-кре дик. “оштары ашатыы”.  
5. Башорт театры. Башортостанда театр снте. Республикалаы театрар м улары эшмкрлеге хаында дйм млмт бире. М.афури исемендге Башорт Академия драма театрыны барлыа килее тарихы (халы артистары З.Бикбулатова, А.Мбрков, Г.Мбркова). Театоры кренеклк артистарыны тормошо м ижады менн таныштырыу, улар тураында йлрг йрте. Театры ткне м килсге буйынса фекер алышыу ойоштороу. 4 ст   Тема буйынса тикшере эше ткре.    
6. Башорт халы ижады. Халы ижады тураында дйм тшнс. Фольклоры коллектив ижад булыуы. Фольклор м яма битте айырмаын билдл, улар тураында йлрг йрте. 14 ст     Контр дикт. “Башорт халы ижады”.  
7. Башорт аты. Уыусылыры башорт атыны килеп сыыуы, тарихи ткне менн таныштырыу. Аттары кеше тормошондаы мим ролен билдл. Йш енслектре буйынса бленеен билдл, уыусылыран др итеп йттере. Аттара арата ыыыныусанлы, улар тураында кберк беле телге тыуырыу. 7 ст   лек диктанты.   Контроль диктант. “Ниндй ул башорт аты?”  
8. Башорт халы милли аштары. Башорт халыны милли аштары менн таныштырыу. Улары ерл енслектренбилдл. Башорт милли аштары тураында текстар менн таныштырыу. Уыусылыры йл, яыу телмрен тере тнд ентекле эш дауам ит. 5 ст       Контроль ксереп яыу. орот.    
9. Келле я кил. Башортостандаы яы тбит кренештре. ала м ауылда яы эштр: оштар, хайуандар м емлектр тормошо, яы байрамдар тураында гмлр ткре. Тбитк экскурсиялар ойоштороу. Дарыу лндренн гербарийар т, Ее кнн билдл. уыш ветерандары менн осрашыу, итлектр яып алыу буйынса эш дауам ит. 4 ст        

 

Предмет буйынса календарь- тематик план.

Дрес темаы Ст аны ткре ваыты икрм
  аумы, мктп! (6 ст)      
Абдулха Игебаев. Бик т крк тыныслы. Башорт телене енслекле ндре. 1-се ана сентябрь  
Мктп – белем йорто. йлмд р тртибе.  
Мктп ашханаында. ылымды заман формалары. 2-се ана сентябрь  
Алтын к. йлмд р тртибе.    
М.Амулла. К. ылым тркмн абатлау. 3-с ана сентябрь  
Кг кренештр. йлмде баш м эйрсн киктре. лек эше.    
  Ерг мрхмт – илг бркт. (12 ст)        
Башортостан тбите. Н. Мусинды ижады (ыаса танышыу). ылымды заман формалары. 4-се ана сентябрь  
Т. ниева “Урали тигн ил” (кит). ылымды заман формалары.      
Кренекле шхестр. ылымды заман формалары. 5-се ана сентябрь 1-се ана октябрь  
Тржем сн диктант. “Тбитте алаы!”    
Хаталар тнд эш. Рми арипов ижады. Хлдр. 2-се ана октябрь  
Мжит афури тормошо, ижады. Хлдр.    
Легенда-рийттр. “Башорттар айан килеп сыан?” Урын хле.   3-с ана октябрь  
“ыыл китап”. Ваыт хле.    
Файы Мхмтйнов “мер”. Реш хле. 4-се ана октябрь  
Абдулха Игебаев “Донъябыан ни ала?” Урын, реш, ваыт хлдрен абатлау.    
“Ерг мрхмт – илг бркт” темаы буйынса тест ткре. 5-се ана октябрь  
Хаталар тнд эш. Дрес-семинар. “Ерг мрхмт – илг бркт” темаын йомалау.      
  Атамалар ни йлй? (10 ст) 2-се ана ноябрь  
нм Атнабаев “Аиел”. Клм-држ хле. 3-с ана ноябрь  
Тыуан еребе – Башортостан! Клм-држ хле.    
. Аралбай ижады. Хлдр. 4-се ана ноябрь  
аруанарай. Хлдр.    
. Аралбай. Янантауа мхи. Хлдр. 5-се ана ноябрь  
айса Хсйенов “Батырша”. Шарт хле.    
ф уары. йлмд р тртибе. 1-се ана декабрь  
Таштуай. Хлдр.      
Сафуан либаев. Матур кн. Хлдр. 1-се ана декабрь  
Ш. Бабич ижады. Йнлндере. 2-се ана декабрь  
  Бе ышты ла яратабы.(6 ст)    
Бе ышты яратабы. ндш . 3-с ана декабрь  
ышы кн. ндш .    
ышы Нардуан. ылым (абатлау). 4-се ана декабрь  
аулыыды ныыт!    
Икрмле-кре диктанты “оштары ашатыы”. ндш . йлмде баш киктре (абатлау). 5-се ана декабрь  
Хаталар тнд эш. ыш темаын йомалау.    
  Башорт театры. (4 ст) 3-с ана инуар  
Баортостан театрары. тлмлек. 4-се ана инуар  
Мжит афури исемендге Башорт длт академия драма театры. тлмлек (дауамы).    
Башорт длт опера м балет театры. тлмлек (дауамы). 5-се ана инуар  
Башортостан театрары. Йомалау дресе. Тема буйынса тикшере эше ткре.    
  Башорт халы ижады. (14 ст)    
Башорт халы ижады.   1-се ана февраль  
“Урал батыр” эпосы. Фразеологизмдар. 2-се ана февраль  
Урал батыр” эпосы. ушма андары абатлау..    
Млдр. –а/- аффиксы.    
Йоматар. Ябай йлм трре.   3-с ана февраль  
Башорт халы киттре.Алпамыша батыр (кит). Ябай йлм трре.    
Алпамыша батыр (кит). Ябай йлм трре. 4-се ана февраль  
амыр батыр. (кит). Ябай йлм трре.    
амыр батыр. (кит). Ябай йлм трре. 4-се ана февраль  
Башорт халы йырары. Тарихи йырар. 1-се ана март  
Лирик йырар. Ябай йлм трре.    
Рийттр. 2-се ана март  
Контроль диктант. “Башорт халы ижады”. Ябай йлм трре.)    
Хаталар тнд эш. Башорт халы ижады темаын йомалау. 3-с ана март  
  Келле я кил. 4 ст    
С.Fбиуллин. Бына таы яар етте. Грамматика буйынса телгндре абатлау. 1-се ана апрель  
Тал бр. Л.Фархшатова.    
Я башланды. .Длди ижады. “Яы донъя” шиыры менн танышыу. 4 ст    
Келле я кил темаын йомалау. 2-се ана апрель  
  Башорт халы милли аштары. 5 ст    
Милли аштар. Икмк. ушма йлм. 3-с ана апрель  
Башорт халы милли аштар. ушма йлм.    
ымы (т аштары). ушма йлм.    
Ашханала. ушма йлм. 4-се ана апрель  
Башорт халы милли аштары. Йомалау.    
  Башорт аты. (7 ст)    
Ел, ернем!. И.Иелбай ре, З.Исмилов музыкаы. 5-се ана апрель,1-се ана май  
Б.Байым. Блкс. 2-се ана май  
Башорт аты ниндй була? Ти киктр эргhенд тыныш билдлре.    
ара юра. Халы ре, халы кй. М.Крим. Мине атым. Ти киктр эргhенд тыныш билдлре. 3-с ана май  
С.Агиш. Турыай. Ти киктр эргhенд дймлштересе р.    
Контроль диктант. “Ниндй ул башорт аты?” 4-се ана май  
Хаталар тнд эш. Башорт аты темаын йомалау.