екция №11. Апаратты модель классификациясыны дрежелік крнектілігі.

Апаратты модель крнектілігі немесе кріністері жаынды шынды жадайа, операторды бейнесін тсінуге кмектеседі. Апаратты модель класыны асиеттеріне – лкен ммкіндікпен абылдау ызметі жне траты, ашы кріністі арасында апаратты беруі. Ал кемшіліктеріне мыналарды жатызуа болады: бааны дл абылдау крінісі крермен талдаышыны ммкіндігімен шектелген е ажетті параметрлер. азіргі уаытта апарат мінездемесіне абылдау, формаларды табу жне объект лшемдері масштаб кріністері болып табылады.

Белгілік абстракциялы апаратты модельді е басты кзі, оларды адамдара беретін апараттары те жасы формада крсетіледі. Мндай модельді руды е басты элементі белгі болып табылады.

Объектіні зге параметрлері белгілерді дискретті наборы трінде крінеді жне олар бірдей уаытта немесе тізбектеліп беріледі. Апаратты модельді абстракциялы кемшіліктері: крнектілік образда жйелік белгілерді иын берілуі болып табылады. Біра-та мндай модельдер, апаратты оператора жоары длдікті беретін ммкіндікті береді.

Абстракциялы – крнектілік немесе графикалы апаратты модель екі ммкіндікке ие: басару объектісіне араанда мндай модельдер абстракциялы, біра элемент трі жне растыру тжірибесі крнектілік болып табылады. Мндай апаратты модель асиеттері болып кріністермен бірге сйкес келетін объект формасыны барлы дістерін іс-жзінде талылауа кмектеседі. Мндай апаратты модельді кемшілігі болып, лшемні баасыны длме-длдігін, графикалы кріністерін, кру жйесіні ммкіндіктерін шектеу.

Аралас жне конбинирленген апаратты модель зіне барлы жоарыдаы модельдерді жасы жатарын біріктіру арылы алынады.

Мндай апаратты модельді е кп таралан трлері мыналар: мемосхемалар, карталар, кріністер, баылау-лшеу ралдары кмегімен алынатындар. Жадайды крсету иын боланда, крделі рылымды ажет ететін арым-атынасты жоары санында мнемосхемалар олданылады.

Карта зімен бірге кріністерді комбинациясын, графикалы жне белгі компоненттеріні комбинациясы арылы карта рылады. Тиімділік жне сенімділік абылдау жне апаратты айта деу, картаны оу барысында алатынымыз, кптеген параметрлерге байланысты: масштаб, тсті сйкестік, торлы координаталар, белгілер лшемі.

Баылау-лшеу ралдары негізінде рылан апаратты модель апаратты бейнелеуді белгілік жне графикалы тсілдерді комбинациясын сынады.

Апаратты модельдерді жобалау

Апаратты модель оператор шін шынайы жадайды трін формалайтын апаратты кзі болып табылады, туындаан жадайда талдайды, басару сигналын шаырады, оны рекетін жобалайды жне басарылмалы рекетті бергеннен кейін жйе жадайын баылайды. Сондытан апаратты модельді жобалау сапасы барлы жйелерді функциялау сапалылыын шешуші факторларды бірі болып табылады.

Апаратты модельді жобалау ТС АБЖ-мен адам рекетіні интерфейсін жобалауды маызды есептеріні бірі болып табылады. Апаратты модельді ру бейнелеу рылымы мен ралдарын тадау сияты объект жайлы апаратты лгілі жне символды тілдерде адама сынумен байланысты.

Апаратты модель операторды оперативті ойлау рекеті шін апарат кзі болып табылады. Сондытан апаратты модельді дрыс жобалаан деп есептеуге болады, егер ол сйкестік принципіне жауап берсе.

Сйкестік принципі апаратты модельді доминацияланатын оперативті лгісіне толы сйкестігіне жетумен негізделеді. Бл кезде сйкестік операторды рекетіні барлы периодында басару есебін шешуді барлы сатыларында, этаптарында амтамасыз етілуі керек.

паратты модельдерге жне оларды орындау дістеріне ойылатын жалпы талаптар. Бірінші талаптар апаратты модельді мліметтеріні дрежелерімен байланысты.

Апаратты модель оператор ммкіндіктерімен сйкес болуы керек: апаратты айта деу жне абылдауды ткізгіштік асиеті, сенсорлы шектеулі клемдермен жне ыса уаытта есте сатау, апаратты абылдау темптер жне т.б.

Символды барлы жиынтыы жне белгілер, сондай-а алфавитке де байланысты, апаратты модельді руда олданылатын келесі талаптар олданылады:

· Жадай крінісіні толытыы;

· ыса жне формаланан сигналдарды длдігі;

· Дрыс жне объект жайлы берілгендерді ателіктеріні атыспауы;

· Баса сигналдармен зара байланысы;

· Мндай бейне арылы жадай крінісін крсетуге олданылатын сигналдарды жйелік абілетін, оларды ртрлі аспектілерде операторлар арауы шін;

· олданылан баспа жадайлары максималды жылдамдыты амтамасыз етуі керек жне оператормен апаратты абылдау сенімділігі.

екция №12.

зара атынас интерфейсіні сипаттамалары. Интерфейсті кесімділігі. «Кері байланыс» принципі. Интерфейс арапайымдылыы. Интерфейс асиеті. Интерфейсті ру ережелері.

Сапалы интерфейсті ру «пайдаланушы мддесі брінен де арты» принципін жне соан сйкес бкіл бадарламалы німді ру дістемесін іске асыруды арастырады. Аылшын тілді дебиетте мндай арастыруды суреттеу шін User-centered-Design (USD) – «жасалан пайдаланушыа арналан» термині олданылады. Брінен баса, бл технология, интерфейсті ертерек жобалап, бадарламалы німді ру кезінде ары арай дамытуа негізделген.

Пайдаланушы интерфейсіні «жасы» рамы мынада – пайдаланушы бадарламалы амтаманы басарып отыранын байайды, ал керісінше емес.

 

Интерфейс арапайымдылыы.

арапайым интерфейс бл – пайдаланушыны йреншікті шешу дістерін згертпейтін интерфейс. Дербес жадайда осымша берген жауаптар мен хабарламалар осымша тсініктемелерді ажет етпеуі тиіс. Аталмыш пндік облыста олданылатын белгілер мен терминдер жйесін сатап алу орынды болады. Пайдаланушыа таныс суреттер мен тсініктерді олдану тапсырмаларды орындау барысында интуитивті тсінікті интерфейсті амтамасыз етеді.

Интерфейс кесімділігі. Кесімділік интерфейсі пайдаланушылара білімдерін жаа есептерге кшіруге жне жаа аспектілерді йренуге ммкіндік береді. Кесімділік интерфейсті барлы аспектілеріне маызды. Оны ішінде команда аттары, апаратты визуалды трде крсету жне интерактивті элементтерді тртібі бар. Жасалынып отыран бадарламалы амтамада келісімділік асиетін іске асыру шін оны ртрлі аспектілерін ескеру ажет.

осымшаны шеберіндегі кесімділік.

Бір команда бір ызметті ай жерде кездескеніне арамастан бірдей орындауы керек. Мысалы, егер бір диалог терезесінде «Кшіру» командасы сйкес ызметті дереу орындауды білдірсе, онда баса терезеде пайдаланушыдан кшіретін апаратты орны туралы осымша крсетуді талап етпеуі тиіс.

Жмыс ортасы шеберіндегі кесімділік.

Операциялы жйемен (мысалы, OS Windows) берілген интерфейспен кесімділікті олдай отырып, сізді осымшаыз пайдаланушыны баса осымшалармен жмыс істегенде алан білімі мен дадыларына сйене алады. Екі дегей ережесі N- дегейлі диалог ережесіне дейін лаюы ммкін. Біра оны бірнеше кемшілігі бар:

1. дадыны біртіндеп жиналатыны туралы длел ескерілмейді;

2. пайдаланушы жйесіні бір блігін жасы біліп, бір блігін білмеуі ммкін;

3. пайдаланушы зіні дайынды дегейін зі айындауы, баа беруді объективтілігін тмендетеді.

Толы бейімделу кезінде диалогты жйе пайдаланушыны моделін соы оыту барысында болан згертулер нтижесіне байланысты растырады. з кезегінде пайдаланушыны сипаттамасын анытау мселесі негізгі мселе болып табылады. Оны шешу шін сипаттама шін нені пайдалану керектігін анытау керек: пайдаланушыны жауап беруге кеткен уаыты, оны анша рет кмекке жгінгенін немесе ате сипаты жне сралан кмек трі.

Косметикалы бейімделу пайдаланушыны жйесін ескермей диалогты иілгіштігін амтамасыз етуі, біра дилогты наты стилін тадамауы керек.

Мндай бейімделуге келесі дістерді олдану арылы жетуге болады:

– алдын ала келісім бойынша абылданандыты олдану;

– ысартуларды олдану;

– жауаптарды озы енгізу;

– кпдегейлік кмек;

– кптілділік.

Алдын ала келісім бойынша абылданандыты олдану. Оны мні пайдаланушы згертпегенше жйе андай да бір параметрді бастапы мнін олданады. Бл жадайда жйе бейімделуіні екі аспектісі орындалады:

Біріншіден, бастаушы пайдаланушы жйесіні ндеместік трде кптеген парамерлерін олдануа ммкіндігі бар. Екіншіден, жйе кп олданылатын немесе соы берілген мндерді есте сатай алады.

Бастаушы пайдаланушылар жеілдігі шін ндеместік трде олданылатын мндер экрана жйені сйкесінше сраымен терезеде шыарылуы ммкін. Мысалы:«жатты тіркеу кні?[аымдаы]». ндеместік трде мн абылдауды е ке тараан трі – нолдік енгізу, яни жйе сраына жауап ретінде «Енгізу» батырмасын басу. Егер командалы тіл олданылса, онда пайдаланушы ндеместік трде олданылатын параметрді ткізіп жібереді.

ысартуды олдану команданы толы атыны орнына кез келген ммкін ысартуларын, белгілеуін арастырады. Жауаптарды озы енгізу идеясыны негізі, пайдаланушы диалогты кезекті жрісінде бір ана жауап емес, тізбектелген жауапты енгізуге ммкіндігі бар.

Кпдегейлі кмек діс идеясында экранда басында бастапы дегей туралы апарат шыады, сонан со пайдаланушы кілттік сзді кмегімен тмен дегейге ту арылы алынан апаратты натылай алады. Осындай принциптерге гипермтіндік жйеге оытатын азіргі Help-жйелерді кбі жмыс істейді.

Кптілділік интерфейсті маынасы мынадай: пайдаланушы олданып отыран рылыларына байланысты емес, ал пайдаланушы берген жне алан апараттар оны ана тіліні нормаларына сйкес болуы ажет. Кптілділікті жзеге асыруды ммкін жолы – пайдаланушыны озалысына жйені ралдар реакциясын ру (сраныс–апараттар, кмек–апараттар, ателер туралы апарат). Ол бадаламалау тіліні (ралды рылылар) синтаксисінен жеке рылады.

Интерфейсті эстетикалы тартымдылыы, визуалды компоненттерді жобалау бадарламалы интерфейсті деуді е маызды раушы блігі болып табылады. Пайдаланатын объектілерді млтіксіз визуалды трде крсету, ртрлі объектілерді зара атынасы мен жрісі туралы те маызды осымша апаратты жеткізуді амтамасыз етеді, рбір эранда шыан визуалды элементке пайдаланушы кіл блуі ажет. Экранда берілген апаратты пайдаланушы тсініп ана оймай, сонымен атар, оны маызды аспектілеріне кіл блетіндей графикалы ортаны алыптастыру ажет.

Жоарыда айтыландарды орыта келіп, тиімді пайдаланушы интерфейсін руа ммкіндік беретін тмендегідей негізгі ережелерді алыптастыруа болады:

· пайдаланушы интерфейсін жобалауды, осымшаны руда жеке кезе ретінде арастыруа болады. Оны орындалуы ммкін боланша ерте басталаны жн;

· интерфейсті іске асыратын аппаратты-бадарламалы рылыларды ммкіндіктерін жне ерекшеліктерін ескеру ажет;

· растырылып отыран осымша кіретін пндік облысты ерекшеліктері мен дстрлерін ескеру ажет;

· интерфейсті растыру процесі итерациялы трде болуы ажет. Оны негізгі элементі болып алынан нтижені ммкін пайдаланушымен келісуі болып табылады;

· интерфейсті іске асыру дістері мен рылылары, оны пайдаланушыны ажеттілігі мен сипаттамаларына бейімделу ммкіндігін амтамасыз етуі керек.

 

Баылау сратары:

1. Пайдаланушыны «жасы» интерфейсіні асиеттері андай?

2. Пайдаланушы интерфейсін жобалаудаы натыланан, толы жне косметикалы бейімделулерге тсініктеме берііз.

3. Пайдаланушы интерфейстердегі немдеу принципі алай олданылады?

4. Пайдаланушы интерфейстердегі эстетикалы тартымдылы алай іске асырылады?