ертханалы жмыс № 23-24

Таырыбы:WUI (web user interface) негізіндегі пайдаланушы интерфейсіні компоненттері

Жмысты масаты:WUI (web user interface) негізіндегі пайдаланушы

интерфейсіні компоненттерімен танысу

WUI негізіндегі пайдалану интерфейсіні компоненттері, торапты бадарламалы осымшадаы пайдаланушыны зара атынасын амтамасыз етеді(мысалы,интернет). Пайдаланушыа апаратты крсетуден баса, WEB параыны негізгі функцияларыны бірін (WUI объектілері бар кезде), WEB – торапа белгілі деректерді жіберіп, оларды серверде деу ммкіндігі жатады. Бл масаттар шін параты кодына, HTML – параында арнайы тр – объектіні крсететін, оларды кмегімен интерактивті интерфейс руа болатын арнайы тегтер осылады.

 

 

Тапсырма:

1. Пайдаланушыны WWW – сервермен (HTTP – сервер) интерактивті зара атынас туызуа ммкіндік беретін, HTML – жатында, компоненттерді руа дадылану.

2. Бадарламалы осымшасы бар пайдаланушыны интерактивті интерфейсін ратын, HTML – параыны FROM тегіні барлы компоненттері осылан кодын растыру.

3. Белгілі маыналы жктемесі бар HTML – параыны кодын ру, кіріс апаратын анытайтын трлерді компоненттін тадау.

Ескерту: Бл жмыстаы серверді реакциясын, серверді айналасындаы айнымалыларды рамын баалау негізінде тексеру. Ол шін серверлік скрип – бадарламаны пайдалану ажет, мысалы PERL тілінде.

Жобаны дрыстау шін «тза» - (loop bask) технологиясы, бір компьютерде орналасан броузер мен сервер пайдаланылады.

СОЖ 16-17

Апаратты енгізу ралдары – сканерлер

Тапсырма:

1) Сканерлерді жмыс принциптерін білу.

2) Сканерді олдануды негізгі сипаттамалары мен ерекшеліктерін

білу.

СОЖ – ны ткізу трі – тренинг

дістемелік сыныс: Сканер – кеінен олдану, деу, сатау, немесе шыару шін мтіндік немесе графикалы апаратты санды трге айналдыру жолымен компьютерге енгізу ралы. Scan (аылшын) – арау, арап ту. Сканер рылысын ысаша арастырайы.

Жары тсіруші лампалармен айналар жйесі адамды озалтыш кмегімен озалатын кареткада орналастырылан. Кареткада орналастырылан лампа жарыы сканерлеу кезінде озалтышты р адамында жата сулеленеді де, айналар жйесі арылы матрицаа тседі. Матрица электрлік сигнала айналдыру жолымен сулеленген жары интенсивтілігін анытайтын сезімтал элементтерден трады. Бл сезімтал элементтерді детте (аылшын абревиатурасы CCD Couple – Charged Device) деп аталады, азаша жуытап (зарядты байланыс рал). Ары арай олдану шін аналогты сигналды сандыа айналдыру жреді. Бл компьютерге жіберу шін ажет. Осылайша каретканы рбір адамында сканер тпнсаны бір горизонтальды жолаын тіркейді, з кезегінде ССД сызышында бірнеше пиксельге блінген. Жолашалардан ралан орытынды бейне, бірдей лшемді жне тстері ртрлі плиткалардан (пикселдерден) тратын мозайка тріздес болып келеді,

Оптикалы рсат ету дегейі – сканерді негізгі сипаттамаларыны бірі. Дюйм DPI нктелерінде лшенеді. стелдік сканерлер шін: 300х300, 400х400, 360х600, 400х800, 600х600, 600х1200 DPI оптикалы рсат ету дегейі не екенін тсіну шін дюйм х дюйм лшеміндегі(дюйм = 2,54 см) 8х8 шахмат татайшасын алайы. Бл татайшаны рсат ету дегейі 8х8 болады. Егер бл татайшада рбір ось бойынша ш жз квадрат бар болса, онда осыан сйкесінше оны лшемі де 300х300 болады. лшем аншалыты лкен болса, бейне туралы блшек апаратты да кбірек алуа болады. Сканерді оптикалы рсат ету дегейі CCD матрицамен горизонталь ось бойынша аныталады. Каретканы озалту кезінде сканер озалтуа ммкіндік беретін дюймдегі адам саны, вертикаль ось бойынша рсат ету дегейі анытайды. Интерполирленген рсат ету дегейі – сканерді жасанды лкейтілген рсат ету дегейі, математикалы алгоритмдер кмегімен сканер драйверінде бадарламалы жолмен жасалады. Адамны кзі 17 миллион тс трін немесе 256 ср градацияны (фотографикалы сапа) абылдай алады. Бл 24 биттік тске немесе 8 биттік ср градациядаы бейнеге сйкес келеді. Сканерде электрлік сигнал CCD матрицадан аналогты – санды трлендіргіш кмегімен сандыа айналады. АЦП разрядтылыы мен CCD орындалу сапа сканер тсіні тередігін анытайды. лкен тс тередігіне ие сканерлер ара тстерде кбірек тс трлері мен тулерді сатауа ммкіндік береді.

Оптикалы тыызды – бл тпнса сипаттамасы. Шаылысатын (млдір емес тпнсаларды сканерлеу кезінде) немесе ткізетін (слайдтар мен тпнсаларды сканерлеу кезінде) жарыа, тсетін жары атынасыны онды логарифмі ретінде есептеледі. Іс жзінде, оптикалы тыызды диапазоны ртрлі тпнсаларды ату абілетімен сипатталады. Сканерді оптикалы тыызды диапазоны сканер оптикасы мен тс тередігімен аныталады.

OCR (Optical Character Recogonition) – символдарды оптикалы тану. Компьютерге терілген жаттарды енгізуге ммкіндік береді, ол мтіндік процессорда редакцияланады. Орыс тілін тану шін ртрлі бадарламалар бар. Мысалы, Fine Reader. Кейін планшетті сканерлерді млдір емес тпнсаларды сканерлеу шін олданумен атар, млдір пленкілерді, слайдтарды, тпнса, рентгендік тсірулер жне т.б сканерлеуге олдануа болады. Осылар шін слайд - адаптер бар, ол сканер апаыны орнына орнатылады да, пленкіні сканерлеу кезінде, сканер кареткасындаы лампа жарыын (ол снеді) зіні жары кзімен ауыстырады. Айналар жйесіне, бл жадайда шаылан емес, млдір тпнсадан тетін жары.

 

екция №25.

Компьютерлік иерархиялы жйені апаратты зара атынас интерфейсі

Апаратты зара атынас дегейіні жйесі. Апаратты зара атынас дегейіні интерфейстері мен хаттамаларыны зара атынасы.

Апаратты зара атынас интерфейстерін WEB-осымша мысалында арастырайы. Бдан брын арастырылан пайдаланушылы WUI, осымша дегейіні бадарламалы интерфейсімен тікелей байланысты екенін атап ту керек. Интернет торабындаы трлі обьектілерді зара атынасы (ISO-International Organization for Standartization) жалпы халыаралы стандартты ережелері мен талаптарына сай рылады.

Бл стандарт ш таырыптан трады «Апаратты есептеу жйесі – ашы жйелер, зара атынасы – Эталонды модель». детте оны ысаша – «Ашы жйелерді зара атынасыны эталонды моделі» деп айтады. детте оны ысаша – «Ашы жйелерді зара атынасыны эталонды моделі деп атайды . 1983 жылы осы стандартты жариялананы кптеген белгілі телебайланыстаы компанияларды жне стандарттаушы йымдарды кп жылды жмысыны орытындысы болды. Осы жатты негізі болып табылатын негізгі масаты, жйе аралы апаратты зара атынас процесін, наты аныталан ызметімен дегейлерге блу .

зара атынас моделі ретінде OSI (Оpen System Interconnection) Америка лтты стандарт институты сынан рылым болды ANSI (American National Standarts Institute).

ISO 7498 телебайланыс саласындаы стандарт болып табылады.

р салалы йымды зара атынасты артышылыы ол дегейлік стандартты дербес жоспарымен амтамасыз етеді жне апаратты есептеу жйесіні бадарламалы амтамасыз етуі жне рылыны модулді болуы, осы саладаы техникалы дамуды дегейіне ыпал етеді.

Кп дегейлік моделді олдананда, торап тйіндеріні арасында апаратты орнын ауыстыру шін, е кіші блшектерге бледі, демек мселелерді жеіл шешуге ыпал етеді.

Кп дегейлік модель апарат алай бір олданбалы бадарламадан, мысалы кестені деуден, баса компьютерлік торапта тран, сол кестені дейтін екінші олданбалы бадарламаа ту жолын сипаттайды.

Мысалы, 15-суретте крсетілген А жйеде Б жйесіне жіберетін апарат бар. А жйесіні олданбалы бадарламасы, А жйесіні 4-дегейімен (жоары дегей) байланыса бастайды да, з кезегінде, А жйесіні 3-жйесімен байланыса бастайды. Сйтіп А жйесіні 1-дегейіне жетеді. 1-дегейді міндеті апаратты торапты физикалы ортадан алып беру. Осыдан со апарат торапты физикалы ортадан ткеннен кейін, В жйесіне келіп тседі де, В жйені р дегейінде деліп отырады. Бл былыс кері ретпен 1-ші дегейде сосын 2-дегейінде жреді т.с.с. В жйесіні олданбалы бадарламасына жеткенше орындалады.

Кп дегейлік модель зара атынастаы жйені дегейімен тікелей байланыстыру баытын стамайды демек, А жйесіні аралас дегейіні кмегіне сйену керек. Мысалы шін А жйесіні 4-дегейі В жйесіні 4-дегейімен байланыса тсуі керек дейік. Ол шін А жйесіні 4-дегейі А жйесіні 3-дегейіні кмегіне сйену керек. Сонда 4-дегей «кмек алушы» болып есептелінеді, ал 3-дегей «кмек беруші» болып есептелінеді.

13-сурет.

 

Крсетілген ызмет туралы апарат дегейлер арылы апаратты блоктар арылы беріледі. Бл таырып деп аталынады. Таырып детте берілген олданбалы апаратты алдында болады.

 

14-сурет. ртрлі дегейдегі деректерді инкапсуляция блоктары

 

Мысалы, А жйесі В жйесіне бір мтінді жібергісі келеді дейік. Мтін деректер немесе апарат деп алынады. Бл мтін А жйесіні олданбалы бадарламасынан, осы жйені жоары дегейіне беріледі. А жйесіні олданбалы дегейі, В дегейіні олданбалы дегейіне белгілі бір апаратты жіберуі керек, сондытан ол з дегейіні басарушы апаратты таырып трінде, берілетін тиісті наты мтінні алдына орналастырады. Осындай жолмен рылан апаратты блок, з зіне меншікті басарушы апаратпен оны ескерте алатын А жйесіні 3-дегейіне беріледі.

Хабарлама млшері, тмен дегейлер арылы торапа жеткенге дейін седі. Мнда мтінні тпнсасы жне онымен тгелдей байланысан басарушы апарат, В жйесіне кшеді жне В жйесіні 1-дегейімен жтылады. В жйесіні 1-дегейі тскен апараттан таырыбын бліп алады жне дейді, содан кейін ол келіп тскен апаратты блокты алай дейтінін анытайды. Млшерлері азайтылан апаратты блок 2-дегейіне беріледі. Ол берілетін дегейді таырыбын бледі жне оны орындайтын рекетін білу шін сараптайды. ашан апаратты блок В жйесіні олданбалы бадарламаларына жеткенде, ол тек тпнсалы мтінге ие болу керек.

ISO 7498 стандартына сйкес апаратты зара атынасты жеті дегейі (абаттары) белгіленеді:

1. Физикалы дегейі ( Physical Layer);
2. Каналды дегейі (DataLink Layer);
3. Торапты дегейі (Network Layer);
4. Транспортты дегейі (Transport Layer);
5. Сессиялы дегейі (Session Layer);
6. сыну дегейі (Presentation Layer);
7. осымша дегейі (Application Layer).

Екі не одан да кп жйені апаратты зара атынасы, ішкі дегейлік жйелерді апаратты зара атынасыны жиынтыын береді. Сайып келгенде, локальді апаратты жйелерді рбір абаты, сйкесінше алыстатылан жйені абатымен зара атынаста болады.

Анытама: Хаттама - аттас дегейлерді обьектілеріні зара атынас алгоритмдеріні (ережелеріні) жиынтыы.

Апаратты жйелерді абаттары (дегейлері) бір-бірімен зара атынаста болады. Онда тікелей зара атынаса тек кршілес дегейлер атысады. детте, орта дегей тменгі дегей сынатын ызметтерді пайдаланады, ал зі, з кезегінде жоары дегейге ызмет етеді.

Анытама: Интерфейс - берілген дегейді обьект ісімен зара атынасы сйкес жзеге асатын ережелерді жиынтыы.

Торапты зара атынасты иерархиялы йымдасуы, мліметтерді тасымалдау технологияларында орны басылан делген рылымдарды жне оларды згерістерге тез бейімделуін амтамасыз етеді. Мысалы, физикалы тасымалдауыш арылы мліметтерді тасымалдауды жаа дісіне кшкенде, тек ана тменгі дегейде згеріс орын алады. Егер хаттамалар жйесі ISO 7498 талаптарына сйкес йымдасса, жоары дегей згеріссіз алады. Тжірибе жзінде берілген стандартты талаптары хаттама стектері трінде жзеге асады.

Анытама: Стек - зара атынас хаттамаларыны иерархиялы йымдасан тобы.

Стекке жататын хаттамалар арнайы интерфейсті иемденеді. Олар тек сол стекті сйкес дегейлеріні хаттамаларымен зара атынасы шін арналан. Мндай стектерді мысалы ретінде TCP/IP стегін келтіруге болады. детте, 7-5 дегейлер жоары болып есептеледі жне наты торапты ерекшеліктерін крсетпейді. Пайдаланушыны (хабарлама) мліметтер блогы осы дегейлермен бірттас ретінде арастырылады. згерістерді тек мліметтерді здері ткеруі ммкін.

Кейде 1-3 жне 4 дегейлер OSI тменгі дегейлері болып саналады. Бл дегейлерді рбірінде мліметтерді сыну форматы аныталады. Стекті 4-дегейінен біріншіге ту барысында пайдаланушыны хабарламасы тізбектей фрагменттеледі жне сйкес дегейді мліметтер блогыны тізбегіне трленеді.

Анытама: Инкапсуляция - фрагменттелген мліметтер блогыны бір дегейден баса дегейдегі мліметтер блогына орын ауыстыру процесі.

детте, жоары дегейлі хаттамалар деректері – тменгі дегейдегі хаттамалар деректеріні блогына инкапсуляцияланады (торапты-каналды). Сонымен атар, аттас дегейдегі хаттамалар шін де инкапсуляция орындалуы ммкін.

 

 

Баылау сратары:

1. Компьютер жйелеріні ртрлі дегейлеріні апаратты зара атынасы алай йымдастырылады?

2. Компьютер жйелеріні дегейлеріні зара атынас хаттама термині андай маына береді, мысал келтірііздер?

3. Компьютер жйелеріні дегейлеріні зара атынас интерфейсі термині андай маына береді, мысал келтірііздер?

4. Компьютер жйелеріні инкапсуляция жне хаттамалар стегі терминдері андай маына береді?

екция №26.

Компьютерлік жйелерді апаратты зара атынас интерфейстерін ру. Бадарламалы апаратты интерфейстер.

 

осымша дегейіні зара атынас интерфейстері. WEB – осымшаларды зара атынас интерфейсін орындау.

Екі осымшаны WEB – броузер жне WEB – серверді (детте бл екі осымша ртрлі мшиналарда жне соан сйкес трлі бадарламалы - аппаратты интерфейс терминін олданамыз) зара атынас интерфейсін арастырамыз

WEB – осымшаны зара атынас интерфейсін орындаанда (Hypertext Transfer Protocol – гипермтін тасымал хаттамасы) олданылады, WWW – World Wide Web торабында орналасан, олданбалы дегейдегі хаттама жне ртрлі апарата кіру ммкіндігін амтамсыз етуші. НТТР хаттамасында берілген мліметтерді тріне байланыссыз, апаратты кбейтуді жоары ндіргіштік механизімін иемденеді. Хаттама объекті – баытталан технологиялар бойынша рылан жне трлі тапсырмаларды шешу шін олданылады, мысалы таратылан апаратты жйелерді басару шін.

Берілген ртрлі форматтарды сатау жне сыну абілеті НТТР – ді олдана отырып WWW серверлерінде апаратты ресурстар мен сервистерге ол жеткізуге ммкіндік береді. WWW торабыны кп функционалды ресурстарына атынасты унификациялау шін, серверлер интерфейстер кешенін олдайды. Ол торапты ресурстара ол жеткізу дістеріне жне дегейлерді рылымдауа ммкіндік береді. р интерфейс рылымы мен дісі бар торап объектісінен трады WWW торабында орналасан апаратты іздеу шін WEB-броузер деп аталынатын арнайы осымша олданылады. Объектілерді (клиенттік жне серверлік) келісілген зара атынасы бадарламалы интерфейс тсінігін алыптастырады. осымша дегейіні хаттамасы негізінде растыран бадарлама – аппаратты интерфейстерді арастырайы URI ( Uniform Resource Identifer, ресурс идентификаторы), URL (Uniform Resource Locator, ресурсты орны), URN (Uniform Resource Locator, ресурсты аты) – бір сервисті ртрлі идентификациялы аспектісі. Ол ресурс орналасан, интернет жйесі арылы кіруге болатын торапты тйініні трін, атынас дісін жне орнын анытайды. Бл сервис ш блімнен трады.

1) Сызба. Сервисті трін идентификациялайды. Ол арылы сервиске атынас жасауа болады. Мысалы, WWW сервер.

2) Мекен-жайы. Ресурсты мекен-жайын (хост) идентификациялайды. Мысалы, www.ripn.net.

3) Кіру ммкіндігіні аты жне жолы. Тадалынан хоста, ресурса толы жол идентификацияланады. Біз оны ресурса кіру ммкіндігіне пайдаланатын боламыз. Мысалы, /home/images/image l.gif. Мысалы, Мicrosoft (WWW-серверде) сайтында орналасан, файлы келесідей идентификаторы бар ресурса ие: http://www.microsoft.com/readme.txt. Ол дегеніміз, ресурса атынас шін HTTP хаттамасын пайдалану керек, (кіру сызбасы ос нктемен блінген «:» жне пайдаланан хаттаманы атын крсетеді) келесі екі слэш www.microsoft.com серверіні мекен-жайын крсетеді жне файлды аты/readme.txt. олданылады.

детте ресурс орналасан компьютер туралы айтылса, оны URL немесе URN мндері пайдаланылады, ол егерде ресурс толы белгіленсе (трі, хост, жолы крсетілсе) онда URI олданылады. рине табаларды орнын ауыстыруа болады, біра мтінде оны не білдіретінін тсіндіру керек.

URI идентификаторы ресурс атын крсетеді жне оны параметрін де анытайды. Параметрлер жолынан ресурс аты мына табамен «?» блінеді. Параметрлер жолы траты рылымды символ тобынан трады. Мынадай символмен «&»белгіленеді, мндай лек саны рылымды символ тобынан трады, мынадай символмен «&»белгіленеді, мндай лек саны оны параметріні атына жне оны «=» символымен блінген мннен трады. Бос орын символы «», «+» табасына жне осы символды он алтылы мніне ауыстырылады. Берілген ресурса барлы жол параметрлер бір жол параметрі болып табылады. Сондытан да жолды жеке параметрлеріні атауыны немесе оны реті, трі соншалыты маызды емес. Мысалы: http://www.exe.com/bm/scshell.run?m=10&gl=ok+and+ok&event=1&event=2

Бл URL идентификатор 4 параметрден трады. шеуі оны санды, ал екеуі бір атауа ие. URI идентификатора кейбір параметрді мндеріне талдау жатады. Аталмыш мысалда scrshell.run ресурсы.

HyperText Markup Language (HTML) – WWW торабында саталатын апаратты баяндау тілі. HTML файлы графикалы, бейне, аудио апаратты осыланы білдіретін арнайы кодтан немесе апаратты (Web-броузер Java Script, Java) ортасын крсететін орындау кодынан трады. Web-броузер осымшасы Java жне Java Script тілдері шін, олар орындалатын операциялы жйе немесе орта, ал Web - пара жмыс істеу шін блінген ресурс болып келеді. Бл тілдер пайдаланушыны деректері бойынша Web параты рмайды, оны зіні жмысы шін жне пайдаланушы шін негізі ретінде пайдаланады. Web броузер бл файла ол жеткізгенде кодталан HTML файлдаы апаратты интерпретациядан ткізіп пайдаланушыа ыайлы трде жеткізеді.

“HT” ріптері HTML хаттамасы атауында “Hyper Text ” WWW торабында апаратты орналастыруды негізгі концепциясын білдіреді. Hyper Text жаты гиперсілтеме (hyperlinks) деп аталатын арнайы байланысы бар жне ол жат мтінінде орналасады. Гиперсілтеме олданушыа жатты бір блімнен екінші блімге кшуге ана емес, сонымен атар WWW торабындаы жаттармен байланысуа ммкіндік береді.

Common Gateway Interface (CGI) - бл WWW жйесін кеейту стандарты. WWW серверлерге аргументтерді пайдаланушы анытай алатын бадарлама руа ммкіндік береді. CGI интерфейсі пайдаланушыны ммкіндігін арттырады жне аталмыш Web парапен байланысты бадарламаны орындауа ммкіндік береді. Ол дегеніміз WWW серверінен апарат алу ммкіндігі болады. Мысалы WWW серверді олданандар е соы ауа райы болжамы туралы апарат ала алады. Ол шін дерекордан азіргі уаыт мезетіне ауа райына сраныс жасайтын бадарламаны орындау ажет. CGI интерфейсі WWW сервермен сыртта орындалатын бадарламаларды сранысын абылдайды да, оны сырты бадарламаа береді, одан кейін нтижесін пайдаланушыа растырылан Web пара арылы айтарады. Web паратар бір – бірінен айрыша болуы ммкін. Себебі, олар пайдаланушы анытаан параметрлерге байланысты алыптасады.

CGI механизмі мбебап боландытан ол кез келген WWW серверлер арасында деректерді алмастыра алады. CGI интерфейсі орындалатын файлдардан ралан сон, оан онда орындалатын бадарлама тріне шектеулер болмайды. Бадарлама орындалатын модулдерді ралатын кез келген бадарлама тілінде жазылуы ммкін. CGI - бадарлама Perl жне Shell сияты операциялы жйелерді командалы тілдерін пайдалана отырып жазылуы ммкін.

азіргі уаытта технологияда кбінесе белсенді серверлік паратар ASP (Active Server Pages) технологиясы кеінен олдануда. Бл технология CGI стандартын пайдалануын арастырады. Біра, Web пара ру масатында, объектілі – баытталан дегейде ана пайдаланылады.