ертханалы жмыс № 25-26

Таырыбы:Досты пайдаланушы интерфейсі

Жмысты масаты:Досты пайдаланушы интерфейсімен танысу

Бл жмысты WEB – бадарламалау тобыны бадарламалы ралыны арнайы ммкіндіктері олданылады, мысалы JAVA – script немесе VB – script. Бадарламалы жйені пайдаланушы іс рекетіне редакция ретінде крсетілетін, «оиа» ммкіндіктері олданылады. «Оиалар» дрыс олданылса пайдаланушыа тиімді кмек крсете алады, мысалы: деректерді егізуде, тасымалдауда, білмегенді толытыру сияты кмектер береді.

Тапсырма: пайдаланушыа кмек беретін элеметтері бар WUI руа дадылану.

Бл жмыста интерактивті ру ажет. Оны жмыс абілеттерін HTTP сервері арылы жергілікті компьютерде пайдалану арылы тексеру сынылады. Сраныстар серверлік CGI – сценарийімен PERL тілінде script бадарлама трінде деледі. PERL – бадарлама, HTTP – серверіндегі арнайы бумаа салынады. Жмысты орындаудаы е кіші нсасы, белгілі бір маынасы бар сайт трінде жне скрипт тілінде орындалан «досты интерфейсті» клиент жаында пайдалану арылы жргізу болып табылады.

Жобаны дрыстау шін «тза» - (loop bask) технологиясы, бір компьютерде орналасан броузер мен пайдаланады.

Баылау сратары:

1. «Досты» интерфейс деген термин не маына береді?

2. Пайдаланушы интерфейсті жасауда «оиалар»алай пайдаланылады?

3. Loop bask технологиясы бойынша жнге келтіру тсілі андай?

СОЖ 18

Компьютер терезесінде апаратты крсету ерекшеліктері

Тапсырма:

1. Операторды компьютерлік жйемен диалогты зара атынасыны эргономикалы – психологиялы аспектілерін білу.

2. Операторды компьютерлік жйемен диалогты зара атынасыны эргономикалы амтамасыз етуіні негізгі талаптарын білу.

ны ткізу трі – тренинг.

дістемелік сыныс : Диалогты зара атынасты техникалы жне бадарламалы аспектілеріні атарында, диалогты эргономикалы амсыздандыруы маызды роль атарады. Осы кзарастан аталмыш дрісте «адам - машина» интерфейсін жобалау бойынша практикалы сыныстар амтымайтын, адам – операторды негізгі сипаттамалары астырылан болатын.

Кбірек таралан «адам компьютерлік жйе» интерфейсі дисплей ортасымен жзеге асырылатын диалогты эргономикалы аспектілерін арастырамыз. Осындай интерфейсті амтамасыз ететін программистті негізгі тапсырмасы – «сурет» диалогын терезені р адамында ру жне бар болуын амтамасыз ету болып табылады. Эргономикалы кзараспен мнда екі талап блінеді.

- Кадрдаы сурет операторды теріс психологиялы реакциясын (шаршау, жалыу т.б) туызбау ажет;

- Кадрдаы апарат кргенде максималды оай абылданатын болуы тиіс.

Диалогты жйемен жмыс істей отырып, адам уаытты рбір стінде рамы, мні жне маыздылыы бойынша ртрлі апаратты арайды. Кадрдларды біріктіруді негізгі масаты бейнені композициясы оператор назарын басаратындай етіп жне операторды тиімді жмыс істеуіне себепші болатындай, осы апаратты крсету болып табылады. Осы тапсырманы шешуді ралын ысаша арастырайы.

Апаратты блу. Бадарламалау тжірбиесінде, операторды назарын айта йлестіру шін пайдаланатын, апаратты блуді келесі дістері белгілі: апаратты р трін беруді жарытылыын згерту; бейне жне/немесе тсті озалу немесе жыпылдату режимінде апаратты шыару; апарат тсі мен фон тсін варьиерлеу; шрифтерді тадау жне мтіндік хабарламаларын сызып крсет; бейне анимациясы; апаратты дыбысты жне тстік сигналдармен шекейлеу.

Кадр композициясы. Кадр апаратты орналастыру кезінде бейнені брінен брын келесі рамдас блімдеріне (компоненттер) рылымдау ажет: терезесі (экранны тртбрышты фрагменті), жол, ріс (апаратты блек элементі) жне сурет. Компонент келесі сигналдара ие: лшемі ауырлы ортасы жне тстік шешім. Композицияны негізгі принципі крсетілген сипаттамалар бойынша кадр компонентті жйесіні дрыстыына ол жеткізу болып табылады.

екция №27

Бадарламалы осымшаларды апаратты зара атынас интерфейсі

HTTP мысалында бадарламалы осымшаларды зара атынас интерфейсін арастырамыз. Интерфейс тізбектеліп орындалады.

Бірінші кезе - HTTP клиенті (браузер) сервермен осыланда. Бл шін ол TCP/IP хаттамасын) олданады жне байланыс клиентке белгілі TCP портпен осылады. Портты абылданан номірі - 80: баса сервистергс баса TCP - порттар белгіленген.

Екінші кезе - клиентті сранысы болып табылады: клиент сранысты таырыбын жібереді (Request header) жне ммкін (дісіне байланысты) сраныс хабарламасыны денесін де жіберуі ммкін. Таырыбында міндетті трде тсілі URL жне HTTP нсасы крсетіледі. Ол жерде таы да міндетті емес жолдар бар болуы ммкін, олар да серверге сраныс алай деліп отыраны туралы апарат береді.

Yшінші кезе - серверді жауабы, ол таырыптан (Response header) трады. Ол жерде сервер HTTP нсасын жне статус кодын крсетеді. Ол нтиженін дрыс немесе дрыс еместігін жне онын себебін крсетеді. Таырыптан кейін, бос жолмен блінген жауапты денесі келеді.

Тртінші кезе - TCP/IP осындысыны блінуі. Rcquesl header мына трде болуы ммкін: GFT MyDoc.htm 11ТТР/1.1 Connection: Keep-Alive User-Agent: Moalla/3.0 <Win95: I) Host: 212.54.196.226 Accept: image gif. image x-bitmap, image/jpeg. *.*

Мнда: MyDoc.htm - сраныс жатыны аты; GET- сранысты трi; Host-IP-мекен-жайы: Accept-клиентті деректер форматы. Request header алынан жатыны тpi: POST /Scripts ReadData.pl HTTP/I. I

Referer: Iittp://'2I2.54.196.226

Connection: Keep Alive

User-Agent: Mozilla/3.0 (Win95; I)

Host: 212.54.196.226

Accept: image/gif, image x-bitmap, image/jpeg, *.*

Content-type: application x-wwv-form-urlencoded

Content-length: 38

F irslName= Mary+ Ann&LastName= Sylvester

Мнда: POST - формадан берілетін деректерді тасымалдау дісі. Referer- web- параты мекен-жайы, бл жерден пайдаланушы баса жат тріне ауысады: Content-type-берілетіндеректерді кодтау тсілі; Content-length - берілетін деректер саны (байт). FirstName. Last Name - форма рісіні атауы; Mary+Лпп, Sylvester берілетін мндер (бос орын "+" табасымен ауыстырылан).

Web-сервер броузерді сранысына жауап береді, оан НTML-жатын жібереді, Response header осыан карайды.

Response header рамында келесі деректер бар: HTTP/1.I 200 ОК Server: Microsoft-IlS>4.0

Date: Тис, 04 Apr 2005 00:26:34 GMT

Content-type: texlhtml

Set-Cookie: ASPSESSI()NIDFFFYXKFR=ACMNFUANKGBAMPBEGNGLEAB

<HTML>

{ HTML - код }

Бл таырып сервермен рылан."200 ОК" жолы-бл сраныс статусы. Егер де сервер сранысты дей алмаса, онда ол ате шыты деген хабарлама шыаратын еді, мысалы,"404 Object Not Found"; Content-type-рамыны типі(тpi). Броузер жатты крсетеді (оны кодын HTML-коды ретінде интерпретациялайды, йткені Content-type мні text/html ие) жне ашан клиент (гиперсілтемеге барса) осы сайтты келесі бетіне сраныс беруін ктеді немесе баса сайта кшеді. Егер бетте бейне болса (мысалы,jрeg форматында), онда ол web-сервермен клиентке баса Response header-мен жіберіледі, мнда Content-type, image jpeg маынасында болады. Sel-Cookie - клиент компьютеріне арнайы апарат мнін орнатады. Бл рісте жріп жатан жмысты идентификаторы саталады.

Мысал арастыралы жне клиентті HTTP сранысын кеінен карастыралык.Ол былай болуы ммкін:

POST htlp: localhosl HTTP 1.1

Accept: image/gif. irnage/x-xbitmap, image/jpeg. image'pjpeg. */* Accept-Language: ru

User-Agent* Mozilla/4.0 (compatible: MSIE 6.0: Windows NT 5.0) Host: localhost

Proxy-Connect ion: Keep- Al i ve paraml=I&param2=2

Мысалдан сранысты "POST" сзінен басталатыны крінеді. Бл сз серверге берілетін деректерді дісін крсетеді. Мнда сранысты осымша деректері ("paraml = l&param2=2*^,) таырыптан кейін беріледі.

HTML жаттарында деректерді жіберу дістері хабарлама жіберу формасында крсетіледі. Мысалы, мына сраныс алыну шін,келесі форма олданылды: < form aсtion= "http: locaIhost" method= "post">

Мысалдан кретініміз, параметр мына трде жазылады.

[1-ші параметр аты]=[ 1-ші параметр мні]& [2-ші параметр аты]=( 2-ші параметр маынасы]&...

"Get" сраныс дісі жиі олданылады. Сраныстарды кпшілігі, деректерді жіберуді керек етпейтін - мысалы пара сранысы, осы діспен жргізіледі. Сраныс формасын згертейік:

Келесі HTTP тріндегі сраныс аламыз:

GЕT http://localhost/?paraml= I&param2=2 HTTP I.I

Accept: image/git image, x-xbitmap, image/jpeg, image, pjpeg. */*

Accept-Language: ru

User-Agent: Mozilla/4.0 (compatible: MSIE6.0: Windows NT 5.0)

Host: localhost

Proxy-Connection: Keep-Alive

Kрініп трандай "paraml = l&param2=2" жолы стіге ауысады да "?" белгіден кейін, "http:// localhost/" жолына осылды. Сонымен атар HTTP таырыбында бірінші сз згерді, каланы згеріссіз алды.

GET дісіні ерекшелігі мынадай: броузер жолынан андай жат жіберілгені крінеді. Кемшілігіне: мндай тсілмен (POST дісіне араанда) жіберілетін деректерді зындыы шектелген – кейбір броузерлер сияты сраныс жатыны мекен-жай зындыына шектеуі бар. Сйкесінше, сраныс жолы зын мекен-жай, ысартылып тасталуы ммкін немесе сервер ате «414 Request-URI Too Long» бар деп шыарады.

Баылау сратары:

HTTP бойынша осымшаларды зара атынас интерфейсі анша кезенен трады?
HTTP бойынша осымшаларды зара атынас интерфейсінде Request header таырыбыны маынасы андай?
HTTP бойынша осымшаларды зара атынас интерфейсінде Response header таырыбыны маынасы андай?

екция №28-29.

Бадарламалы осымшаларды зара атынасыны апаратты интерфейсін орындау

Сервер мен сырты бадарламаны зара атынас интерфейсі. Сервер мен сырты бадарламаны зара атынас интерфейсіні (Common Gateway Interfase) орындалуын арастырайы. Common Gateway Interfase (CGI) ортасыны айнымалысы.

Сервер CGI-скрипті (сырты бадарламаны) олданыса жіберген уаытта оршаан ортаны алыптастырады. Онда скрипт HTTP-байланыстар жайында рсат етілген барлы апаратты, оан оса сраныммен алынан шамаларды анытай алады. Кптеген CGI айнымалылар стандартталан. Ендігі жерде стандартты CGI ортаны айнымалыларын арастырайы:

REQUEST_METHOD-HTTP сранысты дісін анытауа арналан басты жолдарды бірі. Жоарыда аталып ткендей серверге сраныс жіберу шін HTTP хаттамасы GET жне POST дістерін пайдаланады. Оларды айырмашылыы, GET дісінде,сраныс URL-ді бір блігі болып табылады (мысалы, http://www.localhost/myscript.cgi?a=request), ал POST дісін олдананда деректер HTTP-шаырылу денесінде жіберіледі (GET дісінде шаырылу денесі бос болады). Сйкесінше, CGI шін: GET дісінде шаырылу QUERY_STRING айнымалысына барады, ал POST дісінде скрипті стандартты трде енгізілетін STDIN-ге жіберіледі.

Мысалы: REQUEST_METHOD=GET

QUERY_STRING – GET дісіндегі шаырылу жолы. Формадан жіберілетін шаырылу броузермен кодталады, себебі URL-де барлы символдар олдана бермейді (оларды кейбіреулері арнайы олданады). Urlencode дісі бойынша: URL-дегі барлы бос орын белгілері “+” табасына алмастырылады, ал барлы арнайы жне баспаа тспейтін табалар %hh тізбегіне ауыстырылады, мндаы hh-табаны он алтылы коды. Сонымен атар, жолдары блуші болып & белгісі табылады, сондытан формаларды деген уаытта декодтау жргізу ажет.

Мысалы: QUERY_STRING=name=user+chef&age=20&hobby=games

CONTENT_LENGTH – байт бойынша алынан шаырылуды зындыы. POST дісі бойынша шаырылу жргізген кезде стандартты кіріс (STDIN) CONTENT_LENGTH жргізу керек, содан со оларды деу керек. детте POST дісімен лкен ауымдаы мтіндерді енгізетін формаларды жіберу тиімді. Осы дісті олдананда ешандай шектеу жо, ал GET дісінде URL зындыы шектеулі.

Мысалы: CONTENT_LENGTH=31

CONTENT_TYPE – шаырылу денесіні трі (жоарыда кодталан формаларды трі келесідей application/x-www-from-urlencoded аныталады).

GATEWAY_INTERFASE-CGI хаттамасыны нсасы

Мысалы: GATEWAY_INTERFASE=CGI/1.1

REMOTE ADDR – аталмыш шаырылуды орындайтын, ашытаы хосты IP – мекен-жайы.

Мысалы: REMOTE_ADDR=139.142.24.157

REMOTE_HOST-бл, егер шаыран хосты домендік есімі болса, онда ол айнымалыны амтиды, арсы жадайда ол REMOTE_ADDR сияты IP-мекен-жай.

Мысалы: REMOTE_HOST=idsoftware.com

SCRIPT_NAME-шаырылуда олданылан скрипті есімі. Сервердегі наты жолды алу шін SCRIPT_FILENAME айнымалысы олданылады.

Мысалы: SCRIPT_NAME=/cgi/guestbook/cgi

SCRIPT_FILENAME-бл сервердегі файл скриптіні есімі. Осы айнымалыны олдана отырып, файла физикалы жолды табады.

Мысалы: SCRIPT_FILENAME=/home/public/cgi/guestbook/cgi

SERVER_NAME-серверді кп жадайда домендік есімі (www/micrisofy/com сияты), алайда ол IP мекен-жай болуы да ммкін (мысалы, 157,151,74,254 трдегі).

Мысалы: SERVER_NAME=www/tksite/edu

SERVER_PORT-серверді ТСР-порты, ол байланыс жасау шін пайдаланылады. Келісім бойынша НТТР-портты нмірі 80, алайда кейбір жадайда ол баса да болуы ммкін.

Мысалы: SERVER_PORT=80

SERVER_PROTOCOL-сервер хаттамасыны нсасы

Мысалы: SERVER_PROTOCOL=HTTP/1.1

SERVER_SOFTWARE-серверді бадарламалы амтамасы

Мысалы: Apache/1.0

Клиент пен сервер арасындаы зара атынас жайлы негізгі апарат оршаан ортаны стандартты айнымалылары арылы алынады. CGI-сценарийін іске осан сайын ол бірінші рет жмыс жасаандай кй кешеді. рбір рет инициализация процедурасы басынан бастап жзеге асады. Кіріс деректерді оудан брын оршаан орта айнымалысыны REQUEST_METHOD мнін анытау керек жне ол андай апарат амтиды get немесе post? Содан кейінгі рекеттер осы мнге байланысты згеріп отырады.

Кіріс деректерді наты бір жолды жазу масатына байланысты. Жалпы жадайда деректерді деу ол трлендіру деп саналады.

GET дісі шін кіріс деректерін деу.

GET дісі шін кіріс деректерді деуді алгоримті келесі адамдар бойынша жзеге асады:

QUERY_STRING айнымалысыны мнін анытау, есімдер мен оларды мндерін декодтау. Жне де бос орын белгілері “+” белгісіне, онды кодтар 128-н асатын белгілер “%” белгісіне алмастырылады. Ал олардан кейінгілер он алтылы кодпен алмастырылады.

“Есім-мн” рылымын алыптастыру.

GET дісінде бадарламаа деректерді жіберу айнымалы ортаа байланысты орындалады. QUERY_STRING айнымалысына келесі форматтаы жолдарды мні келіп тседі: “Есім1=Мні1&Есім2=Мні2&Есім3=Мні3...&ЕсімN=МніN”

Мндаы есім N-NAME атрибутыны мні, ол форманы басару элементіні есімін береді. Мні N орнына сервер Value атрибутыны мнін жазады. Оны пайдаланушы есім N элементінде енгізген. QUERY_STRING жолын бадарламалау тіліні арапайым функциялары арылы дейді. Біра оны айта деуге тыйым салынады. Бл жол URL-кодтауды олданады.

Кіріс деректерді декодтаудан кейін, жол массивінде барлы есім=мн жбы саталады. Бл массивті пайдаланушы есепті ойылу шартына байланысты р трлі пайдаланады.

POST дісі шін кіріс деректерді деу

Кіріс деректерді POST дісі бойынша деуді алгоритмі келесі адамдардан трады:

CONTENT_LENGTH айнымалысыны мнін анытау, есімдер мен оларды мндерін декодтау. Жне де бос орын белгілері “+” белгісіне, онды коды 128-н асатын белгілер “%” белгісіне алмастырылады. Ал олардан кейінгілер он алтылы кодпен алмастырылады.

“Есім-мн” рылымын алыптастыру.

STDIN аымынан деректерді оу керек. Егер CONTENT_TYPE оршаан орта айнымалысыны рамында application/x-www-form-uriocoded мні болса, онда STDIN аымындаы деректерді де декодтау керек.

POST дісі бойынша кіріс деректер stdin стандартты аымы арылы жзеге асады. STDIN аымы бойынша кірген деректерді байт бойынша клемі CONTENT_LENGTH айнымалысында крсетіледі.

Сырты бадарлама мен серверді зара атынас интерфейсін арастырамыз.

Пайдаланушыа деректер енгізу. Пайдаланушыдан берген кіріс деректерді енгізу дісіне арамай, CGI бадарламасы зіні шешімін STDOUT стандартты аымына жібереді. Бл шешім HTML-жат трінде немесе серверді ережелері трінде болады, мнда ажетті апаратты алуа болады. Соы дісті басымдыы мынада: cgi-модуль рбір шаырылым шін толы HTTP таырыбын жасауа міндетті емес.

Сценарийді шыару таырыбы. детте, сценарийді шыару сервермен жзеге асады жне пайдаланушыа жіберіледі. Торап арылы жіберілген файлды трі жайлы апаратты броузер тіркейді жне ол файлдан брын жетеді. Сервер таырыпты ра алмаандытан, сценарийді зі сйкес таырыпты жіберуді амтамасыз етуі тиіс. Осыан орай, деректерді деуден блек, сценарий шыу аымына тзу атесіз жазылан мтінді жіберу керек. Ол мтін жолдарынан жне жауап рістерден: жалпы таырыбы (General- Header) жне хабарлама денесіні таырыбынан ( Entity - Header), сонымен атар жауаптар таырыбынан ( Response - Header) трады.

Шыарылу кіші таырыптан басталады. Ол HTTP таырыбы форматындаыдай мтіндік жолдардан трады жне бос жолмен ( жолды ауыстыру символынан трады) аяталады. Мтінні кез келген жолы, егер ол серверді директивасы болмаса, тікелей олданушыа жіберіледі. азіргі уаытта CGI торабы серверді ш директивасын арастырады:

Есімі	Анытама беру
Content-type	айтарылан жатты MIME-трі
Location	Серверге жатты зі емес, жата сілтеме жіберіледі. Осы кезде сервер пайдаланушыа шаырылуды айта жіберуді срайды.
Status	Серверге HTTP жол–статус береді, ол пайдаланушыа жіберіледі. Формат: nnn xxxxx, мнда nnn-ш санды статус-код жне xxxxx-себеп жолы

ызыты апарат жадай жолында болады. Жадай жолы келесідей форматта болады: HTTP/version – нса, Status – Code – нтижені идентификациялайтын статусты ш орынды коды жне Status – Phrase кодты тсіндіретін мтіндік тжырым. Статус коды броузермен пайдаланылады, ал мтіндік тжырым пайдаланушыа арналан. Статус кодыны бірінші саны жауапты класын анытауа арналан.

Кодты бірінші санымен аныталатын бес санат бар:

1. 1хх:зірге олданыста жо, болашата олдануа саталынуда;

2. 2хх: стті жол:шаырылу абылданды жне ол делуде;

3. 3хх: айта жіберу – олданушы шаырылуды айта жасауы тиіс;

4. 4хх: пайдаланушыны ателігі – шаырылу дрыс делмеді. Егер олданушы зіні шаырылуын 4хх коды бар жауап келгенге дейін тотатпаса, онда ол серверге дерек жіберуді тотатуы керек;

5. 5хх: Web – серверді ателігі – дрыс жасалан шаырылуа жауап бере алмады.

Келесі кестеде HTTP – ді жауап кодтары келтірілген:

Статус коды	Маынасы
	Ok
	Post стті команда
	Шаырылу абылданды
	Get немесе HEAD шаырылу орындалды
	Шаырылу орындалды, біра ішіндегісі жо
	Ресурс бірнеше жерден табылды
	Ресурс млдем жойылан
	Ресурс уаытша орнында жо
	Шаырылу згертілінген
	Пайдаланушыдан шаырылу нашар
	Аныталмаан шаырылу
	Ресурс тлемін тлеу ажет
	Пайдалануа рсат жо
	Ресурс табылмады
	Аталмыш ресурс шін бл діс олданылмайды
	Ресурсты бл тріне рсат жо
	Ресурса рсат жо
	Серверді ішкі атесі
	діс орындалан жо
	Сценарий бзылан немесе серверді жктемесін кп болып кеткен
	Серверге рсат жо/сценарийді тайм-ауты
	Екінші сценарий/серверді тайм-ауты

Status директивасы CGI – сценарийге деу жадайы туралы хабарламаны айтаруа ммкіндік береді. Егер бл директива берілмеген болса, онда сервер 200 Ok крсетеді.

Мысалы:

Status:404 Not found

Сервер осы апарат негізінде таырыпты негіздейді. Оны пайдаланушыа жібереді.

Мысалы, директивтер жиыны:

HTTP/1.0 200 Ok

Server:NCSA/1.0a6

Content – type:text/html

шаырылуды ойдаыдай орындаланын хабарлайды.

Мнда:200 – код шаырылуды ойдаыдай орындаланын білдіретін, “Ок” соны білдіреді. Келесі директива: Content - type: text/html

Егер жауап денесі бар болса, онда міндетті трде орын алады.

Инициализацияны орындау барысында барлы параметрлер алдын ала белгілі (немесе оларды тану иын емес), ал шешілетін тапсырмалар сценарийлерді кез келгеніне бірдейлеу болып келеді. Кіріс деректерін деу кезеінде орындалатындар, сценарийді жазылу масаттарына байланысты. Жалпы аланда, кіріс деректеріні делуі, оларды трлендіру болып табылады.

Жмысты инициализацияланан кейін, кіріс деректері оылып, оларды жеке айнымалылара блінгенінен кейін, сценарий жмысты негізгі блігіні орындалуа дайын болады. Жмысты бл блігінде сценарий деректерді шыаруа дайындайды жне адамдары инициализация кезеіндегідей онша ата регламенттенбейді. Барлы орындалатын рекеттер ойылан масаттармен аныталады. Деректерді деу CGI – да крделі емес боландытан, ал сценарийді руды масаты немі кейбір шыу апаратын дайындау болып табылады. Сол себепті, кіріс деректерін деу жне шыыс деректерін дайындауды формалданан адамдары бадарламаны бір фазасына бірігеді.

Нтижелерді шыарылуы. арапайым CGI – сценарийінде шыу апараты, тек таырып жне HTML мтіннен трады. Крделірек сценарийлер кейбір осымша деректер енгізілген сценарийді айта шаыруа ажетті графиканы, мтінді графиканы немесе жалпы барлы апаратты шыара алады.

Аятау дегеніміз барлы пайдаланан ресурстардан босатылу, тазалануы жне бадарламадан шыарылуы болып табылады. Егер бос жадыны немесе баса обьектілерді блінуі орындалан болса, оларды да босатылуы ажет. Олай істелінбеген жадайда жйені барлы ресурстары жойылып немесе лыптанып алуы жне баса сценарийлерді немесе жалпы серверді жмысы тотап алуы ммкін. Платформаларды кпшілігіне файлдар мен жадыдаы обьектілер автоматты трде жабылады да, оларды пайдаланан процесс біткеннен кейін операциялы жйемен жабылады. Біра бл жадайда ресурстарды босату барысында толыымен операциялы жйеге сйену дрыс емес.

Баылау сратары:

1. CGI интерфейсінде орталарды айнымалылары андай апараттардан трады?

2. Сервер мен сырты орта бадарламаны зара атынас интерфейсіне get дісі шін деректер алай деледі?

3. Сервер мен сырты бадарламаны зара атынас интерфейсінде post дісі шін кіріс деректері алай деледі?

4. Сырты бадарламамен кіріс деректерін деу жмысыны кезедері андай?

5. Сервер мен сырты бадарлама зара атынас интерфейсінде post сценарийді шыару таырыбы андай апарат келеді?