V. Жаа саба бойынша тсінік тексеру.

1.Оулыпен жмыс

 

279– жаттыу (жазбаша)

* нді дауыссыздара аяталан сздерді жазыдар

 

286–жаттыу(ауызша)

· нді дыбыстан басталатын бірнеше биологиялы терминдерді атын жазыдар..

288– жаттыу

· Мтінді кшіріп жазып, нді дауыссыздары бар сздерді астын сызыдар.

VІ. Сабаты бекіту

здік жмыс.

 

І топ

1.Сз ортасында ос дауыссыз кездесетін атауларды жазыдар.

2. Балалар сзіне фонетикалы талдау жаса

ІІ топ

1. Бірдей дыбыстардан басталатын сздерден сйлем рап жазыдар.

2.Даыл сзіне фонетикалы кешенді талдау жаса

ІІІ топ

1. ай жаынан оысада бірдей жазылып, бірдей айтылатын сздер тауып жазыдар.

2. Тмендегі сздерге фонетикалы талдау жаса

Монша, рахмет

VІІ. Сабаты орыту

1. Баалау

2. йге тапсырма:

1. нді дауыссыздар туралы тсінік

2. 292-295 - жаттыулар

Кні, айы, жылы:

Пн аты:аза тілі

ыныбы: 5

Сабаты таырыбы: я дауыссыздар

Сабаты масаты:

Білімділік:оушыларды я дауыссыз дыбыстар туралы тсініктерін кеейту, жаттыу жмыстары мен осымша тапсырмалар арылы бекіту.

Трбиелік:оушыларды адамгершілікке ебекті дріптеуге ана тілді рметтеуге трбиелеу.

Дамытушылы:оушыларды фонетика жайындаы, тіл дыбыстары жне оларды трлері туралы ымдарын кеейту, ойлау абілеттерін дамыту, талдау дадыларын арттыру.

Сабаты типі:аралас

Сабаты трі: дстрлі

Сабаты діс-тсілі: тсіндіру, сра-жауап, жаттыу, салыстыру.

Сабаты крнекілігі: таырыпа байланысты кесте,лестірмелер.

Пнаралы байланыс:аза дебиеті, тарих

Сабаты барысы:

I.йымдастыру кезеі: 1.Оушылармен слемдесу

2.Оушыларды сабаа атысын тексеру

3.Оушыларды зейіндерін сабаа аударуII.й тапсырмасын тексеру

ІІІ. Жаа саба

Дауыссыз дыбыстарды трлері

Дауыссыздар салдыр мен нні атысына арай: ата, я, нді болып ш топа блінеді.

Салдыр мен нні атысы арылы жасалан, біра ннен салдыры басым дауыссыз дыбыстарды я я дауыссыздар деп атаймыз. я дауыссыздар мыналар: б, в, г, , д, з, ж.

н мен салдырды атысынан жасалып, біра салдырдан н басым болатын дайыссыз дыбыстарды нді дыбыстар деп атаймыз. нді дауыссыздар мыналар: р, л, й, у (тау), м, н, .

ІV. Жаа саба бойынша тсінік тексеру.

1.Оулыпен жмыс

271– жаттыу (жазбаша)

* Суреттер топтамасындаы 24- суретті зер салып арадар да, мтінді оыдар.

* Мтіннен я дыбыстан басталатын сздерді теріп жазыдар.

274–жаттыу(ауызша)

· Суреттер топтамасындаы 11- суретке арап, жыл мезгілдеріне байланысты мтін радар.

276– жаттыу

· Мтінді кшіріп жазып, я дауыссыздары бар сздерді астын сызыдар.

V. Сабаты бекіту

здік жмыс.

І топ

1.я дауыссыздарды жаз.

2. Бидай, сиыр сзіне фонетикалы талдау жаса

ІІ топ

1.И – дыбысыны ерекшелігі туралы айт.

2.Кеш тсті, айна сзіне фонетикалы кешенді талдау жаса

ІІІ топ

1.ос дауыстыларды ерекшелігі туралы айт.

2. Тмендегі сздерге фонетикалы талдау жаса

Жайдары, сйлейді.

VІ. Сабаты орыту

3. Баалау

4. йге тапсырма:

1. я дауыссыздар туралы тсінік

2. 276-277 - жаттыулар

 

 

Кні, айы, жылы:

Пн аты:аза тілі

ыныбы: 5

Сабаты таырыбы: Дауыссыз дыбыстарды емлесі

Сабаты масаты:

Білімділік:оушыларды дауыссыз дыбыстар туралы тсініктерін кеейту, жаттыу жмыстары мен осымша тапсырмалар арылы бекіту.

Трбиелік:оушыларды адамгершілікке ебекті дріптеуге ана тілді рметтеуге трбиелеу.

Дамытушылы:оушыларды фонетика жайындаы, тіл дыбыстары жне оларды трлері туралы ымдарын кеейту, ойлау абілеттерін дамыту, талдау дадыларын арттыру.

Сабаты типі:аралас

Сабаты трі: дстрлі

Сабаты діс-тсілі: тсіндіру, сра-жауап, жаттыу, салыстыру.

Сабаты крнекілігі: таырыпа байланысты кесте,лестірмелер.

Пнаралы байланыс:аза дебиеті, тарих

Сабаты барысы:

I.йымдастыру кезеі: 1.Оушылармен слемдесу

2.Оушыларды сабаа атысын тексеру

3.Оушыларды зейіндерін сабаа аудару

II.й тапсырмасын тексеру:

ІІІ. Жаа саба

Дауыссыз дыбыстарды трлері

Дауыссыздар салдыр мен нні атысына арай: ата, я, нді болып ш топа блінеді.

Шыармашылы диктант

Тмендегі сздерге осымша жалап, сйлем рап жазыдар.

1. Автоцистерна, кросс, миллиграмм, съезд,повесть

2. Металл, фантастика, штамп, факт, митинг, ромб, киоск, шрифт.

Топты жмыс

І топ

1.Сз ортасында ос дауыссыз кездесетін атауларды жазыдар.

2. Балалар сзіне фонетикалы талдау жаса

ІІ топ

1. Бірдей дыбыстардан басталатын сздерден сйлем рап жазыдар.

2.Даыл сзіне фонетикалы кешенді талдау жаса

ІІІ топ

1. ай жаынан оысада бірдей жазылып, бірдей айтылатын сздер тауып жазыдар.

2. Тмендегі сздерге фонетикалы талдау жаса

Монша, рахмет

Оулыпен жмыс

279– жаттыу (жазбаша)

* Дауыссыздара аяталан сздерді жазыдар

ІV. Сабаты орыту

Баалау

йге тапсырма:

Дауыссыздар туралы тсінік

1.Пн аты:аза тілі

2.Сыныбы:5

3.Кні, айы, жылы:

4.Тосан:IІІ

5.Малім:

Сабаты таырыбы: Буын, оны трлері

Сабаты масаты:

1.Білімділік:оушыларды буын жне оны трлері туралы білімдерін кеейту, жаттыу жмыстары мен осымша тапсырмалар арылы бекіту.

2.Трбиелік:оушыларды адамгершілікке, елжандылыа трбиелеу.

3.Дамытушылы:оушыларды буын жне оны трлерін трлерін ажырата алу дадыларын арттыру,дегейлік тапсырмалар беру арылы логикалы ойлау абілеттерін арттыру, талдау дадыларын арттыру.

Сабаты типі:жаа сабаты тсіндіру

Сабаты трі: дстрлі

Сабаты діс-тсілі: тсіндіру, сра-жауап, жаттыу, салыстыру.

Сабаты крнекілігі: таырыпа байланысты кесте,лестірмелер.

Пнаралы байланыс:аза дебиеті

Сабаты барысы:

I.йымдастыру кезеі: 1.Оушылармен слемдесу

2.Оушыларды сабаа атысын тексеру

3.Оушыларды зейіндерін сабаа аудару

 

IV Жаа сабаа дайынды

1.Оушылара сабаты таырыбы мен масаты туралы хабарлау

V Жаа таырыпты тсіндіру:

Сз бірнеше фонетикалы блікке жіктеледі. Балалар мектепке келді деген сйлемде ш сз бар. Осы сйлемдегі сздер естілуі жаынан Ба-ла-лар мек-теп-ке кел-ді болып бірнеше шаын дыбыс тобына жіктеліп тр. Осындай дыбысты топа жіктелген сз аымыны шаын мшесі БУЫН делінеді.

Сздерді рбір фонетикалы блшегі болан буын бір не бірнеше дыбыстан (фонемадан) ралады: Мысалы, ант, а-ла-мын сздеріндегі буындарды алса, бірінші сз бір буыннан, екінші сз ш буыннан рылып тр. Бірінші сзде буын трт дыбыстан, екінші сздегі бірінші буын бір дыбыстан, екінші буын екі дыбыстан, шінші буын ш дыбыстан ралан.

Демек, буын дегеніміз – Сз рамындаы бір немесе бірнеше дыбыстарды тобынан жасалан фонетикалы блшек. Дауысты дыбысты Бір зі буын бола алады. Дауыссыз дыбыстар жеке трып здігінен буын рай алмайды. Сзді рамында анша дауысты дыбыс болса, сонша буын болады.

Буын жеке дауыстыдан жне дауысты мен дауыссыз дыбыстарды тіркесінен жасалатын боландытан, оны рамы немі бір алыпты болмайды. аза тілінде буынны ш трі бар. Олар: 1)ашы буын, 2) тйы буын, 3) бітеу буын.

1.Ашы буын. Жалыз дауыстыдан ралан немесе дауыстыдан басталып дауыстыа аяталатын буынды ашы буын деп атаймыз: а-а, ба-ла, а-ла, т.б. Ашы буынны ішндегі жалыз дауыстыдан болан буынды жала буын дейміз: а-дам, а-та.

VІ. Тсінік тексеру

1.Оулыпен жмыс

296-жаттыу(ауызша)

* Мтінді оып, тарихи сздерді тауып, оларды буына блідер. рбір буын анша дыбыстан ралан жне айсысы буын райтын, айсысы буын рай алмайтын дыбыстар екенін айтыдар.

 

300 –жаттыу

· Екінші абзацтаы сздерді буына бле отырып кшіріп жазыдар. жазыдар.

VІІ. Жаа сабаты бекіту

1.Перфокартамен жмыс

Сйлем Ашы буын Бітеу буын Тйы буын
Бізді заманымызда не кп, сан трлі та ажайып маманды кп. ( І. Есенберлин)      
ауыл осы оныса кейін орналасаннан бері арай, ол бір кн дамыл танытан емес. ( М.уезов)        
Сайды тасындай, кмістей жалтылдап кнге шаылысан, орасындай балып.      
Ералин жуынып шыан со орасына арап транда есіктен басын ана ылитып арт анасы шыты. (. Мсірепов)      
Мал, жан кп, бай ауыл осы орынды ыстауа лайытап аланнан лі жаа ыстау сала алмай ескілеу тар ораа сия алмай кнні кзі жылынысымен киіз йге шыыпты. ( М.уезов)      

2.Дегейлік тапсырмалар:

І дегей

1. Буын райтын дыбыстарды жаз.

2. мтінді буына бліп жаз.

Абай – з заманыны жаршысы. Оны шыармалары – сол заманны шежіресі. Оларда сол кездегі аза ауымыны трмыс – тірішілігі барлы ерекшеліктерімен, тек зіне ана тн белгі – бедерімен, зіндік бояу рнектерімен мейлінше айын да толы бейнеленген. (Ж.Смалов)

ІІ дегей

1. Буын дегеніміз не?

2 Буын трлеріне ажыратып жаз.

Адамны бір атаны балалары екені рас болса, белгілі бір заманны баласы екен де даусыз.

ІІІ дегей

1.Бітеу буынды сздерге мысал келтір.

2. «Мені алам» деген таырыпта мтін ра. Мтіннен буын трлерін ажыратып жаз.

 

 

VIІІ. Сабаты орыту

3. Баалау

4. йге тапсырма:

1. Буын жне буын трлері туралы тсінік. туралы тсінік .

2. 301-305 -жаттыулар

Кні, айы, жылы:

Пн аты:аза тілі

Сыныбы:5 «В»

Сабаты таырыбы: Кейінгі ыпал

Сабаты масаты:

1.Білімділік:оушылара кейінгі ыпал туралы білім беру жне жаттыу жмыстары мен осымша тапсырмалар арылы бекіту.

2.Трбиелік:оушыларды адамгершілікке ебекті дріптеуге ана тілді рметтеуге трбиелеу.

3.Дамытушылы:оушыларды ойлау абілетін арттыру, дниетанымдарын кеейту, фонетикалы талдау жасау дадыларын дамыту.

Сабаты типі:аралас

Сабаты трі: дстрлі

Сабаты діс-тсілі: тсіндіру, сра-жауап, жаттыу, салыстыру.

Сабаты крнекілігі: таырыпа байланысты кесте,лестірмелер.

Пнаралы байланыс:аза дебиеті

Сабаты барысы:

I.йымдастыру кезеі: 1.Оушылармен слемдесу

2.Оушыларды сабаа атысын тексеру

3.Оушыларды зейіндерін сабаа аудару

 

II.й тапсырмасын тексеру:

ІІІ Жаа саба

Сз бен осымшаны жігінде немесе сз бен сзді аралыында дауыссыз дыбыстарды бірін – бірі зіне сата сер етуі дыбыс ндестігі деп аталады. Мысалы: аздар (азтар емес), есептер (есепдер емес), кеге (кеке емес), мектебі (мектепі емес), асыы (асыы емес).

Дыбыс ндестігі екіге блінеді: ілгерінді ыпал, кейінді ыпал.

Сз бен осымшаны жігінде немесе сз бен сзді аралыында кейінгі дыбысты алашы дыбыса сер етуін кейінді ыпал дейміз.

Мысалы: теп-теуіп; жап-жабады, жауып; саба- сабаы; кітап-кітабы; жазса (айтылуы жазсса); кнбейді ( айтылуы кмбейді).

Кейінді ыкпал

Кейінді ыпал – атар келген екі дыбысты соысыны зінен бурыны дыбыса сер етуі.

 

а) Кейінді ыпалды кездесетін орындары:

 

1. Тбір мен осымша арасында, бас + шы башшы;

2. Крделі сздерде:

 

а)біріккен сз: Есенгелді (Есемгелді)
) тіркескен сз: он бес (ом бес)

б) кос сз: астан-кестен (аста-кесте)

1. Екі сз арасында: а ла (а ла)

 

) Кейінді ыпалды жазылуда ескерілетін орындары:

1) (, к, п + дауысты = , г, б )

Сз ата , к, п дауыссыз дыбыстарыны біріне аяталып, оан дауысты дыбыстан бастапатын осымша жаланса , к, п дыбыстары згеріп, уя , г, б дыбыстарына айналады.

ая + ы - аяы

крек + і = крегі

доп + ы = добы

жа (жаа бастады)

тк (тге бастады)

сеп (себе бастады)

2) (п + -ып, -іп =уып, уіп)

Етістікті тбірі п дыбысына аякталып, оан ксемшені -ып, -іп жрнаы жаланса, п дыбысты згеріп, нді удыбысына айналады.

шап + ып = шауып

кеп + іп = кеіп

сеп +іп = сеуіп

жап+ып=жауып

б) Кейінді ыпалды жазылуда ескерілмейтін орындары:

1) (н+,г = , г), (н+, к = к, к)

Сз нді н дыбысына аяталып, келесі сез немесе осымша , г, , к дауыссын дыбыстарынан басталса, айтылуда ндыбысыны орнына дыбысы естіледі Жазулуда бл ескерілмейді.

Жазылуы Айтылуы
Жан+али Сен+гім Жан+а Сн+ой Амангелді Жан айы Жаали Сегім Жаа Сой Амагелді Жа айы

 

 

 

2) (с+ш = шш), (з+с = сс), ( з+ш - шш)

Сз с,з дауыссыз дыбыстарыны бірін аяталып, осымша ш, с дауыссыз дыбыстарынан басталса, айтылуда дыбысыны орнына шдыбысы, ал с дыбысынын орнына с не ш дыбысы естіледі. Жазылуда бл ескерілмейді.

Жазылуы Айтылуы
Ас+шы аз+са Кз+сіз Жаз+шы Ашшы асса Кссіз Жашшы

 

3) (з+ж=жж)

Біріккен сз, тіркескен со жне сол тіркесіні бірінші сзі з дыбысына аяталып, екінші созі ждыбысына басталса, айтылуда з дыбысыны орнына ждыбысы естіледі. Жазылуда бл ескерілмейді.

Жазылуы Айтылуы
Бозжан Оразжан Жз жыл Кз жмды Боз жора Божжан Оражжан Жж жыл Кж жмды Бож жоа

 

4) (н + /б,в,п/ = мб, мв, мп)

Сз н дыбысына аякталып, екінші немесе м осымша б, в, п дыбыстарын бірінен басталса, айтылуда н дыбысыны орнына м дыбысы естіледі. Жазылуд бл ескерілмейді.

Жазылуы Айтылуы
Жан+пейіс Тран+бек Есен+бай Он+бес Жампейіс Трамбек Есембай Ом бес

 

 

5) Біріккен сз, тіркескен сз жне тіркесіні бірінші сзі . к, п дауысыз дыбыстарына бітіп, екінші сз дауысты уя, нді дауыссыз дыбыстарынан бастп бірінші сзді соындаы , к, пдыбыстарыны орнына, , г, б дыбыстары естіледі. Жазылуда бл ескерілмейді.

 

Жазылуы Айтылуы
Кк жиек Шола еді Шп келді Кк ала Кг жийек Шола еді Шб келді Кг ала

 

6) Біріккен сз, тіркескен сз жне сз тіркесіні бірінші сезі мен екінші сзіні аралыында екі дауысты атар келгенде, біріншісі тсіріліп айтылады, жазылуда бл ескерілмейді.

 

Жазылуы Айтылуы
Торы ала ат Сарыара ара ешкі Келе алмайды Торалат Сарара арешкі Келалмайды