VI1 А топша элементтері. Фтор, хлор, оны осылыстары, химиялы асиеттері, олданылуы.

VIIА топша элементтерінетзтзгіш, яни галогендер деген атау таылан.

Фтор (Fluorum), F — элементтерді периодты жйесіні VII тобындаы химиялы элемент, ат. н. 9, ат. м. 18,998; галогендер тобына жатады.

Оны маызды осылыстарына: флюорит (балытыш шпат)-CaF2, криолит(мзтас)-Na3AlF6, топаз, фторапатит -3Ca3(PO4)2*CaF2 жатады. Фторды маызды осылысы фторсутек, судаы ерітіндісі фторсутек ышылы деп аталады.

Химиялы асиеттері

Фтор тікелей гелий, неон жне аргонмен рекеттеспейді. Ксенонмен фторидтер тзеді:

Xe+F2=XeF2

Xe+2F2=XeF4

Фтор з топшасында тран галогендермен рекеттесіп фторидтер тзеді:

F2+Cl2=2ClF

ClF+F2=ClF3

ClF3+F2=ClF5

Br2+F2=2BrF

Br2+3F2=2BrF3

I2+F2=2IF

I2+5F2=2IF5

I2+7F2=2IF7

Бром фториді трасыз, жеіл диспропорциялануа шырайды:

3BrF=BrF3+Br2

Металдармен рекеттесіп фторидтер тзеді.

₂ + 2Li= 2LiF литий фториді

₂ + Cu = CuF₂ мыс (II) фториді

Бл реакциялар осы заттарды (Li, Cu) оттегімен жне хлормен жретін реакцияларына араанда шабыттыра теді.

Фтор сутегімен тіпті караыда да шабытты рекеттеседі.

F₂ + Н₂ = 2НF фторлы сутек

Фтор оттекпен тмен температурада электрлік шын разряды серінен рекеттесіп эндотермиялы оксофторидтер тзеді:

O2+2F2=2OF2 _rH=+16,7кДж/моль

OF2 – ашы сары тсті, ткір иісті улы газ.

Фтор ккірт, фосфор, кміртек, кремниймен тмен температураны зінде а рекеттесе алады, ал 20-300°С аралыында ттанып жанады:

S+3F2=SF6

2P+5F2=2PF5

C+2F2=CF4

Si+2F2=SiF4

2B+3F3=2BF3

олданылуы

Фтор медициналы трлі препараттар, фтороорганикалы осылыстар алуда ке олданылады.

Фтор осылыстары натрий фторацетаты, монофторсірке ышылы ауыл шаруашылы зиянкестеріне арсы кресте пайдаланылады.

Фтор жне фтор осылыстары реактивті двигательдерде отын ретінде олданылады.

Металдармен тзілген фторидтер иын балитын заттарды монокристалдарын алуда, металл деуде флюс ретінде, жылу тасымалдаыш заттар ретінде ке олданылады.

Балытыш ышыл шыны заттарды бетіне рнек салу шін пайдаланылады.

Хлор(лат. Clorum), Cl – элементтерді периодты жйесіні VІІ тобындаы химиялы элемент, атомды номері 17, атомды массасы 35,45; галогендер тобына жатады.

осылыстары

Хлор табиатта активті элемент боландытан тек осылыстар кйінде кездеседі. Негізінен сілтілік жне сілтілік-жер (II) металдарыны хлоридтері кйінде; олар карналлит KC1*MgCl₂*6Н₂О, сильвинит NaCl*KCl, сильвин KCl, бишофит MgCl₂*6Н₂О, галит ас тзы NaCl, мйізді кміс AgCl.

Химиялы асиеттері

Хлор бос кйінде едуір белсенді зат, алайда оны белсенділігі фтора араанда тмен. Хлор оттегі, азот жне бекзат газдардан баса жай заттарды барлыымен дерлік рекеттеседі, ол шін жылу немесе жарытандыру ажет.

Сутекпен жары серінен опарылыс жасай рекеттеседі:

Н₂ + С1₂ = 2HC1

Хлор кшті тотытырыш, тек фтора, оттекке атысты ана тотысыздандырышты асиет крсетеді:

С1₂+F2 = 2C1F

F2 +2e =2F^-| 1

Cl2 – 2e = 2Cl⁺ | 2

С1₂+Br2 = 2BrC1

Br2 - 2e =2Br⁺| 1

Cl2 + 2e = 2Cl^- | 1

Барлы металдар хлормен рекеттесіп, хлоридтер тзеді: