ны алай тсiндiк?

I­НЕДI...

– “ркениеттi 50 елдi атарына осыламыз” дедiк. Талап дрыс. Бiра, озы елдi атарына осылу шiн тек байлыты арттыру, байларды кбейту азды етедi. Осымен бiрге демократияшыл рдiстердi, халышыл жн-жоралыларды да дамытуымыз керек. Кiсiлiгiмiз рбiр iсiмiзден крiнiп труы керек.

Ал бiзде алай? Халы жинал­ан, халы топтасан жерден билiктi лердей оратыны несi? Менiше, билiк басындаылар “Кп­тi аты кп. Бiреу болмаса да бiреу оймамызды, пиямызды, оямызды ашып ояды” деп ойлап, халыты таратанша асыады-ау деймiн.

алы ерiккеннен жиналмайды ой.

– Оан сз бар ма?! Жаа­зеннi мнайшыларды жетi ай бойы ереуiлдедi. Ерiккеннен емес, рине. Ашынаннан, орлананнан, жмыссыздытан, дiлетсiздiктен. Оларды м-зарын тыдауды орнына ол бейшараларды ырды да салды. азаа аза о атты. Осылай ыра берсек, не болады? Бiр азаты екеу ете алмай жр­генде...

Бейбiт кнде з халына о ату...Бл – лкен ят, лкен масара болды. Бiр аза атылса, бiз соны нын даулауымыз керек. Бiрде-бiр азаты тадырын сраусыз, жотаусыз жiбермеуiмiз керек! Ал ендi Жаазендегi ырында анша аза аза тапты? Бiреу 17 адам дейдi, ендi бiреулер 70 дейдi, 100-дi стiне шыарып жiбергендер де бар...

Жарайды, халы шеруге шыты делiк. Ау, мны не терiстiгi бар? Бiздi Ата заымызда, Конституциямызда шеруге, митингiге шыуа ылы екенiмiз тайа таба басандай етiп жазылан ой. Халыа “неге ереуiлге шыасы?”, “неге митингiге шыасы?” деу – иянат.

Керiсiнше, билiктi кiлi халы жиналан митингiге атысып, оларды талап-тiлектерiн дрыстап тыдап, дрыстап ден оюа тиiс. Халы митингiде ккiректерiндегi шердi, запыранды тгедi. “Запыранды тгедi” дегенiмiзден рбидi, Алматыдаы 3-ышамауданында бiр шаын алаай бар.

арыара” кинотеатрыны артындаы алаайды айтып трсыз ба?

– И, соны айтып трмын. Мiне, халыты митингiсi осында тедi. йткенi, зге жерге, Алматыдаы лкен аладара митингi ткiзуге билiк рсат бермейдi.

Осы “Сарыара” кинотеатрыны артындаы алаайда ткен митингiге талай рет атыстым. зi ысылша, аядай ана тар жер. Алматыны орталыынан алып тасталынан Лениннi, Калининнi ескерткiштерi де азiр осы алаайда тр. Митингiге жиналан халы лтты тiлдi ахуалын айтып, лтты мдденi мытылып бара жатанын сз етедi. Сол кезде маан аза байс зiнi мын Ленин мен Калининге шаып жатандай крiнедi. те бiр жаман серде аламын. Ленин мен Калининнi ескерткiшi тр аса­йып. Ал азатар лтты мдденi жайын айтып жатыр. Мiне, бiздi жеткен жерiмiз! азаты лтты мд­делерi неге зулiм сарайларда, демi аладарда, ке кабинеттерде айтылмайды? лтты мдде неге осындай тар, ысылша, елеусiз жерде айтылады? Осыны зiнен-а бiздi билiктi лтты мддеге деген кзарасы ай­ын аарылады.

 

САН БАР, САПА ЖО

азушылар саталып кеттi. Майдаланып, кйкiленiп кеттi” деген пiкiрлер жиi айтылып жр...

– алай саталмайды?! алай майдаланбайды?! Егер...

Ендi осы мселенi рет-ретiмен баян­дайын. Мiне, Жазушылар одаыны кезектi съезiн ткiзетiн мезгiл де келiп алды. Естуiмше, мамыр айында тетiн секiлдi. Бiра, мны созбататып, сиырйымшататып рi арай созып жiберуi де бден ммкiн...

Ал ендi бiз осы аламгерлердi съезiне алай, андай табыстармен, андай жетiстiктермен келдiк? Сан бар-ау, бiра сапа жо.

ны алай тсiндiк?

– Кеес заманында да азастанда 700-ге жуы жазушы болатын. азiр де жазушыны саны осы 700-дi ар жа, бер жаында. Бiра, “бiз жазушыларды санын кемiткен жопыз” деп матануа болмайды. йткенi де­биет­тi жеке таланттар, дара таланттар жасайды. Мселен, адыр, Жмекен, Тманбай поэзиямызды алай сiрдi, алай ктердi?!

азiргi 700 жазушымызды а жартысынан астамы, тiптi штен екiсi десем де болады, азастан Жазушылар одаыны мшелiгiне Нрлан Оразалиннi тсында ттi. дай-ау, мны iшiнде кiм жо дейсi: журналист те жр, естелiк жазудан аса алмайтын зейнеткер де жр, йтiп-бйтiп бiр-екi кiтап шыаран уесой аын да жр, уесой сатирик, уесой сыншы, уесой драматург, уесой сценарист... Жне бларды 20-30-дан топталып тетiнiн айтерсi. Осыдан кейiн азастан Жазушылар одаында андай бедел, андай салма болады?!

“Бедел”, “салма” дегенiмiзден шыады, Кеес заманы кезiнде Жазушылар одаы лтты партияны, тiркел­меген лтты партияны рлiн атарды. азастан Жазушылар одаын Сбит Манов, абит Мсiрепов, нуар лiмжанов, Олжас Слейменов басарып тран кезде ЦК-ны зi жазушылара арап жалтатап отыратын. ЦК дегенiмiз кiм? Орталы Комитет! Билiк! Сол билiгiнi зi жазушылар йымымен санасып отыратын. Колбин азастанды анша жыл басарды? Екi жарым жыл. Осы екi жарым жыл iшiнде Колбинiiз жазушылармен екi рет кездестi. Бл санасаны емей немене?!

ас айтасыз, билiктi аты – билiк. Билiк – ай кезде де, ай заманда да билiк. ай кезеде де, ай заманда да билiк оайшылыпен илiге, имене оймайды. Сол кезеде жазушылар билiктi алай илiктiрдi? айтiп имендiрдi? Осыны себеп-сырын айтып бере аласыз ба?

– Мны брi басшыа байланысты. Жазушылар одаын кiмнi басарып отыруына байланысты.

Жоарыда шет-жаасын айтып та кеттiм ой, азастан Жазушылар одаыны мiн­детi – таланттарды ашу, таланттарды табу, таланттарды шоырландыру, таланттара аморлы жасау еке­нiн. Сол сияты, азастан Жа­зушылар одаыны басшысы да айналасына аузы дуалы, сзi тiмдi, бе­делдi, талантты жазушыларды топтастыруы керек. араан басыны амынан аса алмайтын, кнкргiш, тiлал­ыш, кнiмпаз, жерге арап сй­лейтiн­дердi емес, семсердi жзiн­дей ткiр, алыр, елдi амын, а­заты мддесiн ойлайтын жазушыларды топтастыруы керек. Мндай жазушылар бар ма? Бар! Бiра олар р жерде, р салада, р иырда жр. Осындай кей талант­ты, ткiр жазушылар топтасса, билiктi илiктiрмей оймайды.

 

ЖАЫНУ – ЖАЗУШЫНЫ IСI ЕМЕС

Ендi, араым, мен саан бiр мысал айтайын. Ресейдi азiргi прези­дентi В.Путин прези­денттiк сайлауа тсер алдында зiнi сайлауалды штабын рды. Сйттi де, штаба Говорухиндi басшы етiп сайлады. Говорухин кiм? нер адамы. Ататы кинорежиссер. Ептiлiк, пысыты жнiнен Говорухиндi он орап алатын шенеунiк­тер бар. Бiра соны бiрiне де тотамай, Путин Говорухиндi алады. Неге? Халыты бетiн берi арату шiн. йткенi, халы Говору­хиндi ерекше жасы кредi, сыйлайды, рметтейдi. Мны не шiн айтып отырмын? Билiк ешуаытта нер адамдарымен есептеспей, санаспай тра алмайды. нердi атасы, нердi ккесi – жазушылы. Демек, билiктi жазушыларды санаттан шыарып тастауы ммкiн емес. Нрланны бiр жаман жерi, билiктi жаынумен, жаыну арылы илiктiргiсi келедi. Жаыну – жазушыны iсi емес. Билiктi жаынумен жее де алмайсы, илiктiре де алмайсы. Халыа беделi жрсе, халыты алдында беделдi болса, билiк сенi зi-а iздеп келедi. Говорухиннi билiкке жаынанын крдi бе, не болмаса бiр жерден оыды ба?