птикалы микроскопия.

ембрана рылысын жне ызметін зерттеуге арналан азіргі кездегі дістер.

растыран: Кусаинова К.Т.

емей 2007

І ФИЗИКАЛЫ ДІСТЕРІ.

Жасушаны рылымын зерттеу оптикалы микроскопты олданылумен басталды.

Кдімгі жары микроскопиясымен атар араы рісті, интерференциялы, фазалы- контрасты, поляризациялы, ультраклгін, электронды микроскопия жне т.б. ке трде олданылады.

Жары микроскопымен жмыс істеу принципі жарыты сыну былысына жне линзаларды оптикалы жйесіні кмегімен кескінні алыптасуына негізделген. Мембрананы рылысын кдімгі оптикалы микроскоппен кру ммкін емес. Оны тсіну шін микроскопты ажырату шегін Z еске тсірейік. Ажырату шегі дегеніміз кескіндерін жеке кре алатындай екі нктені е кіші араашытыы. Шынында Z тым кіші болса, сорлым рал сапалы болады да, ол те са рылымдарды круге ммкіндік береді. Оптикалы микроскопты ажырату шегін рескел баалау шін мына атынасты пайдаланамыз: ;

Формуладаы орнына крінетін жарыты толын зындыыны е кіші мнін ( ) ойып, ажырату шегін аламыз: Z =200 нм.

Бл шама мембрананы алыдыынан 20 есе арты, сондытан оптикалы микроскоппен мембрананы баылау ммкін емес.

Сонымен атар микропроекция мен микрофотографияныдаолданылуы ммкін.Микроскопиялы кескінді алу адамны атысуымен орындалады жне кзде наты (дл) кескін алынады. детте кдімгі микроскоп здігінен наты кескін бере алмайды. Біра объектіні суретке тсіру (микрофотография) шін жне экранда оны микроскопиялы кескінін проекциялау (микропроекция) шін наты кескін алыну керек. Ол шін объектив (Об) беретін кескінді окулярды (Ок) фокус аралыынан алысыра орналастыру керек (сурет 1).

Сурет1.

араы рісті діс

Бекітілген жне боялан препараттарды тетін жарыта баылау оптикалы микроскопияны ке тараан дістеріні бірі болып табылады. Осы діс жары ріс дісідеп аталады (сурет 2 а).

Соы уаытта практикаа бекітілмеген жне боялмаан объектілерді микроскопиялау дісі ке трде енуде. Осындай объектілерді тетін жарыта баылау объектіні рылымдарыны элементтеріні жне объект мен оршаан орта арасында контрастылыты болмауынан ажетті нтиже бермейді. Осындай жадайларда араы рістебаылау дісі олданылады (Сурет 2 б). араы рісті микроскопия оптикалы асиеттері бойынша оршаан ортадан айырмашылыы бар, жарыты жтпайтын, жары рісті дісімен крінбейтін млдір объектілерді микроскопиялы зерттеу дісі болып табылады. Осындай объектілерге биообъектілер жатады. Осы дісті принципіні мні мынада: объект ырынан жары шоырымен жарытандырылады. Осы кезде микроскоп объективіне кру аймаындаы объектілерден шаылан сулелер ана тседі. Сондытан баылаушы оларды араы фонда жарыраан трде креді. араы ріс дісі жары фондаы микроскопиямен салыстыранда аса са микрообъектілерді круге ммкіндік береді. Осы діспен объектіні са бліктеріні наты пішінін анытау ммкін емес, йткені оны араы рісті кескіні объектіні шеттері жарырап крінеді.

араы ріс дісі кдімгі биологиялы микроскопта ерекше бір конденсорды олдану арылы орындалады. араы рісті конденсоры клбеу жары шоырларын беретіндей ерекше пішінді бірнеше линзадан трады, осы жары шоырлары препаратты жарытандырады. Объектіні рылымдарыны са элементтеріне тсе отырып, жары олардан шашырап, бір блігі объективке тседі. Соны серінен микроскопты араы кру рісінде объект жарырап крінеді.