сіпшілік бырларын пайдалану кезіндегі иыншылытар.

Ксіпшілік бырларын пайдалану кезіндегі иыншылытар. бырлар коррозиясымен, парафиндермен жне тз шгінділерімен кресу.

Мнай кен орныны территориясында салынан латыру желілері мен мнай жинау коллекторларыны ластануы келесі себептерге байланысты:

- аыс жылдамдыыны баяулыынан ыдан жер бетіне шыарылатын атты блшектер бырларда шгіп, оны ткізгіш имасыны ауданын азайтуы салдарынан.

- парафинні, тздарды кристалдарыны шгуі жне бзылуы иын атты шгінділерді тзілуі салдарынан.

- бырларды ішкі бетіні коррозиясы серінен темір аыны тзілуі салдарынан.

 

рамында С₁₇Н₃₆ – С₃₆Н₇₄ ауыр кмірсутектері бар парафинді мнайларды жинау жне тасымалдау кезінде едуір иыншылытар кездеседі. йткені быр абыраларында жиналан парафиндер, оны ту имасын азайтады да сйыты тасымалдануы нашарлайды.

быр абыраларында парафинді шгінділерді тзілуіне келесі жадайлар сер етеді:

· бырларды ішкі бетіні жадайы (кедір-бдырлы, тегіс, жылтыратылан); кедір-бдырлы бырларды абырылары парафинні тзілуіне ммкіндік туызады, себебі жетілген турбулентті режим кезінде аысты арынды араласуына ммкіндік жасайды, осыны салдарынан бырлар абырасыны маында газ бен парафин блінеді;

· мнайды парафиндерді еріту абілеті – мнай ауыр болан сайын, ол соырлым парафиндерді нашар ерітеді, сондытан парафинні быр абыраларында шгіп, жиналуы арынды жреді;

· мнайдаы парафинні концентрациясы;

· мнай аысындаы ысымны тмендеу арыны – ысым айырмашылыы лайан кезде мнайды газсыздандырылуы арындыра жреді, осыны серінен парафинді ерітетін жеіл компоненттерді блінуі арынды жреді;

· мнай-газ аысыны жылдамдыы – ы шыымы тмен болан жадайда аыс жылдамдыы азаяды жне сйкесінше парафин шгінділері тез тзіледі.

Парафинні шгіп, жиналуына арсы кресуді мынадай негізгі дістері бар:

1) мнай мен газды жинауды жоары арынды (0,981-1,47 МПа) саылаусыз жйесін олдану;

2) жылжымалы бу ондырыларын олдану (ЖБ–ППУ);

3) мнай эмульсиясыны тзілуін болдырмау шін жне парафин кристалдарыны суін тежеу (баяулату) масатында ы тбіндегі немесе саасындаы мнай аынына парафин шгінділеріне арсы ингибиторларды осу немесе беттік рекетті заттарды пайдалану;

4) бырларды кедір-бдырлыын азайту шін оларды ішкі жа бетін р трлі лактармен, эпоксидты шайырлармен жне шыныпластикпен аптау;

5) мнайды жоары температурасын сатауа ммкіндік беретін жылу изоляциясын пайдалану;

6) ы саасындаы латыру (шыару) желісіне (парафинні жиналуына байланысты) мезгіл-мезгіл енгізілетін жне топты ондырыларда алынатын резина шарларды (торпедаларды) пайдалану.

азіргі кезде азастан республикасыны кен орындарында алашы ш діс ке олданылуда.

Кптеген мнай кен орындарында суланан ыларды пайдалану барысында тередік сораптарды жмысшы органдарында, сорапты-компрессорлы бырларда жне ыларды шыару (латыру) желілерінде тздарды арынды шгуі байалады. Тздарды шгуі, сонымен атар, абат ысымын стау жйесіні су желілерінде жне аын суларды тасымалдаушы бырларда байалады.

Тздарды шгуіні негізгі себебі - температура мен ысымны тмендеуі серінен болатын термодинамикалы тепе-тедікті бзылуы, ал абат ысымын стау жйелерінде – рамында йлесімсіз тздары бар суларды араласуы болып табылады.

азіргі кезде тз шгінділерімен кресуді жаа дістері – химиялы жне тщы суды олдану ке таралан.

ыларда тздарды жиналуымен кресуді химиялы дістерін, негізінен карбонатты жне сульфатты тздарды (суда ерімейтін тздарды) шгуі кезінде пайдаланады.

Реагенттер ретінде натрий гексаметафосфатын (NaPO₃)₆ жне натриді триполитриполифосфатын таза трінде де жне р трлі присадкаларды оса отырып та пайдаланады. Бл дісті мні мынада – натрий гексаметафосфатыны судаы ерітіндісі (0,1 % салма б-ша) тздарды шгуіне жол бермейтін коллоидты ерітінді тзеді.

Тздарды шгуімен кресуді таы бір жолы – тз ышылыны ерітінділерін пайдалану:

CaCO₃ + 2HCl = CaCl₂ + H₂O + CO₂

тз суда ериді ериді

тз суда ерімейді

 

Біра, тжірибе нтижелері крсеткендей тз ышылыны ерітінділерін пайдалану бырларды коррозиясына алып келеді.

Суда еритін тздармен (NaCl, CaCl₂) кресуді е тиімді дісі ндірілетін ы німіне тщы су жіберу болып табылады. Суды екі трлі тсілмен жіберуге болады:

1) ы тбіне здіксіз ю;

2) быраралы кеістікке мезгіл-мезгіл (периодты) ю.

Бл екі тсілді жзеге асыру шін кен орындарында тщы суды жеткізу жне дайындау жйелері салыну керек.

ез-келген трдегі айырыштарда анша блім (секция) бар, оларды міндеті андай жне мнай-газ айырыштарыны жмысына андай факторлар сер етеді?

Мнайгаз айырыштары ы нiмдерін сйыты жне газды фазалара блуге арналан жне келесi ызметтердi атарады:

баалы химиялы шикiзат жне отын ретiнде олдану масатында, ы опаны бойында, сйыты шыару желiсiнде жне жне жинау коллекторлары бойымен мнай озалан кезде, одан блінген мнай газын алу шін;

мнайгазсу аыныны араласуын азайту жне бырлар желiсiндегi гидравликалы кедергiнi азайту шін;

пайда болан кбіктерді мнайдан блу жне ыдырату шін;

трасыз эмульсияларды немесе бырлар желiсiнде бзылан эмульсияларды ндiру кезінде мнайдан суды алдын-ала блу шін;

мнайды айырыштарды бiрiншi сатысынан мнайды дайындау ондырысына дейiн тасымалдау барысында пульсацияны азайту шін.

олданыстаы барлы мнайгаз айырыштарын келесi белгiлерi бойынша былай жiктеуге болады:

1) міндетiне байланысты – лшеушi-айырушы жне айырушы;

2)геометриялы пiшiнiне жне кеiстiкте орналасуы бойынша – цилиндiрлiк, сфералы, тiк, клдене жне клбеу;

3) негiзгi кштердi байалу сипатына байланысты – гравитациялы, инерциялы жне ортадан тепкiш;

4) жмысты ысымына байланысты – жоары ысымды (6,4 МПа),орташа ысымды (2,5 МПа) жне тмен ысымды (0,6 МПа);

5) айыру сатыларыны санына байланысты – бiрiншi, екiншi жне т.б. айыру сатылары;

6) технологиялы мiндетiне байланысты – екi фазалы жне ш фазалы;

7) мнайгаз аынын енгiзу рылысыны конструкциясы бойынша – радиалды жне тангенциалды енгiзу;

8) конструктивтi жасалуына байланысты – бiр сыйымдылыты жне екi сыйымдылыты.

Айырыштарды кез келген трiнi конструкциясында жалпыа бiрдей трт блiм (секция) болады (11.1. Сурет):

I- Негiзгi айыру блiмі, ол мнайдан газды арынды блініп шыуына ызмет етеді. Айыру блiмiнi жмысына айырыштаы ысымны, температураны тмендеу дрежесi, мнайды физика-химиялы асиеттерi (сіресе оны ттырлыы), нiмдi айырыша енгiзу рылысыны конструкциясы (радиалды немесе тангенциалды), сонымен атар ртрлi сындырмаларды – сымды торды, диспергаторларды олдану елеулi трде сер етедi.

II -Тндыру блiмi, мнда айыру блiмiнен мнаймен бірге iлескен газ кбiктерiні осымша блінуі жредi. Мнайдан окклюдирленген газ кбіктерiн арынды блу шiн, мнайды озалыс жолын зарта отырып оларды жа абатша трінде клбеу жазытытар бойымен баыттайды. Жазытытарды шаын баспалы етiп жасайды, бл мнайдан газды блiнуiне септiгiн тигiзедi. III -Мнайды жинау блiмi, бл блiм айырышты е тменгі жаында болады жне мнайды жинау мен оны айырыштан шыару шiн ызмет етеді. IV -Тамшыстау блiмі, айырышты жоары жаында орналасан жне газ аынына iлескен сйы тамшыларын стап алуа арналан.

11.1. Сурет. Тiк айырышты жалпы крiнiсi

1-ы нiмiн енгiзу; 2-тарату коллекторы; 3-“зiне дейiн” дегей реттегiші; 4-тамшы-стаыш сындырма; 5-сатандырыш клапан; 6-клбеу жазытытар; 7-алыты трiндегi дегейдi реттегiштi крсеткiшi; 8-аткарушы механизм; 9-дренажды бырша; 10-бгет; 11-сулшегiш йнек; 12-жапыш шмек (краник); 13-дренажды быр.