алликреин – кинин жйесі. осымша3.

Калликреин-кинин жйесі (ККС) азаны ке спектрдегі физиологиялы ызметіні реттелуіне атысатын жне кптеген патологиялы жадайлары дамуына атысатын протеолиттік жйе.ККС сері кезінде прекалликреиннен калликреин тзіледі. Ары арай калликреин кининогенге сер еткенде олардан биологиялы активті пептидтер – кининдер – тзіледі. Мысалы, тамырды кеейткіш жне ан ысымын тмендеткіш сер беретін брадикинин.

Калликреин-кининдік жйе азада кптеген ртрлі ызметті атарады. ККС-ті ан плазмасыны каскадты протеолиттік жйесіні активтенуі реттелуінде атаратын ролі жасы белгілі. Мысалы, кининогенезге, гемокоагуляцияа, фибринолизге, комплемент пен ренин-ангиотензин жйесі ызметтеріне атысады. Азаны бейімделу жне оранысты дерістерін амтамассыз етуге арналан реакциялара атысады. лпаларды ККС кптеген лпалар морфогенезіні ртрлі стадияларын, иммунды жауап реакциясын, абынуды дамуын, ртрлі этиологиядаы шоктарды, тромбоздарды, гемораггияны, атерлі ісік тзілуін жне баса да патологиялы жадайларды баылайды.

 

Гемоглобинні синтезі

Гемоглобин биосинтезіні 85%-а жуыы жілік майында теді жне тек аздаан блігі ана – бауырда теді. Гем синтезіне митохондрия да, цитоплазма да атысады.гем жне глобин жеке синтезделеді.тек сонан кейін ана олар зара байланысып гемоглобинні шінші жне тртінші реттік рылымдары тзіледі.

Бастапыда, митохондрияда пирролды саиналарды синтезі басталады. Сукцинил-СоА глицинмен конденсацияланып жне ары арай ол декарбоксилденіп -аминолевулинат (-аминолевулин ышылы) (ALA) тзіледі. Бл стадияа атысатын фермент -аминолевулинатсинтаза барлы синтез жолыны негізгі ферменті болып табылады жне оны жылдамдыы барлы синтезді негізгі айындаушысы.

 

 

-Аминолевулинатсинтазаны коферменті пиридоксальфосфат (В₆ –витамині туындысы) болып табылады. Фермент гемні арты млшері арылы кері теріс байланыс принципі бойынша ингибирленеді.

 

 

-Аминолевулинат синтезделген со митохондриядан цитоплазмаа шыарылады жне екі молекуласы конденсацияланып порфобилиногенге (рамында пирролды саинасы бар болады) айналады. Порфобилиногенсинтаза орасын ионы арылы ингибирленеді. Сондытан, орасынмен жедел уланан кезде анда жне несепте -аминолевулинатты жоары концентрациясы аныталады. Порфобилиногенсинтаза да гемні арты млшерінен ингибирленеді.

Ары арайы стадияларда порфиринге тн тетрапирролды рылым алыптасады. Порфобилиногенні 4 молекуласы байланысуы NН₂ –топты блінуі жне уропорфириноген ІІІ тзілуіне келеді. Бл реакция гидроксиметилбилансинтаза ферментімен катализденеді. Бл аралы нім тзілуі шін екінші фермент уропорфириноген ІІІ-синтаза ажет. Бл ферментті болмауы «брыс» изомер – уропорфириноген І тзілуіне келеді.

Уропорфириноген ІІІ-ті тетрапирролды рылымы гемдегі рылысынан айырмашылыта болады. Мысалы, орталыында темір ионы жо жне саинада 11 осбайланысорнына 8 осбайланыс ана болады. Саинада тек бйірлік зарядталан тізбектер R ана (4 ацетатты жне 4 пропионатты алдытар) болады. Протеинні рамындаы гем тобы полярсыз оршауда ызмет атарады. Алашыда 4 ацетатты алды (R₁) метилдік топ тзіп декарбоксилденеді. Нтижесінде тзілген копропорфириноген ІІІ айтадан митохондрияа тседі. Ары арайы реакциялар митохондрияда шоырланан ферменттер арылы катализденеді. Фермент оксидазаларды серінен екі пропионатты топтар (R₂) винилдік алдытара айналады. Бйір тізбектеріні трленуі протопорфириноген ІХтзілуімен аяталады.

Ары арай молекула тотыу нтижесінде -электронды осарланан алыпа ауысады. Сондытан, гем зіне тн ызыл тсте болады. бл жадайда 6 тотысыздандырыш эквиваленттер жмсалады. Соында арнайы фермент феррохелатаза арылы молекулаа темірді екі валентті ионы осылады. Осындай жолмен тзілген гем немесе е-протопорфирин ІХ протеин рамына осылып гемопротеин (гемоглобин, миоглобин) тзіледі. Олардаы гем саинасы ковалентсіз байланысан, ал цитохром С –да ковалентті байланысан болады.

 

 

Гем синтезіне ажетті темірді шыу кзі – ферритин протеині. Азада ферритин комплексі трінде темірді резерві (деполануы) саталады.