ара лелер кылырындан чайлап чоруулуар.

ТЫВА РЕСПУБЛИКАНЫ КАМБЫ-ЛАМАЗЫ ЛОПСА ЧАМЗЫНЫ ТЫВАНЫ ЧОНУНГА КЫЙГЫРЫЫ!

ЧДКЧЛЕРНИ КИЧЭЭНГЕЙИНГЕ!

ДОЧД ХУРАЛЫН ХУРААР АЗЫ САКА ДАВАА байырлалын (Будда Шакьямуни Бурганны трттнген, Чырык Угаан байдалы четкен болгаш Паринирвана байдалынче кире берген хнн демдеглеп турар) улуг Байырлалды чылды-на Тывага ЫДЫК АЙ кылдыр ёзулап эрттирерин чарлааш, бир айны сагылын сагыыр: ЫДЫК АЙДА арага ижип болбас, таакпы тыртып болбас, эът чивес, аас-дыл кылып, багай сс сглевес, багай бодалдар бодавас, мага-бот-биле багай кылдыр алдынмас, утка чок хглээшкин кылырын шеглээр, ниитизи-биле он кара лени кылып болбас.

Чге дизе ЫДЫК АЙДА нглдг кара ле кылырга, чс му катап квдээр, а буянныг ак ле кылырга, он му катап квдээр.

Ынчангаш тыва чонувус буян кылып, бурунгаар сайзыразын, нгл кылып куду батпазын деп чагыс изиг кзел-биле ЫДЫК АЙНЫ онзагайлап турарывыс ол.

Бо байырлалды чайны башкы айны азы чылды дрт дугаар айны 15 дугаар чаазында ай санаашкыны-биле демдеглеп эрттирип турар. Бо чылын кол байырлал май 21-де болуп эртер. А ЫДЫК АЙ май 7-ден эгелээш, июнь 6-да тнер. Бо 30 хонукту ЫДЫК АЙ деп чарлап, тайылбыр чорудар ажылды эгелей берген бис.

«Дчд» дээрге твттеп «му рглдер байырлалы» дээн. Ол хнн бг делегейни буддийжи чону байырлап эрттирери чачыл апарган. Тывага база ЫДЫК АЙДА чгле буянныг ле кылып, нгл кылып болбас, кижи брз ОМ МАНИ ПАДМЕ ХУМ деп МААНИ тариназын болгаш Бурган Башкы Будданы бодуну ОМ МУНИ МУНИ МАХА МУНИЕ СУУХАА деп тариназын хй номчуур чачыл шаг-тгден сагыттынып келген. Мону Тыва чуртувуска катап чыл санында сагып, чурумчудуп доктаадыр ужурлуг бис.

Арага ижерге, таакпы тыртарга, кижини угаан-медерели мугулайланыр, чвени медереп, билип алыр шыдалы сулараар, ынчангаш нглдг лени, частырыглыг члдерни кылыры белен болу бээр, ынчангаш ол кижи, бир дугаарында, бодунга, оо соонда г-блезинге, чоок кижилеринге, эш-рнге, долгандыр турар улуска, крнеге улуг човуланы чедирер.

Бир эвес эът чивейн баар болза, оода бир ай-даа иштинде чивес болза, ханыны тургузуунда турар багай хевирни с-чаг холестерин деп бдмел эвээжээр, ынчан чректи дамырларыны ажылдаары экижиир, баш мээзини хан эргиир дамырлары база эки апаар. Оо ачызында чрек согуу дргедээр – инфаркт, баш мээзинче хан чгрер – инсульт деп аарыгларны баш бурунгаар чок болдурарыны аргалары тургустунуп келир. Эът чивеске, кижини баары арыгланыр, ижин-шйндлерге эки боор, думчук ажыттынып - чыт органыны ажылдаары экижиир, ынчангаш ЫДЫК АЙНЫ езинде кижи брз ак чемнер болгаш ногаа аймаандан кылган чемнер чиир болза эки. Кижи бодуну мага-бодунда скерлиишкиннер эки салдарлыг болуп турарын дораан-на эскерип кааптар эвеспе. Оода долу шыдавас-даа болза, май 7-ден 22-ге чедир чартык ай-даа иштинде болза, эът чивезин кызыдар херек. Кижи брз ону албан шыдажып сагып эртер кылдыр кылып алыр болзувусса эки. Кижилер ындыг буян кылыр болза, шыдамык чорукту боттандырылгазын бдргени ол болур. Кандыг-даа шаптараазыннар тургустунуп келирге, ону ажып тиилеп, шыдажып эртеринге идиг бээр кштг болур кылдыр угаан-медереливисти чачыктыраалыар.

Бир чугула чл: ЫДЫК АЙДА Тыва чуртувусту ыдыктыг черлерин аштап арыглаары болгаш моон согаар чдередип бокталдырбазы. Арт-сын кырында овааларны, аржаан-суглар баштарын, ыдыктыг дагылгалыг черлерни, ыяштарны, черле ниити бойдусту: хемнерни, сугларны, хлдерни, ыдыктыг тайгаларны, арт-сыннарны дириг бойдузун келир салгалдарывыска хумагалап, камнап артырып бээр ажылдарны амыдыралга боттандырарын ЫДЫК АЙДАН эгелеп, назынывыс тнгжеге дээр кштелдирээлиер.

Бот-боттарывыс база аравыста эптиг-найыралдыг болуулуар, улугну улуг, бичиини биче деп хндлеп, он ак лени бодарадып, нгл кылбазын сагып, шыдажып эртерин бодаалыар!

ара лелер кылырындан чайлап чоруулуар.

Буддийжи кижи ону кылырындан ойталаар10 кара лелер.

I. Мага-бот-биле кылдынар 3 багай лелер.

  1. Амылыг амытанны амы-тынын зери.
  2. Улусту бербээнин алыры.
  3. Эр-херээжен харылзааны шын эвес кылыры.

II. Сс-домак-биле кылдынар 4 багай лелер.

  1. Мегелээри.
  2. Улус аразынче сс октаары.
  3. Каржы сстер чугаалаары.
  4. Хоозун, утказы чок, меге зелдиг чугаа кылыры.

III. Сагыш-сеткил-биле бодаар 3 багай лелер.

  1. ске кижини эдин алыксаар, хоптак сеткил.
  2. ске улуска хора чедириксээр сеткил.
  3. Шажынга удурланган меге зел – ол болза лени ( кылдынган чылдагаан биле оо бде берген тнелини) хоойлузунга бзрел чогу, сзк чогу; Буддалар бар деп чвеге удурланыры; эрткен болгаш келир чуртталгалар бар дээрзинге бзревези. Бир эвес бо бг члдерге кижини домааны, угаан-медерелини, кылып, бодарадып турар члдерин хайгаараарын кызытпас болур болгаш оо уржуу-биле боду бодунга болгаш долгандыр турар кижилерге хора чедириптип болур.