урсты жмысты міндеттері. 4 страница

азастан Республикасыны Азаматты кодексі коммерциялы емес йымды з ызметіні негізгі масаты ретінде табыс келтіруді кздемейтін жне алынан таза табысын атысушыларына лестірмейтін йым деп атайды. Бл белгілер бойынша коммерциялы емес йым коммерциялы йымдардан ажыратуа болады. олданыстаы за жаттарына сйкес коммерциялы емес йымдар атарына мекемелер, оамды бірлестіктер, зады тлаларды ассоциациялары (одатары), ттыну кооперативтері, коммерциялы емес акционерлік оамдар, птер меншік иелеріні кооперативі, нотариалды палаталар, адвокаттар аласы, аудиторлар палатасы жне баса йымдар.

Р за жаттары коммерциялы емес йымдарды мемлекеттік емес жне мемлекеттік коммерциялы емес йымдара бледі. Мемлекеттік емес коммерциялы емес йымдар азаматтармен жне мемлекеттік емес зады тлалармен рылан коммерциялы емес йымдар болып табылады. Оларды атарына барлы оамды жне діни бірлестіктер, ттыну кооперативтері, коммерциялы емес акционерлік оамдар, птер меншік иелеріні кооперативі, ттыну кооперативтері, адвокаттар аласы, аудиторлар палатасы, оамды орлар, жеке мекемелер. Коммерциялы емес йымдарды жеке трлері тек ана мемлекеттік болу тиісті – мемлекеттік орлар жне мемлекеттік мекемелер.

Ке олданыстаы ыты тсініктемесі лі белгіленбеген сонда да осымша пайдаланатын «кіметтік емес йым» терминды айта кету керек. Кп сттерде кіметтік емес йым деп саяси партияларды, діни бірлестіктерді, коммерциялы емес акционерлік оамдарды, ттыну кооперативтерді жне таы бір атар йымдарды оспаанда, коммерциялы емес йымдарды бір блігін тсінеді. Халыаралы тжірибеде детте Е атарына тек зайырлы саяси масаттарды кздемейтін (саяси партиялар, оамды-саяси озалыстар ж.т.б.) немесе негізінде экономикалы масаттарды кздемейтін (коммерциялы емес акционерлік оамдар, КСК, ттыну кооперативтер ж.т.б.) коммерциялы емес ыймдар кіреді. азастан Республикасыны бір атар задарында «кіметтік емес йым» термины азастанда ызмет атаратын шет елдік жне халыаралы мемлекеттік емес комерциялы емес йымдарды белгілеу шін колданылады. Жалпы бл термин азастанда р трлі маынада олданылады соны бір айаы мемлекеттік коммерциялы емес йымды арнайы мемлекеттік бадарламаны жзеге асыру шін ру жне оны ресми трде кіметтік емес деп аталуы.

Коммерциялы емес йымдарды коммерциялы йымдардан елеулі бір айырмашылыы табыс келтіру масатына жатпайтын жне детте жарылы деп аталатын наты орнатылан ызмет масаттары болуа тиісті. Коммерциялы емес йымдар туралы азастан Республикасы заыны 4 бабында коммерциялы емес йымдарды атара алатын кейбір жарылы масаттары орнатылан - олар «леуметтік, мдениеттік, ылыми, білім беру, айырымдылы, басармалы масаттар; ытарды азаматтарды жне йымдарды мдделерін орау; дауларды жне конфликттерді шешу; азаматтарды рухани жне баса ажеттерін анааттандыру; азаматтарды денсаулыын орау, оршаан ортаны орау, дене шынытыруды жне спортты дамыту; ыты кмек крсету». Сз жо, коммерциялы емес йымдарды барлы ызмет масаттары тек бір зада ескерілуі ммкін емес себебі оларды негізін оамда орын алан жне жаадан пайда болатын кптеген леуметтік сраныстар мен коммерциялы емес мдделер райды. Сондытан «коммерциялы емес йымдар туралы» Зада жоарыда айтылан тізім толы емес жне коммерциялы емес йымдар «оамды игіліктерді жне з мшелеріні (атысушыларыны) ігіліктерін амтамасыз етуге баытталан баса да масаттармен» рылуы ммкін.

орытынды

Бгінгі тада зады тлалар атары кннен-кнге молайып келеді. Біра оларды саны бар да, сапасы жо. Олай дейтініміз, аптаан зады тлалар ара­сында лашын кеінен жазып арымды ыты арекет ы­лып жатандары аз. Тіпті біратары ештее ндіре ал­маан со зады тла дегенді пайда­ланып, ылмысты ре­кет­терге баратыны да айтылып жр. Сондытан да азіргі кезде елдердегі секілді ылмысты жауапкершілікті а­рас­тыру а­жеттігі туындап отыр. Ал бл мсе­ле­лерді шешу­ді жолдары андай?

Міне, осыан орай жаында Эко­­но­микалы ылмыса жне сы­бай­лас жеморлыа арсы к­рес агенттігіні аржы поли­ция­сы академиясында «Зады тл­­алар­ды ылмысты жауапкершілігі» атты ылыми-теория­лы семинар болып тті. Семинарда тек бізді елімізде а­на емес, зге де мемлекеттерді бас ауыр­тар ауырт­палыына ай­нал­­ан ааз жзінде бар, ал негізінде жо, жалан зады тл­алармен крес барысы, оларды болдырмау­ды ыты жолда­ры, зады тлалара жауапкершілікті к­шей­ту жадай­лары, еліміз­ді кейбір зады актілеріне зады тла­ларды ыл­мысты жауапкершілігін кздей­тін мселеге атысты згертулер мен толы­тыру­ларды ендіру ту­ралы атысу­шыларды ой-пікір­лері талыа салынды.

Бл сратарды астарына мн жгірткен аталан семинара атысушылар кптеген жйтті бетін ашты. Елімізде тіркелген 280 мы зады тлаларды 170 мыа жуыы яни 60,1 пайызы млде жмыс істемейтін крінеді. Демек, блар, оамны игілігіне емес, керісінше елді тонау ма­­сатында трлі алаятытар жа­сау шін рылан. Тіпті со­лар­ды біратары ылмысты жол­мен тскен материалды ара­жатты задастырумен айналы­сады. Сон­дытан да семинарда бас осан елімізді белгілі а­лым­дары, о­ам айраткерлері зады тла­лар­ды ылмысты жауапкершілігін арттыру ажет деген ой тйді.

Мндай мселе брын да к­тері­ліп, енді бден пісіп-жетілгені белгілі. Еліміз Б-ны Жем­орлыа арсы конвенция­сын 2008 жылы бекітті. Осыан орай, халыаралы ыты норма­лары­на сйкес лтты ­ы Кон­венцияда крсетілген нормалармен сйкестендірілуі а­жет. Я­ни, Б Конвенция­сыны 26-бабында атысушы-мемлекет «зады тлаларды ылмысты жауапкершілігін аны­­­­­тайтын» ша­­ра­ларды арас­тыруы керек екен­дігі тайа таба басыл­ан­дай жазылан. Сонымен атар, аза­стан Прези­денті­ні 2010-2020 жылдара ар­налан ы­ты саясат тжы­рым­дамасы негізінде ойылан басты міндет­терді бірі – эколо­гиялы жне баса да ыл­мыс­тар шін зады тла­лар­ды ыл­мысты жауапкершілігі болып табылады.

Осы мсе­лелерді брін жан жаты тал­ылаан семинара аты­сушы­лар зады тлаларды ылмыс­ты жауапкершілігін арт­тыру кез келген ксіпті игі ма­сатты ана кздеп, за талап­та­ры­на сай ркендеуін ала тартты.

Сонымен атар, кез келген зады тла жалпы ереже бойынша зіні органдары арылы азаматты ытара ие болып, азаматты міндеттерді жктейді. Р АК-ні 37-бабы 1-тармаы органдарды зады тла ретінде рекет абілеттілігін жзеге асыруындаы рлін белгілейді.

Осы трыда лауазымды тлалар зады тла органын алып-тастыратындыы жайлы бірер сз. азастанды акционерлік занамаа сйкес лауазымды тлалар болып акционерлік оамны директорлар кеесіні, оны атарушы органыны мшесі немесе акционерлік оамны атарушы органны функцияларын жеке-дара жзеге асыратын тла танылады. лбетте, акционерлерді жалпы жиналысы акционерлік оамны жоары органы бола тра, ол лауазымды тлалардан емес, акционерлерден алыптастырылады. Келесі бір жайт, зады тла органдарыны басарушылы ызметті жзеге асыратындыында болып тр.

Зады тланы оан екінші бір зады тланы біріктіру жолымен айта ран кезде, зады тлаларды мемлекеттік регистрінде біріктірілген зады тла ызметіні тотатыландыы туралы жазба жасалан кезден бастап оларды біріншісі айта рылан деп есептеледі.

Зады тлаларды осан кезде оларды райсысыны ытары мен міндеттері ткізу жатына сйкес жаадан пайда болан зады тлаа ауысады.

Зады тланы екінші бір зады тлаа біріктірген кезде біріктірілген зады тланы ытары мен міндеттері ткізу жатына сйкес соысына ауысады.

Зады тланы блген кезде оны ытары мен міндеттері блу балансына сйкес жаадан пайда болан зады тлалара ауысады.

Зады тланы рамынан бір немесе бірнеше зады тлаларды бліп шыаранда, блу балансына сйкес оларды райсысына айта рылан зады тланы ытары мен міндеттері ауысады.

 

Пайдаланылан дебиеттер тізімі

1. Р Азаматты кодексі. – Алматы, 1997

2. азастан Республикасыны Мемлекеттiк шекарасы туралы 1993 ж. 13 атардаы № 1872-XII азастан Республикасыны Заы

3. Зады тлаларды мемлекеттік тіркеу тртібі Азаматты кодекстен баса, азастан Республикасы Президентіні 1995 жылы 17-суірде шыаран «зады тлаларды мемлекеттік тіркеу туралы» за кші бар Жарлыы