убъективті ткен ша.
Субъективті ткен ша іс-рекетті орындалу кезінде сйлеушіні басы-асында болмаанын, зге біреуді айтуы арылы білгендігін не есіне тсіргендігін білдіреді.
| Жекеше | ||||
| Соы дыбыс Жа | Дауыссыз | Дауысты | Жіктік жалауы | Буын |
| І.Мен | -ып | -п | +пын | Жуан |
| -іп | -п | +пін | Жіішке | |
| ІІ.Сен | -ып | -п | +сы | Жуан |
| -іп | -п | +сі | Жіішке | |
| ІІ.Сіз | -ып | -п | +сыз | Жуан |
| -іп | -п | +сіз | Жіішке | |
| ІІІ.Ол | -ып | -п | +ты | Жуан |
| -іп | -п | +ті | Жіішке |
| Жекеше | |||
| Соы дыбыс Жа | Дауыссыз | Дауысты | Буын |
| І.Мен | Бар+ып+пын | оы+п+пын | Жуан |
| Кел+іп+пін | ізде+п+пін | Жіішке | |
| ІІ.Сен | Бар+ып+сы | оы+п+сы | Жуан |
| Кел +іп+сі | ізде +п+сі | Жіішке | |
| ІІ.Сіз | Бар+ып+сыз | оы+п+сыз | Жуан |
| Кел +іп+сіз | ізде +п+сіз | Жіішке | |
| ІІІ.Ол | Бар+ып+ты | оы+п+ты | Жуан |
| Кел +іп+ті | ізде +п+ті | Жіішке |
| Кпше | ||||
| Соы дыбыс Жа | Дауыссыз | Дауысты | Жіктік жалауы | Буын |
| І.Біз | -ып | -п | +пыз | Жуан |
| -іп | -п | +піз | Жіішке | |
| ІІ.Сендер | -ып | -п | +сыдар | Жуан |
| -іп | -п | +сідер | Жіішке | |
| ІІ.Сіздер | -ып | -п | +сыздар | Жуан |
| -іп | -п | +сіздер | Жіішке | |
| ІІІ.Олар | -ып | -п | +ты | Жуан |
| -іп | -п | +ті | Жіішке |
| Кпше | |||
| Соы дыбыс Жа | Дауыссыз | Дауысты | Буын |
| І.Біз | бар+ып+пыз | оы+п+пыз | Жуан |
| кел +іп+піз | ізде +п+піз | Жіішке | |
| ІІ.Сендер | бар+ып+сыдар | оы+п+сыдар | Жуан |
| кел+іп+сідер | ізде +п+сідер | Жіішке | |
| ІІ.Сіздер | бар+ып+сыздар | оы+п+сыздар | Жуан |
| кел +іп+сіздер | ізде +п+сіздер | Жіішке | |
| ІІІ.Олар | бар+ып+ты | оы+п+ты | Жуан |
| кел +іп+ті | ізде +п+ті | Жіішке |
адылы ткен ша.
Дадылы ткен шаерте кезде болып ткен, дадыа айналан (айталанып отыран) имыл-рекетті білдіреді.
| Жекеше | ||||
| Соы дыбыс Жа | Дауыссыз | Дауысты | Жіктік жалауы | Буын |
| І.Мен | -атын | -йтын | +мын | Жуан |
| -етін | -йтін | +мін | Жіішке | |
| ІІ.Сен | -атын | -йтын | +сы | Жуан |
| -етін | -йтін | +сі | Жіішке | |
| ІІ.Сіз | -атын | -йтын | +сыз | Жуан |
| -етін | -йтін | +сіз | Жіішке | |
| ІІІ.Ол | -атын | -йтын | - | Жуан |
| -етін | -йтін | - | Жіішке |
| Жекеше | |||||||
| Соы дыбыс Жа | Дауыссыз | Дауысты | Буын | ||||
| І.Мен | бар+атын+мын | ойна+йтын+мын | Жуан | ||||
| кел+етін+мін | сйле+йтін+мін | Жіішке | |||||
| ІІ.Сен | бар+атын+сы | ойна+йтын+сы | Жуан | ||||
| кел+етін+сі | сйле+йтін+сі | Жіішке | |||||
| ІІ.Сіз | бар+атын+сыз | ойна+йтын+сыз | Жуан | ||||
| кел+етін+сіз | сйле+йтін+сіз | Жіішке | |||||
| ІІІ.Ол | бар+атын | ойна+йтын | Жуан | ||||
| кел+етін | сйле+йтін | Жіішке | |||||
| Кпше | |||||||
| Соы дыбыс Жа | Дауыссыз | Дауысты | Жіктік жалауы | Буын | |||
| І.Біз | -атын | -йтын | +быз | Жуан | |||
| -етін | -йтін | +біз | Жіішке | ||||
| ІІ.Сендер | -атын | -йтын | +сыдар | Жуан | |||
| -етін | -йтін | +сідер | Жіішке | ||||
| ІІ.Сіздер | -атын | -йтын | +сыздар | Жуан | |||
| -етін | -йтін | +сіздер | Жіішке | ||||
| ІІІ.Олар | -атын | -йтын | - | Жуан | |||
| -етін | -йтін | - | Жіішке | ||||
| Кпше | |||
| Соы дыбыс Жа | Дауыссыз | Дауысты | Буын |
| І.Біз | бар+атын+быз | ойна+йтын+быз | Жуан |
| кел+етін+біз | сйле+йтін+біз | Жіішке | |
| ІІ.Сендер | бар+атын+сыдар | ойна+йтын+сыдар | Жуан |
| кел+етін+сідер | сйле+йтін+сідер | Жіішке | |
| ІІ.Сіздер | бар+атын+сыздар | ойна+йтын+сыздар | Жуан |
| кел+етін+сіздер | сйле+йтін+сіздер | Жіішке | |
| ІІІ.Олар | бар+атын | ойна+йтын | Жуан |
| кел+етін | сйле+йтін | Жіішке |
Бйры рай
Бйры райбйры, тініші, кеес талапты білдіреді.
| Жекеше | |||
| Соы дыбыс Жа | Дауыссыз | Дауысты | Буын |
| І.Мен | -айын | -йын | Жуан |
| -ейін | -йін | Жіішке | |
| ІІ.Сен | - | - | - |
| ІІ.Сіз | -ыыз | -ыз | Жуан |
| -ііз | -із | Жіішке | |
| ІІІ.Ол | -сын | Жуан | |
| -сін | Жіішке |
| Кпше | |||
| Соы дыбыс Жа | Дауыссыз | Дауысты | Буын |
| І.Біз | -айы | -йы | Жуан |
| -ейік | -йік | Жіішке | |
| ІІ.Сендер | -ыдар | -дар | Жуан |
| -ідер | -дер | Жіішке | |
| ІІ.Сіздер | -ыыздар | -ыздар | Жуан |
| -ііздер | -іздер | Жіішке | |
| ІІІ.Олар | -сын | Жуан | |
| -сін | Жіішке |
алау рай
алау райсйлеушіні ыылас-тілегін білдіреді.
| Жекеше | |||||
| Соы дыбыс Жа | Дауысты, нді,я | ата | Жіктік жалауы | Буын | Кмекші етістік |
| І. Мені | -ы | -ы | +м | Жуан |  -еді
-ді
-ген
кел -ер
-етін
-іпті
|
| -гі | -кі | +м | Жіішке | ||
| ІІ. Сені | -ы | -ы | + | Жуан | |
| -гі | -кі | + | Жіішке | ||
| ІІ. Сізді | -ы | -ы | +ыз | Жуан | |
| -гі | -кі | +із | Жіішке | ||
| ІІІ. Оны | -ы | -ы | +сы | Жуан | |
| -гі | -кі | +сі | Жіішке |
| Кпше | |||||
| Соы дыбыс Жа | Дауысты, нді,я | ата | Жіктік жалауы | Буын | Кмекші етістік |
| І.Бізді | -ы | -ы | +мыз | Жуан | -еді
-ді
-ген
кел -ер
-етін
-іпті
|
| -гі | -кі | +міз | Жіішке | ||
| ІІ.Сендерді | -ы | -ы | +лары | Жуан | |
| -гі | -кі | +лері | Жіішке | ||
| ІІ.Сіздерді | -ы | -ы | +ларыыз | Жуан | |
| -гі | -кі | +лерііз | Жіішке | ||
| ІІІ.Оларды | -ы | -ы | +лары | Жуан | |
| -гі | -кі | +лері | Жіішке |
Шартты рай
Шартты райимыл - ркетті орындалу, орындалмау шартын білдіреді.
| Жекеше | ||||
| Соы дыбыс Жа | Дауысты, дауыссыз | Жіктік жалауы | Буын | Мысалдар |
| І.Мен | -са | +м | Жуан | бар+са+м |
| -се | +м | Жіішке | кел+се+м | |
| ІІ.Сен | -са | + | Жуан | бар+са+ |
| -се | + | Жіішке | кел+се+ | |
| ІІ.Сіз | -са | +ыз | Жуан | бар+са+ыз |
| -се | +із | Жіішке | кел+се+із | |
| ІІІ.Ол | -са | Жуан | бар+са | |
| -се | Жіішке | кел+се |
| Кпше | ||||
| Соы дыбыс Жа | Дауысты, дауыссыз | Жіктік жалауы | Буын | Мысалдар |
| І.Біз | -са | + | Жуан | бар+са+ |
| -се | + | Жіішке | кел+се+ | |
| ІІ.Сендер | -са | +дар | Жуан | бар+са+дар |
| -се | +дар | Жіішке | кел+се+дер | |
| ІІ.Сіздер | -са | +ыздар | Жуан | бар+са+ыздар |
| -се | +іздер | Жіішке | кел+се+іздер | |
| ІІІ.Олар | -са | Жуан | бар+са | |
| -се | Жіішке | кел+се |
Болымсыз етістік
Болымсыз етістік етістікке болымсызды -ма (-ме, -ба, -бе, -па, -пе) осымшаларыны тіркесуі арылы жасалады.
| Соы дыбыс Буын | Дауысты, нді р, л, й, у | я жне нді м, н, | ата |
| Жуан | -ма | -ба | -па |
| Жіішке | -ме | -бе | -пе |
| Соы дыбыс Буын | Дауысты, нді р, л, й, у | я жне нді м, н, н | ата |
| Жуан | бар+ма | жаз+ба | айт+па |
| ара+ма | нан+ба | шы+па | |
| Жіішке | кел+ме | ез+бе | іш+пе |
| жр+ме | сен+бе | т+пе |
Тапсырма.
Мтінді оыыз, етістіктерді тауып астын сызыыз, орыс тіліне аударыыз.
ны білген жн.
Айранды йытады.
Брі жортады.
Брша рады.
Блт кшеді.
Бура шайнайды.
Жылы тебеді.
Ит реді.
айма тседі.
асыр лиды.
ртты айнатады.
ымызды піседі.
Майды айырады.
зен тасиды.
Су аады.
Ст іриді.
Тортаны айырады.
Тлкі тн атады.
Ірімшікті айнатады.
Іріткіні піседі.
Тапсырма. Мтінді оыыз, гімелеіз.
Кмірлі араанды
араанды аласы 1934 жылы ала болып атанды. Биыл араанды облысыны 70 жылдыын тойламапыз. араандыда кмір шахтасы кп. Сондытан оны кмірлі ала атайды. Шахталарда р лтты адамдары жмыс істейді. Олар кмір шыарады.
Ертеде бір Апа деген ойшы бала ой баып жріп, от жауа отын жинайды.
Сонда бір тйіршік тасты та саланда лапылдап, жасы жаныпты. Содан кейін адамдар жерді азып, кп ара тастар тауып алады. Сйтсе, ол кмір екен. Кейін араандыдан шахталар ашыла бастайды. азір кмір отын ретінде олданылып келеді.
азастанны ара алтыны аталан лке – Сарыарада туанымызды матаныш етеміз.
Туелсіз азастан