Жарыты дифракциясы

Дифракция былысы да жарыты толынды асиетін сипаттайды.Дифракция деп, жарыты тзу сызыты тараудан ауыту былысын айтамыз. Дифракция былысы, тек жарыа ана тн емес басада толынды былыстара тн былыс. Мысалы, дыбыс толындарында жолындаы кедергіні айналып тіп таралады.

Дифракцияны негiзгi зандылытары тмендегi екi принцип аркылы жасы тсiндiрiледi. Гюйгенс принципі бойынша жары толынны фронтыны рбір нктесі жаа жары кзі бола алады. Гюйгенс принципі мен жарыты таралу баытын анытауа болады. Біра ол арылы дифракция былысын тсіндіруге болмайды. Интерференция принципі бойынша жары толыны таралып келген рбір нктесін когерентті жары кздеріні жиынтыы деп арастыруа болады.

Френель жары толынны интерференциялану принципі мен Гюйгенс принципін біріктіріп дифракция былысын тсіндірді. Сондытан бл принципті Гюйгенс-Френель принципі дейді. Сонда бл принцип бойынша толынды бетті алдыы жаындаы рбір нктедегі тербелісті табу шін, сол нктеге толынды бетті рбір элементінен келетін толындарды амплитудалары мен фазаларын ескеріп, оларды график арылы осып, сол нктедегі орыты тербелістен амплитудасын анытау керек. Бл те крделі, иын жмыс. Сондытан Френель осындай крделі есептелуді орынына зоналар дісін сынды.

Мысалы жары кзінен (2.1-сурет) жары толындары таралcын. Гюйгенс принципі бойынша толын жан-жаа тарала отырып, уаытты ішінде ашытыа жетеді. Радиусы R сфералы беттер тзеді, сол беттерді біреуі Р болсын. Енді М нктесіндегі жары толыныны серін анытау шін, М нктесін центр етіп алып, Р бетті бірнеше дгелек зоналара блеміз. Оны Френель зоналары деп атайды. Р- сфералы бет, толын фронтыны беті болады. Сонда кршілес сфералы беттерді радиустарыны бір-бірінен айырмасы жарты толын зындыына те болады, яни те болады.

2.1-сурет

Егер болса, онда сфераларды радиустары мынандай болады:

. . . . . .

Сонда кршілес зоналардан М нктесіне келген жары толындарыны жолдарыны айырмасы болады. Сондытан оларды М нктесіндегі фазалары арама-арсы болады. Радиусы е ыса шебермен шектелген зона орталы зона деп аталады.

Жуытап аланда барлы зоналар аудандары бірдей. 2.2-суретте орталы зона крстілген.

 

2.2-сурет

Орталы зонаны радиусын деп алып, былай рнектейміз:

немесе

демек бдан мндаы екенін ескеріп, рі те кіші шама боландытан, 2-ші мшені есепке алмаймыз. Сонда орталы зона болып тран сегментті ауданы мынаан те:

Орталы зона мен 1-ші зонаны амтитын сигментті ауданы . Демек 1-ші зонаны ауданы , яни -ші зонаны ауданы .

Бдан , яни зоналар аудандары бірдей, зоналар санына -а байланыссыз. Сонымен Френель зоналары толынды бетті бірдей сфералы толынды зоналара бледі. Олай болса, М нктесіне жеке зоналардан келетін тербелістер амплитудасы зона мен М нктесіні араашытыына, зонаа тсірілген нормаль мен М-а арай жргізілген баыт арасындаы брышына байланысты. лайан сайын, яни зоналар саны скен сайын, М нктесіне келетін тербелістер амплитудалары кішірейе береді. Сонда М нктесіне келетін (р зонадан) толындарды орыты амплитудасы былай аныталады:

,

мндаы -орталы зонадан келген толынны амплитудасы. - баса зоналардан келген толынны амплитудалары зоналарды номері артан сайын олардан келетін толындарды амплитудалары да азая береді. -ші зонадан келген толынны амплитудасы оан кршілес зоналарды амплитудаларыны осындысыны жартысына те.

(2.1)

Жуытап аланда М нктесіндегі орыты тербеліс амплитудасы мынаан те:

(2.2)

те кп зоналар немесе те лкен толынды бет серінен пайда болан орыты тербелісті амплитудасы орталы зонаны серінен пайда болан тербеліс амплитудасыны жартысына те.

Сонымен, жарыты біртекті ортада тзу сызы бойымен таралуы, элементар толындар интерференциясыны нтижесі болады. Жары еркін тараланда, яни толын беті шексіз лкен боланда, барлы Френель зоналары еркін болады жне олар баылаушыны кзіне симметриялы болып крінеді. Сондытан жары тзуді бойымен таралан болып байалады. Егер жары еркін таралмай, зоналар дрыс орналаспаса, онда жарыты тзу сызы бойымен таралу заы бзылады да, дифракция былысы білінеді.

Френель зоналарыны лшемi жарыты толын зындыына байланысты екенi длелденген. Егер кедергiнi лшемi d толын зындыынан лдеайда лкен болса, онда жары толыны тзу сызы бойымен (2.3-сурет) таралады.

Ал болса, онда толын 2.4-суреттегiдей таралып, дифракция былысы байкалады. Сонымен дифракция былысы жары толыныны жолында кездескен кедергiнi лшемiне байланысты болады екен.

 

               
   
 
   
     
2.3-сурет
 
 
 

 

 


Параллель сулелер дифракциясы немесе Фраунгофер дифракциясы. Неміс алымы И.Фраунгофер жазы жары толындарыны дифракциясын, немесе параллель сулелерді дифракциясын арастырды. Егер бгет жары кзінен те алыс болса, онда сол бгетке тсетін жары шоы параллель болады. Енді параллель сулелерді тар саылаудан ткендегі дифракциялануын арастырайы.

Монохромат жары параллель шоыны жолында те тар саылауы бар бгеті трсын (2.5-сурет). Сонда толынды бетті саылауды жазытыына дл келіп тран блігіні барлы нктелеріні тербеліс фазалары бірдей болады. Гюйгенс принципі бойынша осы нктелерден барлы баытта жары толындары тарайды. Енді осы жары толындарыны бастапы тарау баыты мен брышын жасайтын баытта тараан жарыты дифракциясын арастырайы.

Ол шін ол сулелерді жолына жинаыш линза оялы. Жинаыш линзаны бас фокус жазытыына ойылан экранда осы сулелерді дифракция былысын баылауа болады.

Ол шін толынды бетті АВ баытына перпендикуляр, бір-бірінен ашытыы -ге те, бірнеше параллель жазытытар жргізіп Френель зоналарына блеміз. Сонда саылауынан ткен екі шеткі сулелерді оптикалы жолдар айырмасы мынаан те болады.

(2.3)
2.5-сурет

Егер берілген баытына арап блгенде саылау жп зоналара блінсе, онда сол баытпен тараан жары толындары бірін-бірі шіреді, йткені рбір та зонаны серін оан кршілес екі жп зонаны серлері жойып жібереді. Егер баылау баытын згерткенде саылау та зоналара блінсе, онда алынан баытта таралан жары толындары осыланда бірін-бірі кшейтеді, йткені зоналарды біреуіні сері саталады.

Саылауа сиятын Френель зоналарыны саны баылау брышына саылауды еніне жне оан тскен монохромат жары толыныны зындыына байланысты. Олай болса, зоналар саны жп болса, онда баылау нктесіндегі жары нашар болып крінеді де, оны минимум шарты

, мнда (2.4)

Егер зоналар саны та болса, онда М нктесінде жарыты кшейгендігін байаймыз. Бл кездегі интерференциялы бейнені максимум болу шарты.

, мнда (2.5)

Бл екі тедеулерден мынандай орытынды шыады. Егер саылаудан ткен екі шеткі сулені жол айырмасы жп жарты толын зындыына те болса, онда дифракцияланан жары толындары бірін-бірі лсіретеді, ал егер сол жолдар айырмасы та жарты толын зындытарына те болса дифракцияланан жары толындары бірін-бірі кшейтеді. Суретте е жары жола орталы жола, оны тзетін сулелер саылауа перпендикуляр баытта таралады. Ол нлінші (0) максимума сйкес келеді. Орталы жолаты екі жаындаы жары жолатарды жарыталынуы бірте-бірте бседей береді.

Дифракциялы торлар. Егер жары бір саылаудан емес, атарласан бірнеше саылаудан ткізілсе, онда байалатын дифракциялы жолатар енсіз жне жарыыра болады. зара параллель орналасан саылаулар жиынтыын дифракциялы тор деп атайды.

Егер шыны пластинканы бетіне блгіш машинамен зара параллель араашытытары бірдей сызытар жргізілсе, сонда пластинканы сызылан орындары кгірт, сызылмаан орындары млдір болады. Сонда оан тскен жары сулелері млдір жерінен нашар, тіпті тпейді деуге болады.

Енді осындай дифракциялы тордан ткен сулелерді дифракциясын арастырайы. Торды млдір саылауларыны ені –а тенде, млдір емес аралытары -а те. Ал, жне осындысы яни

дифракциялы торды тратысы немесе периоды деп аталады. Барлы саылаулардан бастапы баыта брыш жасай таралан жарыты параллель шотары жолында тран жинаыш линзаны бас фокус жазытыыны бір нктесіне жиналады. Яни экрандаы нктені жарыталынуы сол дифракцияланан шотар осыландаы интерференция нтижесіне байланысты, интерференция кескіндері осылан жары толындарыны фазаларыны айырымына байланысты. Ал, фазалар айырмасы, кршілес саылаулардан таралан жары шотарыны сйкес екі шеткі сулесіні жол айырымына байланысты болады.

(2.6)

Егер осы жол айырмасы жарты толындарды таралан кршілес жп жары шотары осыланда бірін-бірі кшейтеді де, дифракциялы жаса жары болады, сйтіп дифракцияланан монохромат жарыты кшею шарты (максимум)

, (2.7)

 

Егер де кршілес шотарды сйкес екі сулесіні жол айырмасы жарты толындарды та санына те болса, онда жары шотары бірін-бірі лсіретеді де, дифракцияланан монохромат жарыты нашарлау шарты (минимум) мынаан те болады.

(2.8)

Мндаы Ал, барлы саылаулардан баытында таралан параллель сулелер жолдарыны айырымы бтін толындар зындытарына те, сондытан бл баытта таралан жары толындары бірін-бірі кшейтеді. (2.7) рнек арылы аныталан дифракциялы максимумдар лы максимумдар деп аталады. Себебі брышы саылауларды санына байланысты болмай, тек торды тратысына байланысты болады.

Сйтіп нлінші максимум мен лы максимумдар байалатын баыттар шін мынандай шарттар орындалуы тиіс.

(2.9)

Егер когерентті жарыты бірінші шоы екінші шоын, шінші шоы тртінші шоын лсірететін болса, онда жолатар жары болмай, оларды интенсивтігін минимум орындары (2.9) формула бойынша аныталады. Дифракциялы кріністе блардан баса да минимумдар кездеседі. Мысалы, когерентті жарыты бірінші шоы мен тртінші шотарыны сйкес сулелерінде жол айырмалары жарты толын зындыына те болса, онда жары шотары бірін-бірі лсіретеді. Мнда байалатын дифракциялы минимумдар осымша минимумдар деп аталады. Ал, оларды орындары мына шарт бойынша аныталады.

(2.10)

Дифракциялы тора а суле тссе, онда экранда, орталы ашы жолаты о жне сол жатарында трлі тсті жолатар болады. йткені толын зындыы зын сулелер кбірек сынады, ыса сулелер азыра сынады, яни крделі жары толын зындытарына арай жіктеледі, немесе дифракциялы спектрлер пайда болады. рбір спектрді клгін тсі орталы жола жата болады. Дифракциялы торлар крделі жарыты спектрлерін алуа арналан приборларды негізгі блігі болып табылады.

 

Жары поляризациясы

Жары толындары электромагниттік толынны бір трі. Жары толынны рісі электрлік векторы ( ) мен магнит векторы ( ) арылы сипаттауа болады. Бл векторлар зара жне толын таралатын баыта болатындыы белгілі. Жары толыны рісіні векторлары здіксіз згеріп, немі тербеліп трады.

Жары векторына, кбіне электр рісіні кернеулік векторын -ні арастырамыз. Жары толындары затты атомдары мен молекулаларында жріп жатан кейбір процестер нтижесінде пайда болады. те кішкене жары кзі рамында сансыз кп атомдар болады. Оларды райсысы шыаратын жары толынны электр векторыны баыты ртрлі, сонымен бірге бір атомны шыаран жары толынны электр векторыны баытыда згеріп трады. Жары толыныны электрлік векторы трлі жаа баытталан, яни ол сан алуан жазытыта тербелуі ммкін. Мнда бір баытты баса баыттардан артышылыы болмайды.

Атомдар электр-магниттік толындарды бір-біріне байланыссыз шыарады. Электр рісіні векторы кеістікте осылай трлі баытта орналасан жары табии жары немесе поляризацияланбаан жары деп аталады. Табии жары толындарыны барлы баытта интенсивтігі бірдей. Белгілі жадайда жары толыны векторы тек белгілі баытта ана тербелуі ммкін. Мысалы: жары кристалл арылы ткенде табии жары шоыны ішінен векторы тек бір ана жазытыта тербелетін сулені бліп алуа болады. Осындай жары толы поляризацияланан жары деп аталады.

 

 

Электр векторыны тербеліс баыты мен сол тербелістер таралатын баыт арылы тетін жазыты поляризацияланан жарыты тербеліс жазытыы, ал оан жазыты поляризациялану жазытыы деп аталады. Егер де сырттан сер ету арылы векторыны ерекше баытталан тербелісі пайда болса, онда оны жартылай поляризацияланан жары деп аталады.

Егер жары векторы тербелістері бір ана жазытыта болып жатса, ондай жары жазыша поляризацияланан жары деп аталады. Жазыша поляризацияланан жарыты баса трлері де бар. Жары толыны электр векторыны шы эллипс сызса, жары тербелістеріні траекториясы эллипс болады. Бндай жары толындары эллипс бойымен поляризацияланан толын деп аталады. Бл былыс эллипстік поляризация деп аталады.

, ....)

егер немесе , онда эллипс сызыты тзу

сызыты поляризацияланан болып кетеді.

Егер , ,

амплитуда те болса, онда жары толынны электр векторыны шы шебер бойымен сол толын таралатын баыттан айналады. Мндай жары толыны шебер бойымен поляризацияланан толын деп аталады. Бл былыс дгелектік поляризация деп аталады. Поляризация дрежесіні лшемі ретінде:

(3.1)

 

табии жары шін: , , поляризацияланан жары шін: , .

Егер табии жарыты жолына кристалл ойса, онда бл кристалдан тек поляризация жазытыында жататын жары векторлары ана теді. Бл кристалды поляризатор деп атайды.

 

Поляризаторлар ретінде анизотропты кристалдарды пайдалануа болады. сіресе табии кристалдарды ішінде поляризатор ретінде турмалинді пайдалануа болады. Поляризатордан ткен жарыты поляризацияланан тексеру шін оны жолына таы да кристалл ояды. Оны анализатор деп атайды. Турмалинмен классикалы тжірибелер жасалан.

 

Егер поляризатор (П) мен анализатор (А) ткізу жарытытары (оптикалы осі) біріне-бірі параллель болса, онда поляризацияланан жары анализатордан з интенсивтігін кемітпей теді. (3-сурет). (А) мен (П)– ткізу жазытытары біріне-бірі перпендикуляр болса, онда поляризацияланан жары анализатордан тпейді. (4-сурет)

Егер (А) мен (П)–ны оптикалы остері (ткізу жазытытары) біріне-бірі брыш жасап орналасан болса, онда анализатордан ткен поляризацияланан жарыты интенсивтігі Малюс заымен аныталады:

(3.2)

- поляризатора тскен поляризацияланан жары интенсивтігі.

- анализатордан ткен жары интенсивтігі.

кристалды зін жары сулелерді баытын айналдыра айналдырса, онда жары интенсивтігіні згерісін байамаймыз. Егер де жары жолына кристалын ойса, онда жары интенсивтігі пластинкадан тетін оптикалы остеріні арасындаы брыша байланысты згереді.

 

 

Ол Малюс заы бойынша згереді. , (оптикалы остері перпендикуляр), онда жары снеді.

Жарыты шаылу, сыну кезінде поляризациялануы. Брюстер заы.Табии жары екі диэлектрикті шекарасына тскенде (ауа, йнек), екі ортаны шекарасынан шаыланда жне сынанда поляризацияланады. Тскен жарыты жартысы шаылады, жартысы сынады жне екінші ортада таралады. Шаылан жне сынан сулені жолына анализатор (турмалин) ойса, шаылан жне сынан сулелер жартылай поляризацияланады: анализаторды сулені айналдыра брса, жары интенсивтігі периодты трде кшейеді жне лсірейді: (толы шу байалмайды). Шаылан жарыта тсу жазытыына тербелістер кштірек байалады. (суретте нктемен белгіленген), ал сынан жарыта – тербеліс тсу жазытыына параллель. (стрелкамен белгіленген)

 

Жарыты аншалыты поляризацияланатыны сулені екі ортаны шекарасына тсу брышына жне сыну крсеткішіне байланысты болады. Осы былысты зерттей келе шотландия физигі Д. Брюстер сулені тсу брышыны белгілі бір мнінде шаылысан суле толыымен поляризацияланады деген тжырым жасаан. Мына тедеу орындалса:

(3.3)

Онда шаылан суле толыымен поляризацияланады. Осы тсу брышы Брюстер брышы деп аталады. Егер жарыты тсу брышы Брюстер брышына те болса, онда шаылан суле толы поляризацияланады. Бл Брюстер заы.

Егер жары екі ортаны шекарасына Брюстер брышымен тссе, онда шаылан жне сынан сулелер зара перпендикуляр.

, , -сыну брышы.

, , біра (шаылу заы);

Жары сулелеріні осарланып сынуы.Табии жары кристалл арылы ткенде поляризацияланан бір суле аламыз. Ал шын мнінде блай болмайды. Кристалл рылымыны крделілігіне байланысты одан поляризацияланан суле біреу емес екеу болып шыады. Поляризацияланан бл екі сулелер зара перпендикуляр екі жазытыта жатады. Бл былыс сулені осарланып сынуы деп аталады. Бл былысты е алаш дат алымы Э. Бартолино ашан. Исланд шпаты шін (Кальцитті бір трі ), ол жмса, млдір минерал. Исланда шпаты кристалына жіішке жары шоын тсіргенде, кристалдан бір-біріне параллель жне тскен сулеге параллель екі суле шыады. Нормаль тскен суле болса да екі суле шыады. Біреуі алашыны жаласы болады да, екіншісі ауытиды. Біреуі кдімгі суле- , екіншісі згеше суле - деп аталады. Кдімгі суле сыну заына баынса , , згеше суле бл заа баынбайды. Тсу брышын згертіп отыранда тсу брышы синусыны сыну брышы синусына атынасы траты болмайды бл згеше суле деп аталады.

 

Жары анизотроп заттардан (кварцтан, турмалин) ткенде осарланып сынады. Турмалиннен сыртына бір суле шыады, йткені екінші суле жтылады. Сондытан исланд шпатын олдану олайлы. Кдімгі суле шін ортаны сыну крсеткіші оны баытына байланысты болмайды. згеше суле шін ортаны сыну крсеткіші ( ) сулені тсу баытына байланысты згереді. Кристала табии жарыты ртрлі брышпен тсіре отырып, оны ішінен тскен жары поляризациялананнан кейін екіге жіктелмейтіндей бір баыт тауып алынады. Бл баытты кристалды оптикалы осі деп атайды. Кейбір кристалдарда мндай баыттар біреу ана болады, оларды бір осьті кристалдар деп атайды. Бан исландия шпаты, кварц, турмалин жатады. Ал, гипс, слюда, топаз сияты кристалдарда мндай баыт екеу болады. Блар екі осьті кристалдар деп аталады. Кристала тскен суле мен суле тскен нктеден тетін оптикалы ось арылы тетін жазыты кристалды лы имасы немесе лы жазытыы деп аталады. Кдімгі сулелер кристалл ішінде жан-жаа бірдей таралады, ал згеше сулені кристалды ішінде таралу жылдамдыы р баытта трліше болады.

Егер , - теріс кристалдар деп аталады. Олара кальцит, турмалин, апатит жатады. Егер , - о кристалдар деп аталады,

кварц, мз, циркон жатады.

Поляризациялы призма жне поляроид. Осы айтылан былыстарды пайдаланып табии жарыты жазыша поляризацияланан жарыа айналдыранда трліше поляризациялы ралдар олданады. Бл шін кбіне призма жне поляроидтар олданылады. Призмалар 2 класа блінеді:

1) тек ана жары поляризацияланан суле беретін призма (поляризациялы призмалар).

2) зара перпендикуляр жазытыта екі поляризацияланан сулені беретін призмалар.

Поляризацияланан жары алу шін Николь призмасы олданылады. Николь призмасы исландия шпатынан жасалан сйір брыштары 680 жне 220 те екі тік призмадан трады. Ол призмалар бірімен-бірі канада бальзамымен жабыстырылан. Бірінші призмаа тскен табии жары поляризацияланып, кдімгі жне згеше екі сулеге жіктеледі. Кдімгі суле канада бальзамына келіп тскенде толы шаылады да, канада бальзамы арылы екінші призмаа “згеше суле” тіп кетеді. Сйтіп, Николь призмасынан поляризацияланан бір ана згеше суле теді. Исландия шпатын кристалын рі анализатор, рі поляризатор ретінде пайдалануа болады. Николь призманы бір артышылыы сол, жары оны ішінде баылауа кедергі ететін згерістерге шырамайды. Канада бальзамынан ультраклгін сулелер те алмайды. Николь призмалары тек толы поляризацияланан, крінетін жары алу шін ана пайдалануа болады. Бл осы призманы басты кемістігі болып табылады. Никольді кмегімен поляризацияланан жары алумен атар, поляризацияланан жары электр векторыны тербелу баытын анытауа да болады. Бірінші жадайда николь – поляризатор болса, екінші жадайда – анализатор болады.

 

 

 

 

осарланып сындырушы призмада кдімгі жне згеше сулелерді сындыру крсеткішіні айырмашылыын олданады. Бны мысалы ретінде исланд шпаты мен йнектен тратын призманы айтуа болады. Бірінші призма шін кдімгі суле шпатта жне йнекте екі рет сынады, рі кп ауытиды. згеше суле ауытымай теді. Екінші призма шін оптикалы осьтерді бадарлауда айырмашылы, кдімгі жне згеше сулелерді арасындаы ауытуа туелді. Кптеген бір осьті млдір кристалдар кдімгі жне згеше сулелерді бірдей жтады. Кдімгі суле мен згеше сулені ртрлі дрежеде жтатын кристалдар да кездеседі. Осы былысты “дихроизм” деп аталады. Мысалы, турмалин кристалынан алыдыы 1 мм кесіп алып, оан табии жары тсірсек, онда ол кдімгі сулені толы жтады. Одан тек згеше суле теді. Дихроизмдік асиетке ие болатын осындай кристалдардан кесіп алынан те жа пластинкаларды жарыты поляризациялау шін пайдалануа болады. Осы рал поляроид деп аталады. Поляроидтар арсы келе жатан автомобильді жарыыны кзге зиянды серін кеміту шін пайдаланады.

Поляризация жазытыыны брылуы. Поляризацияланан жары кристалдардан ткенде оны тербеліс жазытыы белгілі бір брыша брылатыны байалан. Осындай жадай жары сйытардан ткенде де байалан. Ондай заттарды оптикалы активті заттар деп аталады. Олара: кварц, глюкоза, сахароза, ант, мнай, скипидар, шарап ышылы т.б. жатады.

Анализатор (А) мен поляризаторды (П) оптикалы осьтері (ткізу жазытыы) біріне-бірі параллель болса, онда экранда жары дгелекше пайда болады. Анализаторды ептеп бра бастаса, онда экрандаы жары азая береді де, анализатор мен поляризаторды оптикалы осьтері перпендикуляр боланда экранда жары байалмайды. А мен П-ны арасына сйыы бар ыдыс ойса, онда А мен П осьтеріні параллель екеніне арамастан, экранда жары толы болмайды, ол кмескілеу болады. Себебі, П–дан тіп сйыа тскен поляризацияланан жарыты сйы бастапы баытынан брып жібереді, сйтіп, А–дан тіп экрана тскен жары интенсивтігі поляризатордан ткен жары интенсивтігінен аз болады.

 

Сйы серінен поляризацияланан жары тербелісіні жазытыы брышына брылады. поляризациялану жазытыыны брылу брышы. оптикалы активті сйыты алыдыына , сйы табиатына, концентрациясына байланысты. Био заы:

-затты меншікті бруы, ол жары -а жне сйы температурасына туелді. - ны таблицалы мнін 200–та арастырады. Толын зындыына натрийді сары сызыын алады: .

белгілі болса, -ді лшеп тауып, затты концентарциясын табуа болады. Бл сахариметр приборы арылы жзеге асады.

Поляризацияланан жары оптиканы активті сйы арылы ткенде оны жазытыыны брылуын лшеуге, арналан дістерді поляиметрия деп атайды. Ол ралды поляриметр деп атайды.