кінші рубеждік баылау сратары.
1. азастан Республикасында шаын ксіпкерлікті дамытуды басару жне оны олдау мселелері.
2. азастан Республикасыны инвестициялы саясаты.
3. азастан Республикасыны инновациялы саясаты.
4. азастан Республикасыны импорты мен экспорты.
5. азастан экономикасында инвестицияны орны.
6. німні бсекеге абілеттілігін ктеру жолдары.
7. нерксіптік ксіпорынны инвестициялы ызметіні нары жадайындаы теориялы негіздері.
8. Нары жадайында ндірісті тиімділігін арттыру жолдары.
9. Ксіпорынны аржылы жадайы.
10. Ксіпорынны табыстылыы.
11. Инновациялы саясатты жргізуде мемлекетті ролі
12. азастан Республикасында біріккен ксіпорындарды дамуы мен болашаы
13. азастан Республикасында шетел компанияларыны ызметі
14. Нарыты экономика жадайында салы салуды шетелдік тжірибесі
15. азастан Республикасында меншікті формаларыны дамуы жне жетілдіру жолдары
1.9 Курсты саясаты мен процедурасы:
- міндетті трде сабаа атысу, сабаа кешікпеу;
- оу рдісіне белсенді атысу;
- барлы баылау трі бойынша уаытында есеп беру;
- сабаа атыспаан кндерін айта тапсыру тртібін сатау;
- дрістер мен СОЖ жргізуіне дайындалып келу;
- здік жмыстарды з еркімен белгіленген уаытта дайындау;
- сабаа іскерлік киіммен келу;
- міндетті, тзірлі, ашы, тілектесті болу.
2. НЕГІЗГІ ТАРАТЫЛАТЫН МАТЕРИАЛДАР МАЗМНЫ
2.1 Курсты таырыпты жоспары
| № | Таырыптар | Академиялы саат саны | |||
| Дрістер | Тжірибелік сабатар | СОЖ | СЖ | ||
| азастан Республикасы экономикасыны сипаттамасы жне оны мемлекеттік реттеу | |||||
| Ксіпорын шаруашылы субъектісі ретінде | |||||
| ндірісті экономикалы жне леуметтік тиімділігі | |||||
| Ксіпорынны негізгі капиталы | |||||
| Шикізат, материалды жне тын энергетикалы ресурстар | |||||
| Айналым капиталы | |||||
| Ебек ресурстары. | |||||
| Ебекаы тлеу | |||||
| Ксіпорынны инвестициялы жне инновациялы саясаты | |||||
| німді ткізу жне ндіріс шыындары | |||||
| Ксіпорынны маркетингтік жне ндірістік ызметі | |||||
| німні бсекеге абілеттілігін амтамасыз ету | |||||
| Табыс жне ндіріс рентабельділігі | |||||
| Ксіпорын аржысы | |||||
| Барлыы(саат) |
2.2 Дрістік саба конспектілері
ріс таырыбы.
азастан Республикасы экономикасыны даму сипаттамасы жне оны мемлекеттік реттеу
Жоспар:
1. лтты экономика. азастан республикасыны экономикасыны азіргі Нарыты мні жне негізгі категориялары.
2. 2015 жыла дейін азастан Республикасыны индустриалды-инновацииялы саясатты басым баыттары.
3. Ксіпкерлікті дамыту. Ксіпкерлік: нысандары жне трлері. Ксіпкерлік ызметтегі туекел, оны баалау дістері.
1.лтты экономика – белгілі бір елді оамды ебек блінісіні, ылыми-техникалы дамуды, халыаралы атынасты, алыптасан жне зара байланысан саланы (экономикалы іс-рекетті трлеріні) бірыай кешені.
рылым трыдан лтты экономиканы ыты, салалы жне кеістік йым деп арастыруа болады.
ыыты трыдан экономика – зады тла мртебесі бар йымдар (коммерциялы жне коммерциялы емес) жиынтыы.
Салалы трыдан лтты экономиканы талдаанда экономикалы іс-рекетті рісі (сфера), секторы (блімі), саласы деген тсініктер олданылады.
лтты экономиканы ріске блінуі жалпы ішкі нім мен лтты табысты алыптасуына арай жзеге асырылады. Сонымен атар, ріске блу экономикалы іс-рекетті бірттас тізбегімен баылап отыруа ммкіндік береді. Осыан байланысты барлы лтты экономика материалды ндірісі жне материалды емес рісі деп екіге блінеді.
Материалды ндірісті рісі материалды игілікті жасаушы немесе ызмет атарушы экономикалы іс-ірекетті трі жне салаларды жиынтыын білдіреді. Ол ндіріс дерісі мен айналыс рісіні жаласы болып табылады. Бл рісті іс-рекетіні нтижесі ретінде ндірістік-техникалы нім, ке трде олданылатын бйымдар (ттыну тауалары), клік, байланыс жне басаларды крсеткен ызметтері болып табылады.
лемдік тжірибеде материалды ндірісті рісі ш элементке блінеді:
-алашы (шикізат шыару, сімдік жне мал шаруашылыына байланысты экономиканы блігі);
-ндірістік (материалдар, жинатаушы, машина жне рал-жабдытар тріндегі толыымен дайындалмаан німге атысты экономика блігі);
-аыры (негізгі) нім (ттыну заттарына байланысты экономика блігі).
ндірістік емес ріс трындара ызмет крсететін іс-рекетті келесі трлері мен салаларын біріктіреді:
-білім;
-денсаулы жне леуметтік жрдемдер;
-коммуналды, леуметтік жне жеке адамдара крсетілетін ызметтер.
Экономикалы дерістерді жалпы сипаттау шін лтты экономика секторлара блінеді.
лтты экономиканы секторы деп ндірісті шыындарын аржыландыру дісі мен баыты, экономикалы дерісте атаратын ызметі мен масаты трысынан біркелкі институтты блік жиынтыын айтады.
\Сйтіп, сектора топтастыру арылы теориялы жне тжірибелік масаттарды (статистикалы баылау, мемлекеттік реттеу шін) жалпы сипаттамасы бар лтты экономиканы блігіне блуге болады.
Меншік тріне байланысты экономика секторын мемлекеттік жне жеке меншік деп блуге болады.
Мемлекеттік секторы мемлекет меншігінде болатын немесе мемлкеттік мемлекет басару орындарымен баыланатын жне басаратын ксіпорын йымдар жиынтыы трінде болады.
Жеке меншік секторы тікелей мемлекетпен баыланбайтын ксіпорындар, йымдар жне мекемелер жиынтыы трінде болады.
лтты шот жйесі бойынша шот бойынша экономикада келесі секторлар трінде алыптасан:
-аржылы емес ксіпорындар;
-аржылы мекемелер;
-мемлекет мекемелері;
-й шаруашылыы;
-й шаруашылыына ызмет крсететін коммерциялы емес йымдар.
Пайда табу шін німді ндіру мен ызмет крсетуді атаратын жне нарыты емес ндіріспен айналысатын шаруашылы блігіні жиынтыын аржылы емес ксіпорындар секторы деп атайды.
Сонымен, баылау нысаны бойынша ш ішкі сектора блінеді:
-мемлекеттік;
-лтты жеке меншік;
-шетел.
Жалпы ішкі німді ндіруге аржылы емес ксіпорындарыны секторы е лкен лес осады, біра олар аыры ттынуа атыспайды.
аржылы мекемелер секторы деп аржылы делдалдармен, сатандырумен, аржылы, делдалды жне сатандыру аясында кмекші ызметтермен айналысатын іс-рекеті оны негізгі трі болатын коммерциялы емес йымдарды баылайтын органдар жиынтыын айтамыз.
й шаруашылы секторы адамдарды азантай топтарынан тратын й шаруашылы жиынтыы трінде крсетіледі.
й шаруашылыына ызмет крсететін коммерциялы емес йымдар секторы нарыты емес негізде й шаруашылыына тауар мен ызмет крсетуді амтамасыз ету негізгі міндеті болатын коммерциялы емес йымдар жиынтыын атаймыз.
Сала (экономикалы іс-рекет трлері) іс-рекетті рісі, шыарылан німі, ндірісті технологиясы, шикізаты, негізгі оры мен ызметкерлерді дадысыны ортатылыы тн ксіпорын мен йымдар жиынтыы болады.
Кптеген мселелерді шешу масатында лтты экономиканы салалара блуге болады, яни ішінде негізгілері келесілер:
-тіркеу кезінде шаруашылыпен айналысатын субъектілерді млімдеген экономикалы іс-рекеттерін сйкестендіру;
-экономикалы іс-рекетті рбір трін мемлекеттік реттеу шін нормативті ыты актілерді жасау;
-экономикалы дерістерді дамуын іс-рекеті бойынша мемлекеттік баылау жргізу;
-жмысбастылы, инвестициялы іс-рекетіні мселелерін шешу кезінде экономикалы іс-рекетіні трлері туралы апараттармен мемлекеттік кімет пен басару органдарын амтамасыз ету.
Экономикалы іс-рекет трлері туралы жалпы азастанды топтастырыш (классификатор) бойынша салалар тізімі келесідей болады:
1. Ауыл шаруашылыы, а аулау жне орман шаруашылыы.
2. Балы аулау ксібі, балы сіру шаруашылыы.
3. Пайдалы азбаны шыару.
4. деуші ндіріс.
5. Электроэнергияны, газды жне суды ндіру мен блу.
6. рылыс.
7. Ктерме жне блшек сату, автоклікті жндеу.
8. она йлері мен мейрамханалар.
9. Клік пен байланыс.
10. аржылы ызмет.
11. Жылжымайтын млікпен, жалмен ызмет крсету операциялары.
12. Мемлекеттік реттеу жне ауіпсіздікті амтамасыз ету.
13. Білім беру.
14. Денсаулы сатау жне леуметтік ызмет крсету.
15. баса да коммуналды, леуметтік жне жекелеген ызметтерді крсету.
16. й шаруашылыын жргізу шін ызметтер крсету.
17. Ауматан тыс йымдарды іс-рекеті.
лтты экономиканы мемлекеттік реттеу мселелерін шешу оны рылымыны динамикасын талдаудан, рдісін анытаудан, дамудаы басымдылы баыттарын тадаудан трады.
лтты экономиканы рылымы рісті, секторларды салаларды санды араатынасымен сипатталады.
Кез келген елде лтты экономиканы рылымы траты шамада болмайды. Онда рбір рісті, секторды, саланы салыстырмалы мні келтіріледі. Мндай факторлараа жиынты сранысты дегейіні лаюы, оны рылымды згеруі, бар ресурстарды сапасыны жоарылауы жне техника бойынша білімні айта блінуі мен рістеуі жатады. Сонымен, барлы дамыан елдерде нерксіптік жне ауыл шаруашылы ндірістер лесіні азаюы байалады, ЖІ рылымында ызмет крсету рісіні суі байалады.
Осындай деріс азастанды лтты экономикасында да крінеді.
лтты экономика рылымыны згеру ажеттілігі кбінесе шаруашылыты нарыты дісіне кшу жне даму басымдылытарыны згеруіне байланысты болып отырады.
лтты экономика, оны рісі, секторлары, салаларыны згеуі екі жолмен жзеге асырылады:
-нары тетігіні серімен;
-мемлекеттік рылымды саясатыны серімен.
2. Бгінгі кні оамды ндірісті даму баыты – лемдік нарыта инновацияа негізделген бсекелі нім шыару. Соны нтижесінде елімізді экономикасы алдаы келе жатан он жылдыта лемдегі бсекеге барынша абілетті 50 елді атарына кірмек. Мемлекетімізді аталан экономикалы саясатын іске асыруда ксіпорындарды атаратын рлі те зор, себебі олар оамды ндірісті негізгі буыны болып саналады. Ксіпорын деп нім ндіріп, оны ткізетін, орындалан жмыстар мен крсетілген ызметтер нтижесін сата алатын зады ыы бар дербес шаруашылыты айтамыз. Ксіпорын рамына баса зады ыы бар мекемелер енбейді. Ксіпорын ндіріс рал жабдытарыны меншік тріне арамай шаруашылы есеп айырысу бойынша жмыс істейді.
Нарыты тетікті пайдалану капиталды табыстылыы жоары болатын салаа ауысуын, бсекесі тмен ашы нарыты болуына ммкіндік жасайды. Сонымен атар нарыты тетік лтты экономика салаларында инновациялы, инвестициялы, материалды-техникалы, кадрлы леуеттеріні жйесі боланын алайды.
Тек ана нарыты тетікті пайдалану лтты экономиканы толыымен айта руа болмайтынын мір крсетіп отыр. Бл жадай мемлекет меншігін жекешелендіргенде, сырты экономикалы саясатты жне валюталы баылауды ыратандыранда белгілі болады. азіргі кезде ыпалы инвестициялы, инновациялы жне рылымды саясатты жаа жйесін олдану керек екені аны болып отыр. азастан Республикасыны кіметі 2003-2015 жылдара индустриялы-инвестициялы бадарламаны абылдап, оны жзеге асыруа ат салысып жатыр.
Индустриялы саясат дегеніміз мемлекетті бсекеге тсуге абілетті жне тиімді лтты нерксіпті алыптастыруы шін ксіпкерлікке олайлы жадайлар жасауа жне олдау крсетуге баытталан шаралар кешенін білдіреді.
Индустриялы-инновациялы дамуды мемлекеттік Стратегиясы 2010 жыла дейінгі кезеге арналан. Стратегиялы жоспарда белгіленген масаттара ол жеткізуді амтамасыз етуі, сондай-а одан кейінгі жылдары азастанды экономиканы сервистік-технологиялы негіздерін алыптастыруа баытталан.
Стратегияны басты масаты шикізатты баыттан бас тартуа ыпал ететін экономика салаларын ртараптандыру жолымен елді траты дамуына ол жеткізу; за мерзімді жоспарда сервистік-технологиялы экономикаа ту шін жадай жасау болып табылады.
деуші нерксіпте жне ызмет крсету саласында бсекеге тсуге абілетті жне экспорта негізделген тауарларды жне крсетілген ызметтер ндірісі мемлекеттік индустриялы-инновациялы саясатты басты нысаны болып табылады.
Бсекеге тсу абілеті дегеніміз азастанды ксіпорындарды экспорта шыарылатын німдерді ндіру абілетін білдіреді. Басаша айтанда, деуші нерксіпті німі осындай лемдік стандарттара сйкес келуі керек жне баа бойынша бсекелесуге абілетті болуы тиіс.
Эконом иканы шикізатты секторын дамыту кіметті салалы жне секторлы Стратегиялары бойынша жзеге асырылады.
Стратегияны міндеті:
-деуші нерксіпте орташа жылды су арынын 8-8,4% млшерінде аматамасыз ету, 2000 жылмен салыстыранда 2015 жылы ебек німділігін кемінде ш есе арттыру жне Ж энергия сыйымдылыын екі есе тмендету;
-деуші нексіпті негізгі орларыны німділігін арттыру;
-жеке секторды бсекелестік басымдылы жасау мен жетілдіруге жне осылан ны барынша жоары элементтерін кбейте отырып, наты ндірістерде осылан н тізбегіндегі элементтерді игеруге ынталандыратын ксіпкерлік ахуалды, оамды институттарды рылымы мен мазмнын алыптастыру;
-ылымды кп ажет ететін жне жоары технологиялы экспорта негізделген ндірістер руды ынталандыру;
-экпортты леуетін осылан ны жоары тауарлар мен ызметтер пайдасына арай ртараптандыру;
-сапаны лемдік стандарттарына кшу;
-дниежзілік ылыми-хникалы жне инновациялы рдістерге осылу арылы лемдік шаруашылы жйесіне жне ірлік экономикаа ыпалдасуды дету болып табылады.
Осы міндеттерді шешкенде, экономика рылымы тбегейлі сапалы згерістерге шырауды, ол ртараптандырылан кезде ана азастандаы траты экономикалы дамуы туралы айтуа бюолады.
Стратегия мынадай аидаа негізделген:
-жеке сектормен серіктестік;
-инвестициялы жне инновациялы сыныстарды нерксіпті шикізатты емес салаларында ндірілетін тауарлар мен ызметтерді бсекелестік абілетін арттыруа баытталуы;
-нерксіпті жаыртуа, олара олдау крсету жніндегі рсімдерді жариялылыы мен ашытылыы аржылы жне зге де олдау крсету;
-осылан н тізбегіні дамуын амтамасыз ететін салалара мемлекеттік олдау крсету шараларыны кешенді сипаты;
-тедес бсекелестік жадайларды жне салауатты бсекелестік ортаны алыптастыруды амтамасыз ету;
-да болсын жеке сипаттаы жеілдіктерден жне преференциялардан бас тарту;
-индустриялы саясатты бсекелестік артышылытарды алыптастыруа баытталан.
Аталан аидалар саталанда жне экономика рылымында тбегейлі сапалы згерістер боланда, ол ртараптандырылан кезде ала ойылан масаттар мен міндеттерді шешу азастанда траты экономикалы дамуа ол жеткізуге ммкіндік береді.
3. Нарыты экономиканы басты принципіне байланысты, андайда болмасын шаруашылы субъектілері, ол адам болсын, жаня, топ, жым, ксіпорын, ммкіндік трде жмысты іске асыруына жне экономикалы ызметте ксіпкерлік трін тадап алуына ыты.
Нары – тауар ндірісі жне пайдалану задарына сай йымдастарылан тауар айырбасы атынастарыны жиынтыы. Нары – сатып алушылар мен сатушылар арасындаы зара байланысты жзеге асыру механизмі, яни сраныс пен сыныс атынасы болып табылады. Нары – ел ішінде жне мемлекетаралы айырбас шебері, німді ндірушілермен ттынушыларды байланыстырады. Осылай, нарыты тауар айырбасы жиынтыы немесе тауар ндірісі мен пайдалану задарына сай йымдастырылан тауар айырбасы ретінде арастырады. Ф. Котлерді ебегінде нары азіргі уаытта бар жне болуы ммкін сатып алушыларды жиынтыы деп айтылады.
Нары шаруашылыыны азіргі заманы моделдері. мір сріп жатан нарыќты жйелер жне оларды баыттау дамуына байланысты:
1) жаырафиялы орналасуынан;
2) табии ресурстарды бар болуынан;
3) дамуды тарихи жадайын;
4) халыты дстрі мен болмысынан;
5) ндірістік кшті даму дегейінен;
6) оамны леуметтік баытынан;
Сонымен бірге барлы нары моделдерінде жалпы мінездер бар, олара жататындары: меншікті кптрлі ќалыптарыны болуы; тауара жне ызметке еркін бааны болуы; еркін бсекелесті дамыан жйесі; ксіпкерлік ызметті таратылуы; экономиканы мемлекеттік реттестіруіні ерекше бір жйесі; Нарыты экономиканы моделдерін бліп айтуа болады, азіргі жадайда пайдаланатын.
2.Экономикалы ызметте ксіпкерлік тріне ртрлі нім, тауар ндіру, ызмет крсету, сол сияты сауда-делдалды, аржы-несие, ылыми-апарат, басару жмыстары, яни ндіріс шеберіндегі кез-келген жмыс трі, блісу жне айта блу, айырбас, ттыну жне оамды німді пайдалану жне т.с.с. жобалануы тиіс. Бларды брі заа сйкес, оан айшы келмеуі керек.
Кез келген экономикалы ндіріс рдісінде жаалау цикліндегі типтік фазамен байланысты (ндіру – айырбас – блу – ттыну) экономикалы ызметтерді ксіпкерлік жмыстара, ндірістік, коммерциялы жне аржылы трлеріне блуге болады.
ндірістік ксіпкерлік – бл тріне ндіріс тауарларын ндіруге баытталан, німді ттынушылара сату жмыстарын орындау, ызмет крсету, апарат сыну жатады. Сонымен атар, ндіріс міндетінде негізгі масаттан, атап айтанда ндірістік ресурстармен амтамасыз етілуінен баса: німді сатау, тасымалдау, ткізу жне т.с.с. осымша ызметтер ксіпорынны негізгі міндетін толытырады.
Коммерциялы ксіпкерлік – бл тріне негізінен тауар-аша жне тауар айырбастау міндетіндегі операцияларды жатызуа болады. Мысалы, тауарды сатып алу барысында сатуды тмендегідей негізгі коммерциялы кезедері аныталады:
• тауарды (ызметті) трін тадау;
• жоары сапалы тауара сатып алу баасын белгілеу;
• ндірген тауара деген сранысын баалау.
аржылы ксіпкерлік— коммерциялы ксіпкерлікті бір трі, сату, сатып алу объектісі ретінде аша жне нды ааздарды сату немесе несиеге беру арылы жзеге асырылады. Мнда пайда аржылы ресурстарды сату нтижесінде пайыз есебімен аныталады. аржылы ксіпкерлік нды ааздар нарыын талдау мен маркетингтік ызмет арылы жзеге асырылады.
Егер ксіпкерде нды ааздарды сатып алатын наты аша болмаса, оны несиеге алады немесе банкілерден арыза алады.
Егер аржылы ксіпкерлікті жеке ызмет орны мен рал-жабдытары жне р трлі техникалары болмаса, белгілі бір мерзімге жала алуа жне бл шін аша аражатын жмсауа тура келеді.
аржылы ксіпкерлікті негізгі масаты - нды ааздарды, валютаны, ашаны ттынушылара сату.
Барлы ксіпкерлік сияты, аржылы ксіпкерлікке де салы салынады. Салытар арылы ксіпкер пайданы белгілі бір блігін бюджетке аударуы тиісКсіпкерлікке тн негізгі асиет — іздену. Клиент табу, аша, валюта, материалдар, мекемелер, байланыс жне керек адамдарды іздеп табу, сондай-а, проблемаларды шешу жолдарын іздеу жне оларды тандау - ксіпкерді басты міндеттеріні бірі.
Ксіпкер — кез келген уаытта да з бетінше шешім абылдайтын, жаалытарын белсенді трде тез іске асыратын, барынша тапыр, туекелшіл, жігерлі, жауапкершілікті адам.
азіргі кезде республика клемінде ксіпкерлікті дамыту, оны ктермелеу масатымен арнайы за абылданып, ндірісті ай саласында болсын, орауа жол ашылып отыр.
Ксіпкерлікті жола ою ісінде оны ай трі, ай баыты болсын, оларды жандандыруды негізгі шарттары: мемлекет тарапынан барлы шаруашылы салаларына оларды меншігіні талан-таража тспей саталуына еркіндік беру, экономикалы еркіндік беру, шаруашылыты жргізуді нарыты тртібіне кшу, олдаы пайда кзі, несие, апарат ралыны еркін де ашы болуы, брыы задарды ксіпкерлікке тежеу болатын баптарын алып тастау жне азіргі нарыты талаптара сай жаа задар абылдау.
Ксіпкер — нерксіп, сауда, т. б. фирмаларды иесі, тиімді істерді амал-ретін тауып йымдастыра білетін іскер адам. Ал ксіпкерлік — ксіпкерге, оны ісіне тн ызмет істеуді йымдастыру, яни оларды бірлескен одаы.
Ксіпкер, ксіпкерлік ымдары ежелгі арабтарда «пайда табу, кіріс, маманды, нер тіршілік»маынасында орын алан.
Ататы ортаасырлы араб ламасы Ибн Халдун ксіпкерлікті адамдарды з ммкіндігі мен адал ебегі арылы молшылыа кенелу іс-рекеті деп баалады.
Ксіпкерлікті негізгі белгілері:ндірушіні экономикалы дербестігі, оны рал-жабдытара иелік етуі жне бсекелестік нарыты ортаа ызмет жасауы.
Ксіпкерлік з ынтасымен, туекелге бел буа алатын, жеке табыс пен пайда табуа мтыланазаматтарды ызметтеріболып табылады.
Ксіпкерлік меншікті жеке, жымды жне мемлекеттік трлеріне байланысты болады.
Ксіпкер немесе ксіпкерлік субъектісі ел заында бекітілгендей, сол елді азаматтары болып табылады.
Ал шет ел азаматтары немесе азаматтыы жо адамдарды ксіп-керлікпен айналысуы ел заында бегітілген ытары негізіде жзеге асырылады. Ксіпкер зады жне жеке тла ретінде ызмет атарады.
Ксіпкер ттынушыларды тауар жне жалпы ызмет трлеріне деген сранысын анааттандыру шін ашаа тауарды сатады. Ксіпкер ттынушылара тауарлар жне ызмет трін сату, сатып алу процесін жзеге асыру шін ксіпкерлік ызметке ажетті ндіріс ралдары мен тауар айналымы сияты негізгі факторларды тартуы тиіс. Бл факторлара: жмыс кші, материалды, апаратты, аржылы ресурстар жне тауар сату мен жеткізу жатады.
Ксіпкерлік ке ауымды:ндірістік, коммерциялы, аржылы, т. б. ызметтерді амтиды.
ндірістік ксіпкерлік- ебек заттары мен жмыс кші факторларын пайдалана отырып, нім ндіретін жне ызмет трлерін сатып алушылар мен ттынушылара сату арылы ксіп еткен жадайдаы, ксіпкерлікті е негізгі басты трі. Ксіпкер ндірісті жмыс кшін жалдай отырып жне материалдар мен апараттарды, ндірістік орларды сатып алу арылы аматамасыз етеді. Ал инфляция жне тапшылы жадайларда бартерлік келісімдер негізінде жзеге асырылуы ммкін. Ксіпкерлік ызмет барысында ксіпкерлерді рылыс, тасымалдау, апараттандыру жмыстарын зі атаруа ммкіндігі болмаан жадайда, бл ызметтер шін ксіпкер тарапынан аша аражаттары талап етіледі.
Коммерциялы ксіпкерлік ксіпкер-коммерсант ретінде ттынушылара баса тлалардан жеткізілген дайын німдерді сатады. Бл ксіпкерлік тауарлы-ашалай, сауда-айырбас операцияларымен сипатталады. ндірістік ксіпкерліктен айырмашылыы - нім шыаруа байланысты ндірістік ресурстармен амтамасыз ету ажеттігі болмайды, материалды ресурстар дайын тауар кйінде сатылады. Бл ксіпкерлікті негізгі факторы - тауар, ал пайда тауарды баасын сіру негізінде, сату арылы тседі. Сондытан белгілі бір тауар тріне сраныс болуы ажет.
2 Дріс таырыбы
Ксіпорын – шаруашылы объектісі ретінде
Жоспар:
сіпорын – шаруашылыты жеке жргізетін субъект жне нарыты атынастарды негізгі жргізушісі. Ксіпорындар алыптастыруды негізгі аидалары. Ксіпорынны басты міндеттері жне функциялары.
сіпорындар алыптастыруды негізгі аидалары. Ксіпорынны басты міндеттері жне функциялары. Ксіпорынны ксіпкерлік міндеттемелері жне ытары. р трлі белгілері жне меншік нысандары бойынша ксіпорынадрды жіктелуі. Ксіпорындарды жаа трлері – халыты ксіпорындар, леуметтік-ксіпкерлік корпорациялар.
анкроттыты тсінігі жне белгілері. Банкротты жне дадарыс кезіндегі ксіпорындарды айта ру жне басару.
1. ндіріс процесіндегі ксіпорынны маызы жне негізгі масаттары. Ксіпорын- экономиканы даму сатысыны негізгі бір блігі болып табылады. йткені ксіпорындарда оама ажетті нім шыарылады жне жмысшы мен жмыс ралдарыны арасында байланыс орнатылады. Еркін нерксіп ксіпорны дегеніміз ндірістік-техникалы, йымдастыру-кімшілік жне шаруашылы еркіндігі бар ндіріс бірлігі. Ксіпорындар белгілі бір ндіріс німін шыару шін, ие болмаса жмыс атару шін, ртрлі ызметтер крсетулер арылы оамны ажеттілігін анааттандыру жне пайда табу масатында рылады.
ндірістік жйе ретінде ксіпорынны ішкі жне сырты ортасы болады.
Сырты ортаа- экономикалы саясат, ыты жадай, экономикалы, леуметтік, экологиялы жне технологиялы жадайлар жатады.
Ішкі ортаа- ебек ресурстары, техника жне технология, бсекелестік, маркетинг жне т.б. жатады.
Ксіпорынны арыты экономикадаы негізгі масаты - бсекелесуге абілетті нім шыару арылы, нерлым кп пайда табу жне е аз шыынмен, е жоары пайда табу негізіде сраныса ие жне бсекелесуге абілеті бар нім шыару болып табылады.
нерксіп ксіпорынны функциялары мыналар:
• ндірісте жне жекеше ттынылатын нім шыару;
• ттынушыа німді жеткізу жне сату;
• німді сатып боланнан кейін ызмет атару;
• ксіпорындардаы ндірісті материалды-техникалы жабдытау;
• ксіпорын жмысшыларды ебегін йымдастыру жне басару;
• ксіпорындаы ндіру клемін жан-жаты дамытып, лайту;
• салытарды тлеу, мемлекеттік бюджетті жне баса да аржы йымдарыны міндетті жне міндетті емес тлемдерін орындау;
• мемлекеттік задарды, нормативтер мен стандарттарды орындау.