жірибелік (семинар) сабатарыны жоспары.
Таырып 1. азастан Республикасы экономикасыны даму сипаттамасы
Сабаты мазмны: Ксіпорын экономикасы пніні маызы мен мазмнын ашу. Баса пндермен байланысын крсету. Негізгі тсініктеге сипаттама беру.
азастанны экономикасыны дамуы туралы пікір талас.
з бетімен арастырылатын сратар:
1. Нарыты трлері, оларды ерекшеліктері жне зіне тн асиеттері, оны элементтеріні бірлігі жне айшылытары.
2. Нарытар рылымы.
3.Нары механизмі: мні, рамды элементтері.
4. Нарыты инфрарылымны негізгі элементтері.
5. Нарыты экономиканы модельдері.
Таырып 2. Экономиканы мемлекеттік реттеу
Сабаты мазмны: Мемлекетті леуметтік-экономикалы дамуын мемлекеттік реттеуді объективті ажеттілігі, алышарты жне ммкіншілігі.
2. Экономиканы мемлекеттік реттеу теориясыны пні жне ылыми-дістемелік негізі.
3. Экономиканы мемлекеттік реттеу теориясында олданылатын экономикалы задар.
4. Экономиканы мемлекеттік реттеуді объектілері жне субъектілері.
5. «азастан-2030» стратегиясына сйкес экономиканы мемлекеттік реттеуді толы жетілдіру міндеттері.
Студенттерді зіндік жмысына арналан тапсырма
1. Экономиканы мемлекеттік реттеу тсінігіні маынасы.
2. Мемлекет жне фундаменталды экономикалы мселелер.
3. «азастан-2030» стратегиясына сйкес экономиканы мемлекеттік реттеу.
Баылау сратары:
1. Экономиканы мемлекеттік реттеу ралына не жатады?
2. тпелі кезе мен аралас экономикадаы мемлекет рлі андай?
3. Нарыты экономикадаы мемлекет рлі андай?
4. Мемлекеттік реттеу объектісі ретіндегі экономиканы рамдас элементтерін атаыз?
5. Мемлекетті экономикалы ызметтеріне сипаттама берііз?
6. «азастан-2030» стратегиясымен сйкес экономиканы мемлекеттік реттеуді жетілдіру масатын тсіндірііз?
Таырып 3. Ксіпорын шаруашылы объектісі ретінде
Сабаты мазмны: Ксіпорын мні мен маызы. Мемлекет дамуына ксіпорынны тигізетін сері
Тапсырма 1.азастан Республикасында ке тараан ксіпкерлік трі, жне даму баыттары
Тапсырма 2.Экономикалы задылытар анша блімнен тратынын атап крсет.
Таырып 4. ндірісті экономикалы жне леуметтік тиімділігі
Сабаты мазмны: ндіріске жаа техникаларды жне жмыс істеп тран рылыстарды айта ру кезінде оларды тиімділігіні іс-шараларын жзеге асыруда крделі аржыны алатын орны ерекше.Осыан байланысты крделі аржыларды жалпы (абсолюттік) жне салыстырмалы тиімділігі есептелінеді.
Тапсырма 1.
німді ндіру барысында берілген мліметтер бойынша тиімдісін аныта:
| Варианттар | Крделі аржы салымдары, (мы.тенге) | німні жылды айналымы, (мы.тенге) | Жыл бойы ндірілген німні клемі, (мы.тенге) |
Таырып бойынша сратар:
1. Тиімділік дегеніміз не?
2. Тиімділікті трлері ата.
3. Экономикалы тиімділік дегеніміз не?
4. леуметтік тиімділік дегеніміз не?
5. Экономикалы тиімділікті леуметтік тиімділіктен айырмашылыын ата.
6. Крделі аржы салымдары дегеніміз не?
7. Келтірілген шыандар дегеніміз не?
8. Крделі аржы салымдарын сипаттайтын крсеткіштерді ата.
Таырып 5. Ксіпорынны негізгі капиталы
Сабаты мазмны: Негізгі ор- ндіріс рдісіне бірнеше рет атысатын, зіні бастапы нын сатай отырып, дайын німге бірте-бірте блектеп ауыстыратын ндірістік орды бір блігі.
Негізгі ндірістік ор бірнеше тсілмен бааланады:
1.Бастапы ны бойынша негізгі орды іске енгізу уаытымен.
2. алпына келтіру ны бойынша.
3. алды ны бойынша, яни тозуды ескере отырып бастапы жне алпына келтіру ны бойынша.
Тапсырма 1. рал жабдыты ктерме баасы 1995,1 мы теге, тасмалдауа кеткен шыын 5%, монтаж ктерме бааны 7% райды.
Жалпы амотизацияа блінулер 9% крделі жндеуді амортизациялы млшері 4,2%. рал жабды 7жыл пайдаланады. рал жабдыты бастапы жне алды нын есептеіздер.
Тапсырма 2. Негізгі ндірістік орларды алдыты нын есепте, егер негізгі ндірістік орларды бастапы (балансты) ны (Фб) 20 мы тенге, ал жмыс істеу мерзімі (Тсл) 10 жыл болуы тиіс. ондырыны наты жмыс істеу мерзімі 7 жыла те болса.
Таырып 6. Шикізат, материалды жне отын энергетикалы ресурстар
Сабаты мазмны: азастан Республикасында кездесетін шикізат, материалды жне отын энергетикалы ресурстар, жне оларды тиімді пайдалану жолдары
Тапсырма 1.
Суды сапасына байланысты траты тиім алынбай, ол трасыз жылды немесе маусымды сипатта болса, онда тиімді рента деуге болмайды. Мысалы, кріш алаптарын суаруа пайдаланылатын су оймасын алайы. Гидрогеологиялы жадайа байланысты су клемі, соан сйкес суды пайдалану р жылда ртрлі болады. Суарылатын аудан 100 га, 1ц крішті баасы – 40 теге, 1 га жмсалатын шыын 600 теге деп алса, даылды німділігі (тсімі) суаруа байланысты ртрлі болады.
| Жыл | ||||||||
| Жылды су пайдалану мы м3/га | 6,5 | 7,5 | 8,5 | 9,5 | ||||
| німділігі ц/га | 22,5 |
Кестеден байаанымызды суаруды оптималды шамасы гектарына 8,5 м3 боланда су жоары німділікке ол жеткен.
Оптималды шамада суаранда су жоары тиімділік (40х25-600)= 400.000 т.г .
Суару млшерін арттыранда (4022,5 - 600)1000=300 000, 100 000 тг жоалтамыз.
1 га суармалы егістікке шаанда, орташа жылды, дифференциялды тиім 300 теге. Осы шамадаы тиім ана рентаны крсетеді.
Таырып 7. Айналым капиталы
Сабаты мазмны: нерксіптік ксіпорынны айналымындаы ралдары деп сол ксіпорынны айналымы ндірістік орлары мен айналым орларына толтыратын аша ралдарын айтамыз.
Тапсырма 1. Болаттан дайындалан бйым блшегіні таза салмаы – 211,64 фунты., болатты жмсау млшері – 108 кг. Жылына 3000 бйым шыарылады. Болатты тосанда бір рет жеткізу жоспарланан. Клік запасы – 2 кн. Болатты пайдалану коэффициентін жне ндіріс запасыны клемін анытау керек.
Тапсырма 2. ткен жылы шыарылан тракторды уаттылыы 110 ат кшін рды, ал оны салмаы 3,56 т. Биылы жылы тракторды келесі крсеткіштермен шыара бастады: уаттылыы - 150 ат кші, оны салмаы брыны базалы модельмен салыстыранда 10%-а кбейді. Жаа модель мен ескі тракторды салыстырмалы материал сиымдылыын анытау керек.
Тапсырма 3. Жылды нім шыару клемі 10000 бірлік, бйымны зіндік ны – 80 теге, бйым баасы 25% зіндік ннан артан. Айналым ралыны ортажылды алдыы – 50000 теге; бйымды дайындау цикліні ндірістегі затыы – 5 кн; аяталмаан ндірісте шыынны су коэффициенті – 0,5 белгілі болан жадайда ксіпорында айналым ралыны айналымдылыын, ндірісте аяталмаан айналым ралыны млшерін анытау керек.
Таырып 8. Ебек ресурстары
Сабаты мазмны: нексіптегі ксіптік дайындыы жне жмыс тжірбиесі бар ебеккерлер шаруашылыты маызды саласын райды.
Ебек німділігі белгілі бір уаытта німні шыару млшерін сипаттайды.
нерксіпте ебек німділігін лшеу шін екі крсеткіш олданылады: німділік жне ебек сыйымдылыы.
Тапсырма 1. Егер есепті жылда жмысшылар саны 300 адам болса, жмысшыларды жоспар бойынша санын есептеіздер. нім клемі 4 млн тегені райды.
Бір жмысшыа шаандаы німділік 9% жне нім клемін 12% сіру жоспарлануда.
Тапсырма 2.Ксіпорында жыл бойы жмысшыларды орта тізімдегі саны 600 адам. Жыл бойы з еркімен 37 адам жмыстан кетті, ебек тртібін бзаны шін 5 адам жмыстан шыарылады, 11 адам зейнетке шыты, жоары жне басадай оу орындарына, армия атарына 13 адам кетті, ксіпорынны баса блімшелеріне жне баса жмыса 30 адамдарды ауыстырды.
Осы мліметтерді олдана отырып анытау керек:
1) кадрларды кету коэффициентін (%)
2) кадрларды трасызды коэффициентін (%):
Таырып 9. Ебекаы тлеу
Сабаты мазмны: Ебекаы жмысшыны ндіріс саласындаы з ебегіні саны мен сапасы шін берілген ашалай ралдарыны сомасы.нерксіпте ебекаы тлеуді йымдастыруды тарифтік жйеге негізделген.Тарифтік жйені негізгі элементтері: тарифтік ойылым, тарифтік тор жне тарифтік біліктілік анытама.
. Тапсырма 1. Цехта мерзімді жмыста, ебекті біралыпты жадайында 200 жмысшы жмыс істейді, соны ішінде 40 жмысшы II разрядпен, 55 III, 65 IV, 20 V, 20 VI, разрядпен жмыс істейді.
Цех жмысшысыны жмыста орта саатты ойылым жне орташа тарифтік разрядпен есептеіз.
Тапсырма 2.IV разрядты аппаратшыны бір аусымдаы німділік млшері 0,45 тонна. Ал, факт бойынша ол 0,51 тонна нім ндіріледі. Ебек жадайы зиянды. Аппаратшыны кндік кесімді жалаысын жне німдік млшерін орындау пайызын есептеіз.
Ебегі мерзімді сыйлыты жйе бойынша тленетін V разрядты кезекші слесарьды айлы жалаысын есептеіз.
Цехтаы рал жабдытарды тотап труы 10% а тмендеді. рал жабдытарды тотап тру тмендеуіні р бір пайызы шін тарифтік жалаыны 2,5% млшерінде сыйлй тленді. Ауысым затыы 8 саат. Ебек ету жадайы ауыр.
Таырып 10. Ксіпорынны инвестициялы жне инновациялы саясаты
Сабаты мазмны: ндірісті инновациялы дегейде жргізу деп ылыми жне техника жетістіктер негізінде тиімді, пайдалы сім беретін, ттынушыларды талабын жаа діспен амтамасыз етілуін айтамыз.
Тапсырма 1. Инвестициялы жобаны тмендегі млімет бойынша іске асыру орытындысында келтірілген (дисконттірленген) тиімділіктеріні сомасын (мы теге) анытау керек:
| Крсеткіштер | Инвестициялы жобаны іске асырудаы адам есебі (жылдар): | |||
| німді сату клемі (СС) | - | |||
| Сатылан німні зіндік ны, оны ішінде амортизация | - | |||
| Салы жне басадай аудару | - | |||
| Дисконт млшері | - | 0,10 | 0,10 | 0,10 |
Тапсырма 2.
Жыл бойы эшелондырылан ртрлі ндіріс орына крделі аржы салуды ш трі салыстырылады. Дисконтті 0,2 млшеріндегі трі бойынша крделі аржы салуды толы (дисконттеуді) анытау керек.
| Трлері | Жылдар бойынша крделі аржы салу клемі: | Крделі аржы блуді клемі, сомасы | |||
| 1-ші жыл | 2-ші жыл | 3-ші жыл | 4-ші жыл | ||
| I | |||||
| II | |||||
| III |
Таырып 11. німді ткізу жне ндіріс шыындары
Сабаты мазмны: німні зіндік ны німді ндіруге жне ткізуге кеткен шыындар жиынтыы.
німні зіндік ны техникалы, технологиялы йымдастырушылы жне баса да факторлар серінен динамикалы згереді. Бл факторлар келесідей шыындардан крінеді:
шикізат пен материалдар;
ебекаы
шартты траты шыындар.
Шыындарды згерісін есептейік.
Тапсырма 1. Ксіпорында 2-ші тосанда материала жне шикізата жмсалан шыын 1-ші тосанмен салыстыранда 40%-а скен, соны негізінде німді ндіру жне оны сату клемі згерген.
нім бірлігіне келетін ндірісті ауыспалы шыынын райтын басадай шыындар згеріссіз алды, меншікті шыын жиынтыы 22800 тегеге сті, жалпы траты шыын згермеді. 1-ші тосанда ндірістегі меншікті шыын жиынтыы 98200 теге, ал траты шыынны лесі – 30200 тегені рды. I-ші тосанда німні зіндік нында шикізат жне материал шыын лесі 70% райды. ндіріс клемі анша пайыза згергенін анытау керек.
Тапсырма 2. Ксіпорын бір трлі нім ндіреді, бірлік баасы 230 теге. Айнымалы шыынны лесі 180 теге. Жалпы траты шыындар клемі 550000 теге. Жолдамалы тлеміні су орытысында жалпы траты шыын 8%-а скен. Траты шыынны суі нім млшеріне дадарысты клемні алайша сер ететінін анытау керек.
Таырып 12. Ксіпорын маркетингтік жне ндірістік ызметі
Сабаты мазмны: Ксіпорынны жылды ндіріс бадарламасына сйкес келешекте даму жоспарыны негізінде мемлекет тапсырысы, ттынушылармен шаруашылы келісім-шарттары жне жабдытаушы мекемелермен ндіріс уаттылыын анытайтын нім номенклатурасы, німді дайындау мерзімі мен ндіріс клеміні жобасы аныталады.
Тапсырма 1. Ксіпорын негізгі німді 325,6 мы теге сомасына шыарды. Шетке орындалан жмыс ны 41,15 мы тегені рды. зі ндірген жартылай фабрикат - 23,7 мы теге, оны ішінде 80% зіні ндірісінде пайдаланды. Жыл аяында аяталмаан ндіріс клемі 5,0 мы тегеге кбейді. Материалды шыын тауарлы німні нынан 40%-ды рды.
Сатылан нім, жалпы жне таза нім клемін анытау керек
Тапсырма 2. Ксіпорынны есепті мезгілінде жоспарлы жне наты мліметі бойынша нім шыару келесі кестеде келтірілген:
| Бйымдар | Шыару, мы теге | |
| жоспар бойынша | наты орындалан | |
| А | 81,45 | 80,23 |
| Б | 92,73 | 93,5 |
| В | 44,8 | 44,8 |
| Г | - | 20,32 |
| Д | 31,6 | - |
| Е | 26,85 | 47,34 |
нім клемі бойынша жоспарды орындау пайызы жне ассортиментін анытау керек.
Таырып 13. німні бсекеге абілеттілігін амтамасыз ету
Сабаты мазмны: азіргі нарыты экономика негізінде шыарылган німні сапасына басалай талап ояды. Бл азіргі дниеде кез келген ксіпорынны міршендігі, оны тауарлар нарыындаы жне ызмет крсетудегі орныты жадайы бсекеге жарамдылы дегейін крсетеді.
Тапсырма 1. німні сапасын басаруды жетілдіруде отанды ндірушілерді алдына ойылатын негізгі проблемалар. Сапаа ойылатын талаптар
Тапсырма 2. азастан Республикасында стандарттау жнінде мынадай нормативтік жаттар
Таырып 14. Табыс жне ндіріс рентабельділігі
Сабаты мазмны:Пайда ксіпорын іс рекетіні нтижелігін сипаттайтын е маызды крсеткіш болып табылады. нерксіпте пайда тауарлы німді ткізу, нерксіптік емес сипаттаы жмыстар мен ызет крсетулер жне ткізуден тыс операциялар нтижелерінде алыптасады.
Тапсырма 1. Жылды бірінші тосанында шыан 5000 бйымны р айсысы 8 мы тегеден сатылады. Бл ксіпорынны барлы шыындарын теді де, біра ешандай пайда тскен жо. Траты шыындар 7000 теге, ал бір бйыма шаандаы айнымалы шыындар 6 теге болады.
Жылды екінші тосанында 6000 бйым дайындалады, ал шінші тосанда тсетін пайда клемін екінші тосанмен салыстыанда 10% кбейту жоспарланып отыр.
Пайданы 10% а кбейу ушін таыда осымша анша нім ткізу керек?
Тапсырма 2. І тосанда райсысыны баасы 7 мы теге тратын 10000 бйым жасап шыарылды. Траты шыындар 16000 мы теге болды. Бйымны бір данасын жмсалынан шикізат, материал, отын шыындары 5 мы тегеден рады. ІІ тосанда тсетін пайданы 8% а кбейту жоспарланып отыр. Ол шін осымша анша нім ндіру ажет?
Тапсырма 3. Ксіпорынны тауарына нарытаы баасы 6000 тегені рады, тауарлы нім клемі – 40 дана, тауар бірлігіні толы зіндік ны 4500 теге, оны ішінде ебекаы тлеу – 2000 теге.
Анытау керек:
1. німні рентабельдігін, %;
2. Ксіпорынны жалпы табысын (мы теге);
Тапсырма 4 Тауарды нарытаы баасы 495 теге, бааа осымша блшек баа–25%, мекемені ткізуге арналан стемесі – 10%, осылан бааа салынатын салы – 20%, ксіпорын німні толы зіндік ны - 250 теге.
Анытау керек:
1. Ксіпорын пайдасын, теге:
2. нім рентабельдігін,%.
Таырып 15. Ксіпорын аржысы
Сабаты мазмны: Ксіпорын ызметін анытайтын крсеткіштер мына тмендегі талдау масаттарына байланысты болады:
-стратегиялы масат – ксіпорын ызметі нтижелілігіні зімен бсекелестік баса ксіпорынны ызметімен салыстыру ажет.
-тактикалы масат – басшылы ксіпорын ызметін баылайды.
-жоспарлау міндеті – трлі ресурстарды немесе осы ресурстарды трліше штастырылуыны пайдалылыын салыстыру ажет.
-басшалаты басадай масаттары – ксіпода пен жымды шарт жасасу жнінідегі келіссздер жргізу.
Ксіпорынны ндірістікшаруашылы жне коммерциялы ызметі асиетіні р трлілігі жне трлі белгідегі крсеткіштерді кптеген трлеріне ыпал етеді.
Тапсыырма 1. Ксіпорынны аржы-шаруашылы ызметін талдауды негізгі принциптері
Тапсырма 2. Ккірт ндіретін ксіпорынны жылды жоспары бойынша келесі млеметтер арастырылан: кізілетін нім клемі 300000 тонна, негізгі орлар мен млшерленетін айналымдаы ралдарды ны 1500 млн теге, 1 тонна німіні баасы 6200 теге, 1 тонна німні зіндік ны 4500 теге. ндірістік жалпы рентабельділігін анытаыз.
2.4 Оытушыларды жетекшілігімен орындалатын студенттерді здік жмыстары бойынша ткізілетін сабатарды жоспары (СОЖ)
| № | Тапсырма | ткізу трі | дістемелік сыныс | сынылатын дебиеттер |
| Ксіпорын -ксіпкерлік ызметті субъектісі ретінде | Тренинг | Табиатты тиімді пайдалануды маызы мен рлі. | 1 нег.[7- 21 ] 2 нег.[11 - 88 ] 3 нег.[8 - 38 ] | |
| Ксіпорын ресурстары. Негізгі орлар | Пікір талас | Сраныспен сыныса мысал келтірііздер. | 1 нег.[29 - 43 ] 2 нег.[145 -193] | |
| Ксіопорын ресурстары. Ксіпорынны айналым ралдары | Есеп шыару | ндіріс шыындарын есептеу | 1 нег.[43- 56 ] 2 нег.[171-193 ] | |
| Ксіпорындаы ебекаы тлеу | Есеп шыару | сыныс пен бааны ара атынасы. | 1 нег. [59 - 80] | |
| Жмыстарды зіндік жне сметалы ны | Есеп шыару | Жаналытар айту. | 1 нег.[59-77] 2 нег.[238-255] | |
| Ксіпорынны аржылы базасы. Ксіпорынны баа саясаты | Пікір талас | Орташа шыынды анытаыздар. | 1 нег.[81- 99] 2 нег.[273- 292] | |
| Ксіпорын ызметіні нтижелерін баалау | Тренинг | Мысалдар келтірііздер. | 1 нег.[109-133 ] 4 нег.[30-36 ] | |
| Ксіпорынны шаруашылы ызметіні нтижелерін экономикалы талдау | Тренинг | Жаналытар айту. | 1 нег.[136-171] 2 нег.[358-378] | |
| Жмыстарды жобалау жне шыындар сметасы | Тренинг | Мысалдар келтірііздер. | 1 нег.[147-162, 168-171] 2 нег.[171-184] | |
| Ксіпорындаы персоналды басару дістері | Есеп шыару | Жаналытар айту. | 1 нег.[179-189] 2 нег.[41-43] | |
| Ебекті ылыми йымдастыру. | Пікір талас | Мысалдар келтірііздер. | 1 нег.[190-208] 2 нег.[379-408] | |
| Жмыстарды йымдастыруды ерекшеліктері | Тренинг | Жаналытар айту. | 1 нег.[245-249] | |
| Жмыстарды стратегиялы жне оперативтік жоспарлау | Пікір талас | Жаналытар айту. | 1 нег.[209-234] | |
| ндірісті басару дістері жне апаратты амтамасыз ету | Пікір талас | Мысалдар келтірііздер. | 1 нег.[250-267] 2 нег.[485-501] | |
| Топогеодезиялы ндірісті басару дістері жне апаратты амтамасыз ету | Пікір талас | Жаналытар айту. | 2 нег.[502-517] 4 нег.[44-58] |
2.4 Студенттерді здік жмыстары бойынша саба жоспары (СЖ)
| № | Тапсырма | дістемелік сыныс | сынылатын дебиеттер |
| Ксіпорын ресурстары. Ксіпорыннны негізгі орлары | Тренинг | 1 нег.[7- 21 ] 2 нег.[11 - 88 ] 3 нег.[8 - 38 ] | |
| Ксіпорынны айналым орлары | Есеп шыару | 1 нег.[29 - 43 ] 2 нег.[145 -193] | |
| Ксіпорындаы ебекаы тлеу | Пікір талас | 1 нег.[43- 56 ] 2 нег.[171-193 ] | |
| ндірістік шыындар жне топогеодезиялы жмыстарды сметалы ны | Тренинг | 1 нег. [59 - 80] | |
| Ксіпорын ызметіні нтижесін баалау | Пікір талас | 1 нег.[59-77] 2 нег.[238-255] | |
| Ксіпорынны шаруашылы ызметіні нтижелерін экономикалы талдау. | Есеп шыару | 1 нег.[81- 99] 2 нег.[273- 292] | |
| Ебекті ылыми йымдастыру | Тренинг | 1 нег.[109-133 ] 4 нег.[30-36 ] | |
| Жарылы капиталды тиімділігін анытау | Есеп шыару | 1 нег.[136-171] 2 нег.[358-378] | |
| ртрлі факторларды сер етуін ескере отырып ндірістік уаттылыты анытау: топогеодезиялы жмыстарды маусымдылыын, крделілік категориясын, климатты жадайларды, уаытты жылды орын. | Тренинг | 1 нег.[147-162, 168-171] 2 нег.[171-184] | |
| ш цехы бар камералы ксіпорынны ауысымын анытау: стереотопографиялы, карта растырушылы, есептеуіш. | Пікір талас | 1 нег.[179-189] 2 нег.[41-43] | |
| нды ааздар бойынша кірісті анытау | Есеп шыару | 1 нег.[190-208] 2 нег.[379-408] | |
| Кемімелі алды дісісмен амортизациялы аударымдарды анытаыз | Тренинг | 1 нег.[245-249] | |
| Жоспарлы жыла арналан айналым орларыны ажеттілігін анытау | Пікір талас | 1 нег.[209-234] | |
| Аымдаы (жалпы) тімділік коэффициентін есептеу | Пікір талас | 1 нег.[250-267] 2 нег.[485-501] | |
| Бригаданы кесімді баамын анытау | Пікір талас | 2 нег.[502-517] 4 нег.[44-58] |
2.5 Курсты жмыстарды таырыптары
1. нерксіптік-ксіпорындар тауарлы саясатыны экономикалы негздері.
2. ндірістік німді іске асыру жне отайлы ндіріс клемін анытау.
3. нерксіптік-ксіпорындар баа саясатыны негізі.
4. Инвестициялы жобаларды тиімді баалау.
5. Инвестициялы процестерді туекелділік факторларымен лгілеу.
6. нерксіптік-ксіпорындар экономикалы стратегиясын деу.
7. нерксіптік-ксіпорындар ндірістік бадарламасын есептеу.
8. нерксіптік-ксіпорын бюджетін ру.
9. нерксіптік-ксіпорын бизнес-жоспарын деу.
10. нерксіптік-ксіпорыны ткізу-сату нарыын тарту мен бсекелестік позициясын баалау.
11. нерксіптік-ксіпорынны ндірісі мен німді ткізуді негізгі крсеткіштерін есептеу.
12. нерксіптік-ксіпорынны ндірістік уатын пайдалануды талдау.
13. Жаа техника мен технологиялы процестерді енгізуді экономикалы тиімділігін анытау.
14. йымды-техникалы шараларды енгізуді экономикалы тиімділігін анытау.
15. нерксіптік-ксіпорын инновациялы шешімдеріні экономикалы тиімділігін анытау.
16. німді ндіруде технологиялы процесті тиімді вариантын тадау.
17. нерксіптік-ксіпорын рылысы мен оны пайдалануды технико-экономикалы негіздері.
18. Инвестицияны экономикалы тиімділігін анытау.
19. ылыми-техникалы жмыстар экономикалы тиімділігін анытау.
20. Жобаны технико-экономикалы негіздері.
21. Жобаны аржылы-экономикалы баалау.
22. Жаа техника жобасын технико-экономикалы талдау.
23. Техникалы шешімдерді функционалды-нды талдау.
24. Жобалы жмысты сметалы нын анытау.
25. нерксіптік-ксіпорынды кеейту мен техникалы айта жаратандыруды инвестициялы жобасын талдау.
26. нерксіптік-ксіпорынды жаырту мен айта ру инвестициялы жобасыны табыстылыын талдау.
27. німді ндіру мен ткізуге кеткен шыындарды талдау жне оларды тмендету факторлары.
28. Ішкі ндірістік резервтер жмыса жмылдыру жобасын деу жне технико-экономикалы негіздеу.
29. Пайдалы азбалар орындарын деуді технико-экономикалы негіздеу.
30. Ластанан оршаан ортаны экономикалы оптимумын анытау.
Баылау жмысы сратары:
1-аралы баылау сратары:
- ндірістік ксіпкерлік дегеніміз не?
- Коммерциялы ксіпкерлік дегеніміз не?
- аржылы ксіпкерлік дегеніміз не?
- ндіріс баадарламасы андай жадайлара байланысты аныталады?
- ндіріс клемі андай крсеткіштермен сипатталады жне оларды анытау формулалары
- ндірісті йымдастыру трі дегеніміз не, оны трлері?
- Жеке дара ндіріс трі, оны ерекшеліктері?
- ндірісті сериялы трі, оны ерекшеліктері?
- Жаппай ндіріс трі, оны ерекшеліктері?
- ндірісті мамандандаруды трлері
- нерксіп ндірісінде иыстыру маынасы мен мні
- ндірісті шоырландыру дегеніміз не?
- Венчурлы немесе тукелдік аржыландыру
- Тікелей жне портфельді инвестиция (оржынды)
- нды ааз портфелін басаруды дістері
- Инновацияа жмсалан шыындар
- Ксіпорынны ндіріс оры дегеніміз не, оны трлері
- Тозу дегеніміз не, оны трлері мен есептеу формулалары
- орайтарымдылы, орсиымдылы маынасы
- Айналым аржылары (капиталы) тсінігі
2-аралы баылау сратары:
1. Аяталмаан ндіріс дегеніміз не?
3. Материалды ресурстарды млшер шыыны дегеніміз не?
4. Шыын, шыын млшері
5. Айналым ралын жоспарлаанда жне оан деген ажеттілікті анытау дісі
6. Айналым ралын млшерлеу дегеніміз не?
7. Ебек ресурстары дегеніміз не?
8. Ебекті млшерлеу, оны талдау дістері?
9. Ебек сиымдылыы дегеніміз не?
10. Ебекаы тлеуді трлерін ата
11. Тарифтік ебекаы млшері дегеніміз не?
12. Мерзімді ебекаы тлеу дегеніміз не?
13. демелі – кесімді ебекаы тлеу жйесі дегеніміз не?
14. Аккордты кесімді ебекаы тлеу дегеніміз не?
15. Жанама кесімді ебекаы тлеу трі дегеніміз не?
16. Кесімді ебекаы тлеу дегеніміз не?
17. Натылы ебекаы дегеніміз не?
18. Крсетілген ебекаы дегеніміз не?
2.6 здік баылау шін тест сратары
| Ксіпорын – бл: | |
| A | туекелге бара отырып, млікті пайдаланудан, нім шыарудан, ызмет крсетуден немесе жмысты орындаудан пайда табуа баытталан ксіпкерлік ызмет субъектісі |
| B | ксіпкерлік ызметті жетілдіре отырып, пайда табуа баытталан іс-рекет |
| C | мемлекет аражатымен рылан жне пайда табу масатында нім шыаратын, ызмет крсететін немесе жмысты орындайтын іс-шара |
| D | нарыты экономикадаы сраныс пен сынысты ескере отырып, бсекеге абілетті нім, ызмет сынатын немесе жмысты орындайтын жеке тла |
| E | з аржысымен туекелге бара отырып, игіліктерді пайдаланудан, нім шыарудан, ызмет крсетуден немесе жмысты орындаудан пайда табуа баытталан шаын бизнес объектісі |
| Нарыты негізгі элементтерін крсетііз: | |
| A | баа, сраныс, сыныс жне бсеке |
| B | мемлекет, жеке тла, зады тла жне банк жйесі |
| C | ксіпорын, фирма, шаын бизнес жне кімшілік орындары |
| D | сыныс, сраныс, монополия жне олигополия |
| E | таза бсеке, монополия, демпингтік саясат жне инфляция |
| Монополия – бл: | |
| A | нарыта тек бір ана компанияны билік руы |
| B | нарыта екі немесе санаулы ана комнанияны билік руы |
| C | нарытаы ндірушілерді шексіз болуы, бааа ыпал ету ммкіндігіні болмауы |
| D | нарытаы ндірушілерді р-алуан болуы жне бааны тмендігі |
| E | бааны шексіз суіне мемлекетті ауарсыз болуы |
| Олигополия - бл: | |
| A | нарыта екі немесе санаулы ана комнанияны билік руы |
| B | нарыта тек бір ана компанияны билік руы |
| C | нарытаы ндірушілерді шексіз болуы, бааа ыпал ету ммкіндігіні болмауы |
| D | лемдік нарыта зіндік орны мен лесі бар транслтты компанияларды бсекеге тсуі |
| E | бааны шексіз суіне мемлекетті ауарсыз болуы |
| Таза бсеке – бл: | |
| A | нарытаы ндірушілерді шексіз болуы, бааа ыпал ету ммкіндігіні болмауы |
| B | нарыта тек бір ана компанияны билік руы |
| C | нарыта екі немесе санаулы ана комнанияны билік руы |
| D | нарытаы ндірушілерді бааны тмендетуі |
| E | бааны шексіз суіне мемлекетті ауарсыз болуы |
| Монополиялы бсеке: | |
| A | лемдік нарыта зіндік орны мен лесі бар транслтты компанияларды бсекеге тсуі |
| B | нарыта тек бір ана компанияны билік руы |
| C | нарыта екі немесе санаулы ана комнанияны билік руы |
| D | нарытаы ндірушілерді шексіз болуы, бааа ыпал ету ммкіндігіні болмауы |
| E | бааны шексіз суіне мемлекетті ауарсыз болуы |
| Коммерциялы ксіпорындара жататындар: | |
| A | ызметі пайда табуа баытталан йымдар |
| B | ызметі пайда табуа баытталмаан йымдар |
| C | мемлекетті лесі жо йымдар |
| D | мемлекеттік йымдар |
| E | айырымдылы крсететін йымдар |
| Коммерциялы емес ксіпорындара жататындар: | |
| A | ызметі пайда табуа баытталмаан йымдар |
| B | ызметі пайда табуа баытталан йымдар |
| C | мемлекетті лесі жо йымдар |
| D | мемлекеттік йымдар |
| E | айырымдылы крсететін йымдар |
| Акционерлік оам – бл: | |
| A | з ызметін жзеге асыруа ажетті аражат тарту масатында акция шыаратын зады тла |
| B | капиталды сіру масатында за мерзімге салымдар жасау |
| C | з ызметін жзеге асыруа ажетті аражат тарту масатында облигация шыаратын зады тла |
| D | инвестициялы жобалар жиынтыы |
| E | з ызметін жзеге асыруа ажетті аражат тарту масатында акция шыаратын зады тла |
| Р акционерлік оамны жарылы капиталыны тменгі млшері: | |
| A | 50 000 еселенген айлы есептік крсеткішке те |
| B | 60 000 еселенген айлы есептік крсеткішке те |
| C | 55 000 еселенген айлы есептік крсеткішке те |
| D | 40 000 еселенген айлы есептік крсеткішке те |
| E | 325 000 еселенген айлы есептік крсеткішке те |
| Акция трлері: | |
| A | жй (арапайым) жне артышылыы бар акция |
| B | жй (арапайым) жне артышылыы жо акция |
| C | жй (арапайым) жне арапайым |
| D | жй (арапайым) жне облигация |
| E | вексель жне облигация |
| Артышылыы бар акция саныны шекті млшері: | |
| A | барлы акцияны 25% аспауы тиіс |
| B | барлы акцияны 25% кем болмауы тиіс |
| C | барлы акцияны 20% аспауы тиіс |
| D | барлы акцияны 20% кем болмауы тиіс |
| E | барлы акцияны 50% кем болмауы тиіс |
| Акционерге оамны жалпы жиналысына атысуына жне оам таза табыс тапанда дивидент алуына ы беретін акцияны трі: | |
| A | жй (арапайым) |
| B | артышылыы бар |
| C | артышылыы бірде бар, бірде жо |
| D | вексель |
| E | облигация |
| Акционерге оамны жалпы жиналысына атысуына ы бермейтін, алайда траты трде жне алдын-ала белгіленген клемде дивидент алуына ы беретін акцияны трі: | |
| A | артышылыы бар |
| B | жй (арапайым) |
| C | артышылыы бірде бар, бірде жо |
| D | вексель |
| E | облигация |
| Холдинг – бл: | |
| A | баса компанияларды акцияларыны баылау пакетін иемденетін компания немесе корпорация |
| B | ксіпорындарды, банктерді, фирмаларды, йымдарды белгілі-бір ірі шараларды ткізу шін уаытша бірігуі |
| C | акциясы кп акционерлік оам |
| D | акциясы жо акционерлік оам |
| E | нім ткізу, ызмет крсету немесе жмысты орындау шін рылан еншілес ксіпорындар |
| Консорциум - бл: | |
| A | ксіпорындарды, банктерді, фирмаларды, йымдарды белгілі-бір ірі шараларды ткізу шін уаытша бірігуі |
| B | баса компанияларды акцияларыны баылау пакетін иемденетін компания немесе корпорация |
| C | акциясы кп акционерлік оам |
| D | акциясы жо акционерлік оам |
| E | нім ткізу, ызмет крсету немесе жмысты орындау шін рылан еншілес ксіпорындар |
| Ксіпорынны негізгі раушы элементтері: | |
| A | ебек ралдары, ебек заттары жне ебек кші |
| B | негізгі капитал, айналым капиталы жне аша |
| C | материалды емес активтер, инвестиция жне ебек кші |
| D | айналым орлары, айналмалы орлар жне дайын нім |
| E | мамандар, басшылар жне ндірістік запастар |
| Негізгі капитал мыналардан трады: | |
| A | негізгі ралдар, материалды емес активтер, за мерзімді инвестициялар |
| B | айналым ралдары, ебек ресурстары жне материалды емес активтер |
| C | негізгі ралдар, айналым ралдары жне ебек ресурстары |
| D | за мерзімді инвестициялар, материалды емес активтер жне дайын нім |
| E | айналым капиталы жне кассадаы аша-аражаттар |
| за мерзім бойы пайдаланылатын (1 жылдан арты), зіні заттай формасын сатай отырып, нын дайын німге біртіндеп аударатын ебек ралдары алай аталады: | |
| A | негізгі ралдар |
| B | айналым ралдары |
| C | материалды емес активтер |
| D | ебек ресурстары |
| E | амортизация |
| Негізгі ралдар алай блінеді: | |
| A | ндірістік жне ндірістік емес |
| B | айналым оры жне айналмалы орлар |
| C | за мерзімді жне ыса мерзімді |
| D | моральды жне материалды |
| E | бастапы жне аымды |
2.7 . Курс бойынша емтихан сратары
- 1 ндірістік ксіпкерлік дегеніміз не?
- Коммерциялы ксіпкерлік дегеніміз не?
- аржылы ксіпкерлік дегеніміз не?
- ндіріс баадарламасы андай жадайлара байланысты аныталады?
- ндіріс клемі андай крсеткіштермен сипатталады жне оларды анытау формулалары
- ндірісті йымдастыру трі дегеніміз не, оны трлері?
- Жеке дара ндіріс трі, оны ерекшеліктері?
- ндірісті сериялы трі, оны ерекшеліктері?
- Жаппай ндіріс трі, оны ерекшеліктері?
- ндірісті мамандандаруды трлері
- нерксіп ндірісінде иыстыру маынасы мен мні
- ндірісті шоырландыру дегеніміз не?
- Венчурлы немесе тукелдік аржыландыру
- Тікелей жне портфельді инвестиция (оржынды)
- нды ааз портфелін басаруды дістері
- Инновацияа жмсалан шыындар
- Ксіпорынны ндіріс оры дегеніміз не, оны трлері
- Тозу дегеніміз не, оны трлері мен есептеу формулалары
- орайтарымдылы, орсиымдылы маынасы
- Айналым аржылары (капиталы) тсінігі
41. Аяталмаан ндіріс дегеніміз не?
42. Материалды ресурстарды млшер шыыны дегеніміз не?
43. Шыын, шыын млшері
44. Айналым ралын жоспарлаанда жне оан деген ажеттілікті анытау дісі
45. Айналым ралын млшерлеу дегеніміз не?
46. Ебек ресурстары дегеніміз не?
47. Ебекті млшерлеу, оны талдау дістері?
48. Ебек сиымдылыы дегеніміз не?
49. Ебекаы тлеуді трлерін ата
50. Тарифтік ебекаы млшері дегеніміз не?
51. Мерзімді ебекаы тлеу дегеніміз не?
52. демелі – кесімді ебекаы тлеу жйесі дегеніміз не?
53. Аккордты кесімді ебекаы тлеу дегеніміз не?
54. Жанама кесімді ебекаы тлеу трі дегеніміз не?
55. Кесімді ебекаы тлеу дегеніміз не?
56. Натылы ебекаы дегеніміз не?
57. Крсетілген ебекаы дегеніміз не?
Глосарий
Ксіпкерлікті мемлекеттік реттеу- бл ксіпкерлікті траты дамыту масатында мемлекетті оны – экономикалы, саяси, йымдастырушылы ыты жне леуметтік трыдан олайлы ортамен амтамасыз ету жйесі.
Экономиканы мемлекеттік басару- бл ел экономикасыны тек мемлекеттік секторындаы шаруашылы жргізуші субъектілеріне атысты оамдаы экономикалы рдістерге мемлекеттік органдарды тікелей немесе натылы сер етуі.
Экономикадаы мемлекеттік патернализм – экономикалы кмек крсету атымен тиімсіз жмыс істейтін, ретабельсіз ксіпорындарда іс жзінде оларды экономикалы кйреуіне жол беретін мемлекетті экономикалы саясаты.
Мемлекеттік реттеу нысандары – бл экономиканы тиімді жмыс істеуін амтамасыз ететін оамны экономикалы, леуметтік міріні салалары, сфералары, айматары, шаруашылы рлымдары, рдістері, былыстары жне жадайлары.
Стагфляция– тоырауды инфляциямен атар дамуымен сипатталатын ел экономикасыны жадайы.
Мемлекет ызметі – бл мемлекетті оам міріндегі рлін белгілейтін міндеттері мен іс-рекеттеріні жиынтыы.
Мемлекетті экономикалы саясаты – бл халыты трмысты жадайын ажетті дегейде жеткізуді жне оны экономикалы суін амтамасыз ететін оамны дамуындаы леуметтік-экономикалы рдістерді реттеу, тртіпке келтіру жне олдауа баытталан мемлекеттік органдармен атарылатын шаралар жиынтыы.
Нарыты шаруашылы жадайында экономиканы мемлекеттік реттеу- бл аымдаы леуметтік-экономикалы жйені згеруші шарттара бейімделуін, экономиканы тратылыы мен дамуын амтамасыз ету масатындаы за шыарушылы, орындаушылы жне баылаушылы сипаттаы мемлекеттік ы ораушы органдармен жне оамды йымдармен жзеге асырылатын мемлекеттік шаралар жйесі.
Экономиканы мемлекеттік реттеуді міндеттері - экономикалы атынастарды реттеу барысында билік органдарыны алдына ойылатын масатты шарттар жиынтыы.
ндірістік ксіпкерлік – бл тріне ндіріс тауарларын ндіруге баытталан, німді ттынушылара сату жмыстарын орындау, ызмет крсету, апарат сыну жатады. Сонымен атар, ндіріс міндетінде негізгі масаттан, атап айтанда ндірістік ресурстармен амтамасыз етілуінен баса: німді сатау, тасымалдау, ткізу жне т.с.с. осымша ызметтер ксіпорынны негізгі міндетін толытырады.
Коммерциялы ксіпкерлік – бл тріне негізінен тауар-аша жне тауар айырбастау міндетіндегі операцияларды жатызуа болады. Мысалы, тауарды сатып алу барысында сатуды тмендегідей негізгі коммерциялы кезедері аныталады:
• тауарды (ызметті) трін тадау;
• жоары сапалы тауара сатып алу баасын белгілеу;
• ндірген тауара деген сранысын баалау.
аржылы ксіпкерлікте сатып алу жне сату объектісі ретінде нды ааздарды (акциялар, облигациялар, вексельдер, кепілдіктер жне т.б.), валютаны, ашаны жатызуа болады.