Дезинсекциялы заттарды олданатын трлері

Дезинсекциялы заттар – бл бір немесе бірнеше химиялы заттан ралан, олайлы, ажетті тріне келтірілген заттар.

олданатын затты трі, рамы, дайындау дісі затты физикалы жне химиялы асиетін згертіп оны тиімділігіне сер етеді. Дезинсекциялы затты бір заты негізгі сер етуші, басалары осымша сер беруші болады, яни негізгі затты серін кшейтеді немесе ажетті, тиісті трі береді.

Инсектицидті трін тадаанда жндікті биологиялы ерекшелігін, даму кезеін жне денесіне тсу жолын ескеру ажет.

Инсектицидтер ерітінді, нта, дуст, суспензия, гранула, эмульсия, аэрозоль, сабын, паста, май трінде шыарылады.

Инсектицидтік ерітінділерді дайындау шін суда ерімейтін ерітінділерді органикалы еріткіштерде ерітеді.

нтатар – тгілетін, атты тріндегі майда заттар. Минералды жне сімдік нтатары суда жасы ериді.

Дуст– инсектицидтен жне осымша заттан ралан осынды. осылатын зат негізгі затты клемін кбейту шін, кп клемдегі жерге себу шін ажет. Дустты рамында инсектицид 10-20% болады, аланы осымша заттар. Дусттар за уаыт сатаанда бзылмайтын, ылалданбайтын, тйіршіктенбейтін, жасы себілетін болуы керек. Дуст за уаыт саталуы шін су сіірмейтін инсектицидтер немесе осымша заттар осылады.

Суспензия – дуст немесе нтаты суда еріту арылы дайындалады. Суспензия дайындауа арналан заттар за саталатын, суда жасы еритін болуы ажет. Суспензия дайындау кезінде инсектицидті техникалы жатына сйкес лшеп алады, шелекке салып ааш алашамен біркелкі ерітінді пайда болана дейін араластырады, кейіннен ажетті млшерде су йылады.

Гранула –дуста сас, біра клемі ірілеу 0,1-0,5 мм. Гранула топыра, таам мен астытаы зиянды жндіктерді жою шін олданылады, за уаыт бойы сер етеді, немді.

Эмульсия– ерітілетін зат пен еріткіш сйыты трендегі жйе. Бір ерітіндіні екінші ерітіндімен араластыру жне траты болуы шін эмульгатор осу арылы дайындалады. Эмульгатор ретінде желатин, каучук, сабын, смола жне синтетикалы белсенді заттар олданылады. Бірнеше эмульгатор осылуы ммкін. Эмульсия 2 трде шыарылады, бірінші тобы ою сйыты немесе паста, екінші тобы минералды майлар осу арылы дайындалады. Ерітінді дайындау шін эмульсияны сумен араластырады.

Паста- рамында 25% кем емес нта тріндегі химиялы зат осылан ою май. ндірісте шыарылатын паста траты емес, суыта саталанда бзылады. Жмыс ерітіндісін дайындау шін паста су осу арылы ерітіледі.

Сабындар– физикалы, химиялы асиеті бойынша жасы ериді жне улы заттарды жасы стайды. ндірісте рамына ДДТ, ГХЦГ осылан сабындар шыарылады. Мндай сабындар кір сабына сайды, біра арнайы иісі болады. Сабынды ерітінді дайындау шін уайтспирит, скипидар, вазелин олданылады.

Аэрозольдер – инсектицид осылан зат (49-сурет). Аэрозольдер арнайы генератор арылы, жанатын заттарды ртеу, шашка немесе ааз ртеу арылы, немесе арнайы баллон арылы олданылады. Инсектицидті ттін алу шін ааз, картон, шберекке нта сеуіп ртейді не шашка, таблетка олданылады. Аэрозольді инсектицидтік ааз дайындау шін фильтрлі ааза 5-7% селитра ерітіндісін жне инсектицид йып кейіннен кептіреді. олдану кезінде ааз тез жанбайтын, за уаыт ттеп тратын болуы керек. Ттіндеу арылы шатын жндіктер, жерге тскенде жоралайтын жндіктер жойылады.

Термиялы аэрозоль ретінде ндірісте шыарылан шашкалар олданылады. Шашка металл немесе картоннан жасалан цилиндр, оны ішіне инсектицид салынады, апапен жабылады. Шашка кеуірт секілді жаылады, жананнан кейін инсектицид босайды, ттін, бу жне газ болып шыарылады. Шашка жаыланнан кейін адам блмеден шыып, есікті тыыз жабуы ажет. Ттін 1-1,5 минут шыады.

Репелленттер– жндіктерді шошытатын заттар, маса, кене, брге, шіркейлерге арсы орманда, далада олданылады. Репелленттерді теріге май, крем, лосьон трінде жаады немесе киімге, орайтын тора, перде, есік, терезеге аэрозоль, эмульсия трінде олданады. Денеге жаан репеллент жндіктерден 1,5-6 саата дейін орайды. Киімді деу шін лкен ыдыса ерітінді дайындап киімді 15-30 минута батырып ояды.

Биологиялы дістежндіктерді табии жауларын олданады. Мысалы, масалара арсы маса жейтін аздар олданылады.

Сонымен атар бірнеше тсілдер олданады:

1. Шошытатын немесе тартымды заттар (аттраканттар)

2. Рентген жне -сулелерімен стерилденген, рытары жойылан аталы жндіктер.

3. Химиялы дістерді олданып жынысты стерилдеу.

4. Патогенді микроорганизмдермен жтырып, рпатан рпаа тарату.

5. Жндіктерді генетикалы рылысын бзу.

Аттраканттар - тартымды заттар, тааммен, иіспен немесе жынысты ферменттермен жндіктерді сезу мшесіне сер етеді. Маса, шіркейлер жануарлардан шыатын иіспен табады. Блме ішінде аттраканттарды олдану арылы маса, таракандарды жоюа болады.

Жндіктерді ионды сулелермен, рентген жне -сулелерімен деу арылы аталы трін жынысты залалсыздау дісі олданылады. Сулелендіру серінен аталытарды хромосомдарында, гендерінде физикалы жне химиялы згерістер пайда болады, табиатта жндіктерді бл трі бірте-бірте жойылады.

Жндіктерді суін адаалайтын заттар жне гормондарды синтетикалы трі оршаан ортаа ауіпсіз, олдануы оай жне тиімді.

Дезинсекцияны сапасын деу жасаланнан 3-10 туліктен кейін жне айына 1 рет тексереді. Дезинсекция сапасын баалау шін 2 діс олданады:

1. Визуалды тексеру - жндіктерді мекендейтін жерін тексеру немесе трындардан, ызметкерлерден срау арылы анытау.

2. лген жндіктерді зерттеу немесе жабыса ааз ойып аулау арылы.

Егер жабыса ааза 1-2 бит тссе – аз, бірен-саран; 3-10 бит тссе - кп, 10 кп бит болса те кп деп бааланады. (сурет 10,11,12. )

 

Дезинсекция баылауы шін тест-обьектілер олданылады:

1) Арнайы микробтарды культурасы сіген ааздар, оларды мешоктара салып, 15-20 нкте орнына киімге саламыз. Уаыт біткен со, тест-обектіні алып, ет –пептанды бульона егіп, термостата салып оямыз. 1 кн ткен со, егер пробиркада су білінбесе, бактериоцидтік эффект те жасы сер етті деп айта аламыз.

2) Дезинсекция шін тест-инсект дайындаймыз. Мысалы биттер жне оны жмыртасын мешоктара алып, киімні арасына оямыз. Уаыт біткен со, мешокты алып, 21 кн бойы баылау жргіземіз, оларды лгенін анытаймыз.

 

10-сурет. ТМАН ШАШЫШ

Дезинсекция заттары

11-сурет

 

12-сурет. Дезинсекцияны биологиялы дісі.