Дератизация жне оны сапасын баалау

Дератизация – кеміргіштерді жою. «Rat» - кеміргіш «des» – теріс. Дератизация ке маынада – эпидемиологиялы трыдан ауіпті жне экономикалы зиянкестік келтіретін кеміргіштерді жою.

Кеміргіштерді эпидемиологиялы жне экономикалы маызы. Кеміргіштерді індерінде ансору арылы жпалы ауруларды таратушы брге, кене, масалар кеінен таралан. Сарышна, сртышандар шлді айматарда оба ауруыны табии ошаын сатаушы жне жылдан жыла ауруды таратушы болып келеді. ара тышандар кемелерде мекендеп оба ауруын порттан порта таратады. Су тышандары туляремия ауруыны таратушысы, дала тышандары ырым геморрагиялы ызбасыны таратушысы болып табылады. Сонымен атар, кеміргіштер риккетсиоз, сальмонеллез, кенелік энцефалит, Ку ызбасы, тйнеме ауруларыны таралуына атысады. Дала тышандары ніп келе жатан бидайды, сіп тран жеміс-жидектерді, оймалардаы астыты жеп, ормандаы ааштарды кеміріп, йдегі заттарды блдіріп лкен экономикалы зиян келтіреді. Кеміргіштерді 2800 жуы трлері белгілі, жерде немесе суда тіршілік етеді, барлы континенттерде кездеседі, те омаай, тез кбееді жне оршаан ортаа тез бейімделеді. Адамны рылыстарында ара, ср жне й тышандары мекендейді. Кеміргіштер аш болса 2-3 тулікте, сусыз 2 тулікте, аш жне сусыз болса 25 саатта леді.

Кеміргіштерді алдын алу жне жою шаралары.Алдын алу шараларыны масаты кеміргіштерге баспана бермеу, таамдара жолатпау. Кеміргіштерге арсы шаралар алдын алу, жою санитарлы жне техникалы шаралардан ралады.

Санитарлы шаралар – трын мекендерді аймаын жне айналасын таза стау, ора, ойма, базар, тама ндірісінде, жануарларды заттарын деу мекемелерінде санитарлы жадайды жасарту, адаалауды кшейту.

Кеміргіштерді суа жолатпау шін су колонкаларын, канализация дытарын атты жабу, алдытарды уатылы шыару, оыс жинайтын темір жшіктерді биіктігін 70см тмен жасамау керек. Асхана, азы-тлік дкендерінде, ет, балы заводтарында тама німдеріне кеміргіштерді жолатпау. оймаларда атарлар аралыы, абырадан ашытыы 70см кем болмауы керек, еденнен 15 см биік решеткада саталуы керек.

Техникалы шаралар: трын йлерге, ндірістік мекемелерге кеміргіштер кірмеуі шін еденде тесіктер болмау керек, фундаменті 85см кем болмауы керек, желдетуге арналан тесіктерді торлау ажет.

Агротехникалы шаралар: егістік жерлерді тиімді жоспарлау, кепкен шптерді рту, бос жерлерді жырту, жайылым жерлерді жасарту, астыты уатылы жне тгел жинап алу, астыты оймаларда дрыс сатау.

Кеміргіштерді жою механикалы, химиялы жне биологиялы дістермен жасалады.

Механикалы дісте кемірігіштерді арнайы ралдармен аулайды немесе улы жемді пайдаланады. Бл ралдарды ішінде кеміргіштер леді немесе аулап кейінен лтіреді. Механикалы дісті ашы ауада жне блмеде олдануа болады, адама, малдара зиянсыз, тиімділігін дл анытауа болады. Бл дісті кеміргіштерді жою шін жне оларды санын, трін, таралуын анытау шін жне бактериологиялы зерттеулер жасау шін олданады. Кемшілігі: аулау ралдарын ойып жне оны немі баылап тру ажет, аулау ралдары шектеліп шыарылады, сондытан химиялы діспен бірігіп жасау тиімді.

Кеміргіштерді жою шін апан немесе бастырыш олданылады, онда пружина кеміргішті басып алады, кейіннен оны тазалау керек. Пружекелі апанды татайа немесе атты алы татайа орнатады, ортасына 2 спиралды пружекені ояды, пружекені ішкі жаын татайа бекітеді, сырты жаы тртбрышты темірді басып трады, ортасындаы ілмекке улы жемді іледі. лкен апанны клемі 20х10см, кіші апан – 12х6см. Универсалды апандар кеміргішті де, тышанды да аулайды. Пластиналы апанда ілмекті орнына пластина орнатылан, бетіне май жаып ояды, те сезімтал. Сеткалы, тірідей аулаышты зындыы - 7см, ені-10см, биіктігі-18см. Татайа тор орнатылады, бір жаындаы жылжымалы есік пружеке арылы ілмекпен осылан, ілмек есіктен 5-7см ашыта ойылан. Кеміргіш сетка ішіне кіріп ілмектегі еліктіргішке (приманкаа) мтыланда апан жабылып алады. Тишлеев тышан аулаышы автоматты трде жмыс істейді, бірнеше рет аулауа ммкіндік береді. зындыы - 23см, ені-16 см, биіктігі- 7см. Жшікті 3 жаы толы жабылады, тртінші жаында жылжымалы тор ойылан, ішіне кірген кеміргіш айтып шыа алмайды, блмеде жинала береді. Кірер жерге уланан жем себіледі. й секілді жасалан аулаышты едені жылжымалы етіп жасалады, уланан жем себілген тора кірген кеміргіш, айтып шыа алмай алады, 20-30 дейін тышан аулайды. Аулайтын ралдар кеміргіштерді уланан жемні иісімен тартады. Асты оймаларында еліктіргіш ретінде - ет, балы, ірімшік ойылады. Ет ндіру мекемелерінде керісінше нан, бидай, жемістер ойылады. апана кбіне нан, шжы, балы, май ойылады. Жабыса затты лкен картон, татайа 50х50 см клемде жаып стауа да болады.

Химиялы дісте – ратицидтер асазан-ішек жне тыныс алу жйесіне сер ететін заттар олданылады:

1. Уланан жем дайындау (таам, су)

2. Кеміргіштерді індерін, жретін жерлеріне у себу.

3. Газ арылы кеміргіштерді тыныс алу жйесіне сер ету.

Уланан жем кеміргіштерді тез лтіреді, адама, малдара зиянсыз жне олдануа ыайлы.

Ішек ратицидтері ретінде цинк фосфиді, зоокумарин, ратиндан, сімдіктен жасалан ызыл теіз пиязы олданылады. Уланан жемді індерді тесігіне, уыстарына салады. Алдымен ін тесіктерін аазбен немесе топырапен жауып баылайды, егер 2-3 кннен кейін тесік айта ашылса, інде кеміргіштер тратынын білдіреді. р бір кеміргіш ініне 20-25грамм, тышандара 2-3 грамм уланан жем ойылады. 5-8 кннен кейін інні тесігін айта жауып жою сапасын тексереді, айта ашылса баса уланан жем ойылады. оймаларда жне ашы жерде уланан жем шашылып кетпеуі шін арнайы жасалан жшіккке салып ойылады. Жшік немесе орапты ені -25см, зындыы - 40см, биіктігі - 15см, беті ашып-жабылады, екі шетінде тышан кіруге арналан 7-8см тесіктері бар, ортасына ыдыса 50-100 грамм уланан жем салып ойылады. Сйы уланан жемдерді суа осып ояды. Репеленттер ретінде нафталин, меркоптан, керосин, эфирлі майлар олданылады.

Газдау дісі тек кліктерді, темір жол вагондарын, порт кемелерін, шатарды деу шін олданылады. Трын елдерде тек блек тран элеватор, ойма, диірменді, далада-кеміргіштерді індерін газдайды.

Газдау ІІІ кезенен трады: дайындау, газдау, дегазациялау.

Дайындау кезеінде газдайтын жерді адамдардан, су, таамдар, малдардан, сімдіктерден босату керек, есік-терезелерін жасылап жауып, уыс, тесіктерін клейлеп ояды. Газдау кезеі улы газды сепкен уаыттан бастап саналады, залалсыздау уаытын атал сатау ажет. Газдау уаыты біткен со желдету ажет.

Оба ауруы аныталан жадайда кемені ішіндегі заттарымен бірге толы газдайды, газдау шін метилбромид, ккірт ангидриді олданылады. Газдау дісіні тиімділігін баалау шін лген кеміргіштерді 1 туліктен кейін баалайды, газдау алдында арнайы биобаылау тесттерін ояды.

Биологиялы жоюдісінде кеміргіштерді табии жауларын жне патогенді бактерияларды даылдарын олданады. Бактериологиялы жою шін адама зиянсыз сзек, сальмонеллез оздырыштары, ал табии жаулары ретінде мысы, ит, тлкі, кірпі, жылан, стар олданылады.

Дератизациялау жмыстарын йымдастыру:

1. Ошаты дератизация – жпалы ауру таралан ошата, рылыста жасалады.

2. Тадаулы дератизация – белгілі аймата, мекемелерде, ет, балы ндірісінде, элеваторда, оймаларда жасалады.

3. Жаппай, бір мезгілдік дератизация – трын мекендерде жылына 1-2 рет жасалады.

4. Жаппай, жйелі трдегі дератизация – лкен алаларда, порттарда жаппай тгелімен жйелі трде деу жасалады. (сурет 13,14.)