ІІ Блім Жеке эпидемиология

Тарау Ішек инфекциялары

Бізді аламызда Астана алалы мемсанэпидадаалау Департаментімен жне жалпы республикалы клемде, трындар денсаулыына баытталан жне оларды арасында ішек инфекцияларыны алдыналуа баытталан іс-шаралар кешені жргізілуде. Бл – ауыз суды, су кздері мен су айдындарыны ауіпсіздігіне, азы-тлік німдеріні дайындалу, тасымалдану жне тарату ережелеріні саталуына, сауда жне таматану ксіпорындарыны, мектепке дейінгі жне жалпы білім беретін мекемелерді санитарлы-гигиеналы жадайына жргізілетін санитарлы-эпидемиологиялы баылау. Біра ішек инфекцияларымен кресу оай емес – ауруды тудыратын оздырыштар те кп, оларды пайда болужолы ртрлі, диагностикасы иын, инфекцияны берілу жолдары рилы. Сол шін ішек инфекцияларыны пайда болуы мен таралуыны алдыналуда Сізді белсенді кресііз ажет.

Жедел ішек инфекциялары – бл бактериялар, вирустар, арапайымдылар тудыратын жне балалар мен ересек адамдарда ішек ызметіні бзылуымен (диарея) сипатталатын жпалы ауру. Бл лемде е кп таралан инфекцияларды атарына жатады. Барлы ересектерді, сіресе, балаларды дизентериямен, сальмонеллезбен, колиэнтеритпен жне баса да жедел ішек инфекцияларымен ауырмаан бірде бір ел жо. ДД (дниежзілік денсаулы сатау йымыны) мліметтері бойынша жылына ішек инфекцияларынан емізулі жастаы 3 миллиона жуы бала айтыс болады.Ішек инфекциялары брыны заманнан бері кір олды ауруы деп аталып келіп, онымен сала адамдарды жиірек ауыратындыы длелденген. Шынында біз кн сайын кні бойына олымызбен айналадаы кір заттармен жанасамыз, айтар болса, оамды кліктерде тепе-тедікті сатау шін ттаны стаймыз, неше трлі адамдар стаан оамды мекемелерді есік ттасын стаймыз, дкендерде сауда жасаанда сатушымен, кліктерде кондуктормен есеп айырысамыз, аша санасамыз, таныстарды кргенде ол беріп амандасамыз. Осыдан келіп, «жмыстан, серуендеуден йге келгенде, тама дайындауды, ішерді алдында, сондай-а балалармен ойнарда жне олара ктім жасаанда олыызды сабындап мият жуыыз» деген арапайым ережелер туындайды. Осындай арапайым ережемен Сіз зіізді де жне отбасы мшелерін де ртрлі инфекциялардан орай аласыз.

Ішек инфекциялары тобына кптеген антропоноздыжне табии-антропургиялы инфекциялы аурулар кіреді, оларды оздырышы бактериялар мен вирустар болып табылады.

Антропонозды ішек инфекциялары: іш сзегі, дизентерия, таам токсикоинфекциялары, тырыса, ботулизм, полиомелит, вирусты А, Е гепатиттері

Табии-антропургиялы ішек инфекциялары:сальмопеллез, парасзек В, кампилобактериоз, ішек ирсионозы, бруцеллез, лентоспироз, листериоз.

Вирусты ішек инфекциялары: полиомиелит, вирусты А, Е гепатиттер ротавирусты инфекция.

Бактериалдыинфекциялар: іш сзегі, дизентерия, ботулизм, тырыса, бруцеллез, иерсиниоздар, пастареллез, лептоспироз, листериоз.

Ішек инфекцияларыны оздырыштары нжіс-ауыз механизмімен беріледі, таралу жолдары р трлі. Таратушы факторларына нжіспен ластанан таам німдері, су, трмыста олданатын заттар жне сырты обьектілері жатады. Ішек инфекцияларыны ршулері жаз-кз айларында кбейеді, бл мезгілде негізгі таам мен су арылы берілу жолдарыны белсенділігі артады. Вирусты А мен Е гепатиттеріні кз айларында ршуі са малдарды тлдеуімен, жн ырумен байланысты.

Эпидемиялы процесті аымы мен кріністері леуметтік жне табии факторлара туелді, яни санитарлы-гигиеаналы жадайа, халыты санитарлы-гигиеналы жадайа халыты санитарлы сауаттылыына, ндірістік жне трмысты ерекшеліктеріне байланысты.

Ішек инфекцияларыны оздырыштары те тзімді боландытан организмнен тыс оршаан ортада за саталу абілеті дамиды, кейде кбеюі де ммкін.

Ішек инфекцияларыны ршуі алдында р топта р трлі алы белгілер байалады, бл суды санитарлы-бактериологоиялы крсеткіштеріні нашарлауы, талаптара сай келмейтін ст таамдарыны кбеюі, су быры немесе канализация жйесінде бзылыстарды болуы, ауруханаларда шартты-потогенді микробтарды кбеюі, бактерия тасымалдаушыларды кп аныталуы.

Санитарлы-эпидемиологиялы адаалау ызметіні басты масаты алыптасан эпидемиологиялы жадайды дер кезінде баалау болжам жасау жне тиімді алдын алу шараларын йымдастыру. Антропонозды ішек инфекцияларында негізінен санитарлы-гигеналы шараларды, зоонозды инфекцияларында санитарлы-ветеринарлы шараларды дер кезінде йымдастыру тиімді нтиже береді.

Іш сзегі

Іш сзегі- нжіс – ауыз механизмімен жатын, су, таам жне трмысты заттар арылы таралатын, аш ішекті лимфа жйесін заымдап, шырышты абышасында жара пайда болатын, жалпы улану айталанатын, за уаыт бактерия тасымалдаушылыты алыптастыратын сальмонелла бактериясыны (Salmonella typhi) серінен болатын антропонозды бактериалды инфекциялы ауру.

оздырышты эпидемиологиялы сипаттамасы.Іш сзегіні оздырышы Salmonella typhi – сальмонеллалар туыстыына жататын, морфологиясы сас, екі шеті дгелектеген, спора тзбейтін ыса талшыты грамтеріс таяшалар. 3 антигендері бар: соматикалы О-антиген, верулентті Vi жне талшыты Н-антиген.

Іш сзегі таяшалары оршаан ортада тзімді: топырата, суда 1-5 айа дейін, нжістерде-25 кнге дейін, тсек жабдытарында-14 кнге дейін саталады. Тама німдерінде бірнеше кннен бірнеше аптаа дейін саталады, сіресе стте, туралан етте, сааттарда, таамдарда температура 18 ° С жоары болса кбеюі де ммкін. Дезинфекциялы заттар (хлорамин) серінен бірнеше мин. кейін леді, біра нжіс-хлорамин (1:1) ортасында тек 1 саата дейін лдеді. зендегі мзда іш сзегі оздырышы ыстап шыуы ммкін. Жоары температура серінен мселен, 60°С градуста-30 мин., 90°-100°С градуста бірден тез леді. Кн сулесі, ультра клгін сулелері серінен бірнеше саатта леді. Іш сзегі ауруыны клиникалы аымын Гиппократ зерттеген жне «typhos» - деп атаан, «ттін», «тман», «ызба» маынасын білдірген Salmonella typhi оздырышын 1880 жылы К.Эберташан, Ф.Видаль агтлютинация реакциясын енгізген.

Патогенезі жне клиникасы.Іш сзегі оздырыштары организмге су, тама німдерімен тседі. Лимфа тйіндерінде жиналан оздырыштар ана теді- бактериемия кезеі – ауруды клиникалы белгілеріні пайда болуымен сипатталады. Ауруды екінші аптасында бртпелер пайда болады. Эпидемиологиялы трыдан екінші ошатарды т жйесінде жне зр шыару жйесінде орналасуы те ауіпті, йткені бактериялар нжіспен, зрмен немі шыарылып трады. Инкубациялы кезе 7-23 кн (орташа 14 кн).

Клиникалы белгілері 4 кезеге блінеді:

1) Бастапы кезе – лсіздік, беймаздану, алтырау, дене ызуы 39°-40°С градуса дейін ктеріледі.

2) Ауруды ызу кезеі – интоксикация, розеолалы бртпелер, галлюцинация, ішті туі, ішектен ан кету, ішекті жарылуы, перитонит.

3) Клиникалы белгілеріні азаюы, дене ызуыны алпына келуі.

4) Жазылу кезеі.

Іш сзегінен лім-жітім 0,3% райды.

Инфекция кзі.Іш сзегіні инфекция кзі – науас адам жне бактерия тасымалдаушы. Созылмалы тасымалдаушылар 3 айдан астам жне мір бойы оздырышты бліп шыаруы ммкін немесе белгісі жо формада теді.

Эпидемиологиялы трыдан іш сзегіні инфекция кзі – науас адам жне бактерия тасымалдаушылары жеіл формадаы атиптік формадаы науастар ауіпті йткені олар ауруды белгілері болмаандытан уаытылы емделмейді, жекешеленбейді, ызметтік міндеттерін жаластырады, таматану, сумен амтамасыз ету мекемелерінен аластатылмай алады. Ал жіті тріндегі науастар оздырышты кп млшерде 1-5 апта ішінде бліп шыарады, уаытылы дрігерлік кмекке келетіндіктен ерте жекешеленіп, толы емделіп шыады.

Беріліс механизмі.Іш сзегіні беріліс механизмі – нжіс – ауыз механизмі.

Берілу жолдары:

- Су арылы;

- Таам арылы;

- Трмысты атынас жне олданылатын заттар.

Берілу факторлары:су, таам німдері, трмысты заттар, микробтармен ластанан кір олдар, шыбындар. Инфекцияны берілу жолдарына жне таратушы факторлара байланысты эпидемиялы процесс су типті, тама типті, трмысты типті болып блінеді.

Су типті–сумен байланысты эпидемиялы прцесс орталытандырылан немесе орталытандырылмаан су жйелеріні бзылыстарынан, суды нжіспен ластануынан, суды сапсыны нашарлануы мен суды олданатын халыты санынан байланысты. Су кздеріне, сумен амтамасыз етуіне байланысты су бырлы, дыты, блаты, зендік, арыты ршулер кездеседі. Су бырлы ршулер су бырында, суды алу, тазарту жйесінде бзылыстар немесе су тарату жйесіні тексеру дытары дрыс жабылмаса су зіліспен берілетін болса, су жйесінде ысым згеріп трса орын алуы ммкін.

Сумен байланысты ршулерде сыраттанушылы бірден крт седі жне негізгі суды ластану себебі жойыланнан кейін сыраттанушылыта крт тмендейді. Біра, кейбір жадайларда трмысты факторларды осылуынан эпидемияны жаласуы бірнеше уаыта созылуы ммкін.

Ашы сулармен байланысты ршуді (ары, зен сулары) ауырлыы суды ластану дегейінен жне анша адам суды олданатындыынан байланысты. Егер сыраттанушылы зен суымен байланысты болса, онда зенге жаын аймата тратындар ауырады, ршулер жаз айларында кбейеді, мектепке дейінгі жне мектеп жасындаы балалар ауырады.

Сумен байланысты ршулерді негізгі белгілері:

1. Науастарда іш сзегіні трлі фаготиптері аныталады.

2. Кбіне орташа ауыр жне жеіл трінде теді.

3. ршу бір инкубациялы кезенен астам уаытта таралады.

4. ршу алдында жіті ішек аурулары кбейді, суды сынамасында жалпы микробтар саны мен патогенді микрофлора кбейеді.

5. Іш сзегі бойынша ауіпті айматарда таралады

6. Бір айматы ішінде, бір белгілі су кзімен байланысты болады.

Тааммен байланысты ршулерде негізгі берілу факторлары: ст жне ст німдері, айма, ірімшік, балмзда, ет німдері, туралан ет (фарш), балы, жеміс-жидек, салаттар.

Тааммеен байланысты ршулерді белгілері:

1. Науастардан іш сзегіні бір фаготиптері аныталады.

2. Ауыр жне орташа ауыр трінде теді.

3. Ауру бір инкубациялы кезе ішінде таралады.

4. Бір тааммен байланысты болады

5. Таамдарда оздырыштар кбейеді.

6. Стпен байланысты ршулерде кбіне балалар ауырады, йткені олар стті жне ст таамдарын жиі олданады.

Іш сзегіні таралуы трмысты заттармен байланысты болса сыраттанушылы кездейсо трінде немесе трмысты жадайы нашар жанялы оша трінде таралады. Таратушы фактор ретінде ластанан ойыншы, ыдыстар, асхана заттары, есік тталары, тсек жабдытары болуы ммкін. Іш сзегіні шыбындар арылы таралуы санитарлы жадайды нашарлауы, трылыты айматы тазарту дегейіне байланысты.

Эпидемиолгиялы ерекшеліктері:Іш сзегі барлы жерлерде таралан ауру, сыраттанушылы дегейі трлі елдерде р трлі жне халыты санитарлы, леуметтік жадаымен тыыз байланысты. Жаз, кз айларында сыраттанушылы крт кбейеді. Барлы жастаылар бірей ауырады, біра балалар, жасспірімдер арасында жиі кездеседі.

Диагностикасы: 1. Клиникалы белгілері мен эпидемиологиялы анамнез.

2. Бактериологиялы діс: нжіс, несеп, т, анды, тексеру.

3. Серологиялы діс: Видаль реакциясы, ГАТР, ИФА, РИФ.

Гемокультура дісі – анды бактериологиялы зерттеу е басты жне ерте, наты нтиже беретін диагностикалы діс болып табылады. Серологиялы дісті тиімділігі 90-95%.(55,56-сурет)

Алдын алу шаралары. «Іш сзегі мен парасзегі ауруларын ескерту жніндегі санитарлы-індетке арсы (алдын алу) іс-шараларды йымдастыру жне жргізу» санитарлы-эпидемиологиялы ережелеріне сйкес жргізіледі.

Іш сзегін алдын алу шаралары 3 баытта жасалады:

1. Инфекция кзіне баытталан шаралар.

2. Беріліс механизміне баыттыалан шаралар.

3. абылдаыш организмге баытталан шаралар.

Инфекция кзіне баытталан шаралар. Инфекция кзі – науас адамды ерте анытау, міндетті трде инфекциялы аурулар ауруханасына жатызып емдеу ажет. Науастар ауруханадан антибиотикпен емдеуді тотатаннан кейін 3 реттен кем емес нжісі мен зрін бактериологиялы тексеруден ткізгеннен со, ызбасы 21 кн алыпты боланда шыарылуы тиіс.

Диагнозы ойылмаан науастар, денеызуы 3 жне одан да кп кн ктерілгендер іш сзегіне тексерілуі тиіс.

Бактериологиялы жне сериологиялы зерттеуді нтижесі о болан жадайлар бактерия тасымалдаушы ретінде арастырылуы тиіс, олара емдеу жргізу, есепке алу, медициналы баылау белгілеу керек. Тасымалдаушылыты анытау шін диспансерлік баылау (сауыан адамдара) жне алдын алу тексерулер («декреттелген топ жмыса трар алдында жне жыл сайын) жасалады.

Созылмалы тасымалдаушылар СЭБ тіркекуге алынады су, таам, балалар мекемелеріне, яни эпидемиологиялы ауіп тндіруі ммкін жмыстан босатылады.

Беріліс механизміне баытталан шаралар. Іш сзегін алдын алуда е маызды санитарлы-гигиеналы шаралар болып табылады:

1. Халыты сапалы сумен амтамасыз ету, су кздеріні санитарлы нормалар мен ережелерге сйкестігін адаалау, су бырлары мен су тарату жйесіні санитарлы-техникалы жадайын адаалау.

2. алды суларды су оймасына жіберер алдында тазарту, залалсыздау.

3. Трылыты жерді уаытылы тазарту, алдытарды уаытылы шыару, жою, жетханаларды тазарту.

4. Таам німдерін деу, дайындау, тасымалдау, сатау, тарату, олдану барысында санитарлы адаалау.

5. Кпшілік таматандыру орындары жне балалар мекемелерінде эпидемияа арсы тртіпті орындалуын адаалу.

6. Жеке бас гигенасын сатау.

7. Санитарлы аарту жмыстарын жргізу.

абылдаыш организмге баытталан шараларды негізі – белсенді иммунизациялау. Ошата науаспен атынаста болан адамдар 21 кн медициналы баылауа алынады, кнделікті дене ызуын лшеу, сырты терісін бртпелерге тексеру, бактериологиялы, сериологиялы дістермен тексеру, бактериофаг беру ажет. Карантин 21 кн.

Жоспарлы трде эпидемиологиялы крсеткішпен вакцина егу тменгі контингентке жасалуы тиіс:

1) Канализация жйесін тазалайтын жне оыстарды жинайтын, елді-мекендерді сантиралы тазалаумен айналысатын жмысшылара;

2) Жпалы ауру ауруханасында ішек жпалы аурулар бліміні медициналы ызметкерлеріне;

3) Елді-мекендерде эпидемиологиялы жадайа сйкес жне ттенше жадайлар кезінде эпидемиялы крсеткіштері бойынша атынаста боландара.