Зертханалы зерттеуге сынама алу.
Ауру малдан тірі кезінде балау ою шін(шошадан баса)аны алынады (детте латан). Оны алынатын жерін мият дезинфекциялап,сосын тамырын кесіп,анны алы тамшысын затты шыныа салады. Ол алдын ала залалсызданады.Айта кететін жайт,ан тамшыларын кантрафинада да салуа болады. анды аланнан кейін тамырдан анны шыуын тотатады.анды кре тамырдан да алуа болады.олданылан ралдар залалсызданады.
Кптеген зерттеушілерді есептеуінше,сібір жарасы оздырышын аннан тек малды луіне бірнеше саат аланда ана анытауа болады.
лгеннен кейінгі балау шін патологиялы материалды лекседен алады.Біра та,оршаан орта инфекциямен залалдау масатында лексені жарып соймаан жн.лген малдан да ан алады (шошалардан баса). Оны латан немесе баса жерді перифериялы тамырдан алады.Мнда ан алу дісі жоарыдаыдай.Егер ажетті млшерде ан алынбаса немесе лексе іріпшіріп бастаса,лаын кесіп алады. Оны лексе жатан жаынан алан жн.
Шарасыздан сойылан немесе сібір жарасына кдікті боланда жарып-сою кезінде сатыпен тала,бауыр,згерген лимфа тйіндеріні бліктерін алады.Шошалардан анды зерттеуге жіберілмейді,тек теріні кескінін, ісіктенген жерден абынан лпа тілімдерін, жтынша лимфа тйіндерін алады. Алынан потологиялы материал жедел трде зертханаа жіберіледі. Материал балауса кйінде жеткізілуі тиіс,йткені іріп-шіріген лпада сібір жаралы бациллдар ериді.
оршаан орта обьектілерін зерттеу шін 1л. млшерде шайындылар жасалады.Жнін,тгін жне ылдарын трлі жерден алады. 2-3г млшерде 5 сынама.
Озытардан сынама алу зертханаа орташа сынама жіберіледі. Ол партияны біріншілік сынамаларынан ралады;орташа сынаманы массасы 500г астам.
Судан сынаманы алу. Табии жне жасанды суаттардан су сынамасын беткейінен алады.рбір сынама клемі 0,5л кем емес, жалпы клемі 1л. Кем емес болуы тиіс.Су бырынан сынама аланда бырды ыссы спиртті тампонмен кйдіреді.
Топыратан сынама алу. Ол шін зерттелетін территорияны 10-16м млшердегі аудандара бледі. Топыратан сынама алу барысында стерилділік міндетті емес,йткені топыраты зіндегі микроорганизмдер млшері соншалы, тіптен ауадан тсетін инфекцияны еш маызы жо.
Кейбір зерттеушілерді пікірінше, топыра сынамасын полиэтилен пакетке не ауа кірмейтін ыдыса салу жнсіз.йткені,топырата мндай орамда сібір жарасы оздырышына теріс сер ететін актиномициттер тез дамиды.
Топыра сынамасы алынан ралдарды дезинфекцияланады.
Балау,дифференциялды балау.
Сібір жарасын балау иына соады, сіресе тсікпен ткенде, атипиялы крініс тапанда жне ауруды жергілікті формаларында. Клиникалы белгілері мен паталогоанатомиялы згерістер ртрлі жне ондай белгілер кптеген жпалы жне жпалы емес аурулара тн келеді.Осыан байланысты тжірбиелік жадайларда біріншілік балау кп жадайда дрыс ойылмайды.
Сібір жарасына диагноз ойанда те мият болып, ауруды крініс ерекшеліктерін ескеру ажет. Балауды эпизоотиялы мліметтер, клиникалы белгілер,патологиялы згерістер мен зертханалы зерттеулер нтежелеріне негізделініп ойылады.
Сібір жарасын балауды негізгі дісі-бактериологиялы. Ол шін ауру малдан немесе лекседен ла,йрыты антамырларынан ан алып,затты шыныда жуан жаындылар дайындайды. Жаындыларды ауа да кептіреді де алдымен таза ааза, сосын полиэтилен пленкаа орап, байлайды.
Сібір жарасын кейбір жіті тетін індеттік аурулардан ажырату ажет:мйізді ірі ара мен ойларда-жіті пастереллезден, эмфизематозды карбункулдан, пироплазмидоздан; жылыда-инфекциялы анемиядан, пироплазмидозадан, т.б.
Пастереллез. Бл аурумен сібір жарасыны жалпы орта белгілері кп,сіресе жіті формасында. Баса белгілерімен атар (жоары температура,т.б) тері асты клетчаткасында, ауыз уысы мен жтыншаты кілегей абаты астында ісіктер табылады. Біра араталаа араанда пастереллез кезінде озу мен орыныш кйі, болмайды, олар жітілеу формасында байалады.
атерлі ісік клиникалы белгілері бойынша сібір жарасына сас, біра та жараатты инфекция трінде дамиды.
Эмфизематозды карбункул кезінде ісінулері бар жерлерді сипап араанда крепитация естіледі,алперкуссиялаанда тимпаникалы дыбыс шыарады. Ісікті кескенде лайлы-бурыл тсті, лайды иісі бар сйыты аады, аны кре-ызыл, йыан.
ойды брадзоты клиникалы кріністері жаынан араталапен орта.Мал брадзотпен лгенде,жні тез сыпырылады.Сібір жарасында бл байалмайды.Сондай-а брадзота рсата,диафрагма мен плеврада нктелік ан йылулар тн. Жітілеу ткенде кілегей абаттары сарыш тартып,денені кейбір жерінен жні тседі. Сібір жарасында мндай байалмайды. Брадзоттан лген малды екі не бір бйрегі консистенциясы бота тріздес болады,талаы згермеген. Ал топалада бйректер консистенциясы згермейді де,ал талаы детте айтарлытай лайан.
Шошаны обасы да бл ауруа тн белгілерге ие.Мселен,лимфа тйіндеріні 2-3 есе лаюы, абынан, шырынды, сарыш тсті сияты кріністер шоша обасына да тн. Дене ызуыны жоарылауы, кейде талатаы инфарктілер де табылады.
Ал жылыны африкалы обасыны клиникалык симптомдарын мият зерттегенде ана айырмашылытарын табуа болады. Мысала, азы абылдауыны тмендеуі, жануар тмсыын шелек тбіне дейін жеткізіп тсіреді, су ішкісі келеді, біра суы аузынан аып кетеді. Сібір жарасында бл кріністер орын таппайды.
Инфекциялы анемия те жіті ткенде сібір жарасына тн крініс береді. Ауруды жіті туінде жректі жиілігі нтежиесінен арын аумаында іркілмей ісіктер табылады. Дамуына байланысты кзді,мрынны, ауызды, биелерде-ынапты кілегей абаттары бозылт тартып, ісініп, майланады, жиі кптеген нктелік ан йылулар табылады. Сібір жарасында бл белгілер тек жітілеу ткенде ана байалады.
Патогенез, клиникалы белгілері. оздырыштар денеге тері, тыныс алу жйесіні шырышты абаттары, асазан ішек жолдары арылы тседі. Инфекция дамуы шін, оздырыштар макрофогтара еніп, кбейіп оны ыдыратуы ажет.
Клиникалы белгілері ртрлі жіті жне созылмалы трде теді. Кбіне тері трінде теді, абецесс, флегмона, остеомиелит болуы ммкін. Сирек респираторлы жне обдиминалды сепсис трінде теді.
Инкубациялы кезеі-1-7 кн.
Диагностикасы.
1. Бактерологиялы, бактериоскопиялы діс.
2. Биологиялы сынама.
3. Сериологиялы діс- ГАТЕР- антиделер титріні суі.
Алдын-алу шаралары ветериналы ызметкерлермен бірігіп жасалуы ажет: ауру жне кдікті жануарларды ерте анытау емдеу; жтыру жадайын жне себептерін анытау; ауылшаруашылы жануарларына ауылдын ала егулер жасау; дератизация, мал ораларын, оланатын заттарын, ызметкерлерді киімін дизенфикциялау; малды сою, мал німдерін деу, тасымалдау, сатау барысында санитарлы-ветеринарлы таоаптарды орындалуын адаалау.
Медициналы-санитарлы шаралар:ауылшаруашылы жануарлар жне стармен жмыс істейтін ызметкерлерді жеке бас гигенасын сатауын адаалау, мал німдерін деу мекемелерінде санитарлы-ветеринарлы талаптарды орындалуын адаалау, санитарлы аарту жмыстарын жрізу, сіресе ол гигенасына, кесу, тілу, жарааттануды алдын-алуа назар аудару, арнайы киімдермен амтамасыз ету.
Маызды жне тиімді шараларды, бірі – малдарды белсенді трде иммунизациялау. Егу шін тірі жне лі вакциналар олданады.
Шыл алдын-алу ретінде ожалытарда пастереллез ауруы тіркелгенде малдара иммунды сарысу егіледі, жас малдара-10-30 мл; ірі малдара 30-40 мл. Енжар иммунитет 2 аптаа дейін саталады.
Иерсиниоздар
Иерсиниоз- нжіс-ауыз механизмімен берілетін, табии антропургиялы, бактериалды, зоонозды инфекциялы ауру, интоксикация, ызба, бртпе, асазан-ішек, сйек-буын жйелерін заымдаумен сипатталады, созылмалы трде теді.
Ииерсиниоздар тобына 2 блек иозологиялы тріндегі аурулар кіреді:
1. Ішек иерсиниозы;
2. Жалантуберкулез.
иерсиниозы
оздырышы Yersinia enterocolitica – грамтеріс, жылжымалы, аэробты таяша. О- жне Н- антигендері бойынша 50 серовары жне 5 биовары аныталан. Сырты ортаны химиялы жне физикалы факторларыны серіне тзімді, жемістер мен таамдар да за саталады. Тменгі температурада кбеюі де ммкін. Y.pestis оба ауруыны оздырышы.
Инфекция кзі жабайы жне синантропты кеміргіштер. Ауылшаруашылыы жануарларынан ірі ара мал, шоша, ит, мысы, стар. те сирек инфекция кзі адам болуы ммкін. Беріліс механизмі – нжіс-ауыз механизмі. Негізгі таралу жолы – таам аралы (ет, ст таамдары, жеміс-жидек). Тама німдерінде оздырыштар кбеюі ммкін. Жанасу жолымен азы-тлік дкендері, таам німдері мен жемістерді сатайтын ойма ызметкерлері лас ол арылы жтырады. Кеміргіштерді нжісі, зрімен ластанан су арылы да таралады. оймаларда за сааталатын картоп, сбіз, орамжапыраты 20% кктемде оздырыштармен ластанан болады, алма, цитрустар- 9% ондырылар мен еден, срелер- 9- 10%.
Иерсиниозды ртрлі клиникалы трлерінде – асазан-ішек, жіішке ішек, бауыр, сйек – буындарды заымдайтын жне сепсис аллергосепсис трінде теді. Инкубациялы кезеі- 1-6- кн.
Эпидемиологиялы ерекшеліктері:
- Сыраттанушылы жеке трінде немесе топтасан трде кездесді;
- Кбіне мал ожалытары, ет комбинаттары, дкен, ойма ызметкерлері ауырады;
- Барлы жерде бірдей таралан, біра экономикасы дамыан елдерде жиі кездеседі;
- Кбіне ала халы жиі ауырады, оны себебі кпшілік таматандыру мекемелеріні таамдарын жиі олдануында;
- Жыл бойы ауру тіркеледі, азан-араша айларында сыраттанушылы кбейеді;
- Жіті жедел трдегі ауру 3 айа дейін созылады;
- Созылмалы трде 6 айа дейін те созылмалы трде 2 жыла дейін жаасады.
Жалантуберкулез
Жалантуберкулез – оздырышы грам теріс, аэробты, жылжымалы таяша, 6серотиптері бар.
Сырты ортада тзімді, суда 1 жыл, сбіз, орамжапыратабірнеше ай саталады. Тмен температурада (0-4 градуста) кбеюі де ммкін. Келтіру кн сулесі, жоары температура жне дезинфекциялы заттар серінен тез леді.
1885жылы Эберт лген жануарларды денесінен туберкулезге сас тйіндерді тапан, сондытан «жалантуберкулез» деп атаан.
оздырышын 1953 жылы Масухоффжне Кнап ашан.
Инкубациялы кезеі: 3-18 кн, орташа 10-11 кн.
Инфекция кзі – кеміргіштер, й жануарлары, жабайы жне й стары. Беріліс механизмі – нжіс ауызды механизм. Негізгі берілуі жолы – таам арылы, осымша су.
Таамдардан орамжапыра, сбіз, ияр, пияз, сіресе салат трінде олдананда жады. оздырыштар жеміс сатау оймаларында апан, наурыз айларында кп молшерде кездеседі. Жалан туберкулез ауруы кбіне жабы мекемелерде, демалыс йі, скери мекемлерде жиі кездеседі. Ауруды ршуі апан-мамыр айларында байалады.
Алдын алу шаралары
1. Дератизация
2. Дезинфекция
3. оймада саталатын німдерді бактериологиялы діспен тексеру.
4. Жанасандарды 21 кн медициналы баылау
Тест
1 . Сальмонеллез оздырышын крсетііз:
А. бактериялар
Б. вирустар
В. саыраулатар
Г. спирохеталар
Д. риккетсиялар
2. Сальмонеллезде инфекция кзіне жатады:
А. вирустасымалдаушылар
Б. науас адам
В. кеміргіштер
Г. жндіктер
Д. й жануарлары жне стар
3. Сальмонеллезде инфекцияны берілу жолын крсетііз:
А. ауа-ша
Б. ауа-тамшы
В. аэрозольды
Г. таам
Д. трмысты атынас
4. Сальмонеллезде оздырышты берілу факторын атаыз:
А. азы-тлік
Б. ауа
В. шыбындар
Г. жас адамдар
Д. топыра
5. Сальмонеллезде эпидемиялы процесті біліну ерекшеліктерін крсетііз:
А. эпидемия
Б. пандемия
В. ауруханаішілік ршулер
Г. таам ршулері
Д. спорадикалы сыраттанушылы
6. Шигеллезде инфекция кзіне жатады:
А. вирустасымалдаушылар
Б. науас адам
В. жануарлар
Г. кеміргіштер
Д. жндіктер
7. Шигеллезде берілу жолын крсетііз:
А. ауа-тамшы
Б. ауа-ша
В. аэрозольды
Г. фекальды-оральды
Д. трансмиссивті
8. Шигеллезде берілу факторын атаыз:
А. азы-тлік
Б. кнделікті олданатын заттар
В. ауа
Г. ан
Д. сілекей
9. Шигеллезде ауіп тобын крсетііз:
А. ему кезеіндегі балалар
Б. мектеп жасындаы балалар
В. 2-ден 7 жаса дейінгі балалар
Г. арт адамдар
Д. жастар
10. Шигеллезбен сыраттануды маусымды ктерілуі байалады:
А. ыста
Б. кктемде
В. жазда
Г. кзде
Д. жыл бойы
11.андай ішек инфекциясы кезінде жтыру ауа арылы болуы ммкін:
А. шигеллез
Б. эширихиоз
В. іш сзегі
Г. паратиф А
Д. ротавирусты гастроэнтерит
12. Сальмонеллез кезіндегі инфекция кзі:
А. су
Б. кенелер
В. науас адам
Г. шыбындар
Д. топыра
13.Сальмонеллез кезінде негізгі лабораториялы зерттеу:
А.энтомологиялы
Б.биологиялы
В.бактериологиялы
Г. вирусологиялы
Д.паразитологиялы
14.Сальмонеллез ошаында жргізілетін шаралар:
А.науасты оашалау
Б.дератизация
В.стерилизация
Г.дезинсекция
Д.вакцинопрофилактика
15.Сальмонеллез ошаында атынаста боландарды баылау мерзімі:
А.3 кн
Б. 7 кн
В.14 кн
Г. 21 кн
Д. 35 кн
16. Иерсиниоз инфекция тобына жатады:
А.аэрозолды
Б.ішек
В.ан инфекция
Г. зоонозды
Д. трансмиссивті
17.Ішек иерсиниозы кезінде ауіп атер тобына жатады:
А.ет комбинатыны ызметкерлері
Б.оамды таматану мекемелеріні ызметкерлері
В.медициналы ызметкерлері
Г.мектепке дейінгі мекемелерді ызметкерлері
Д.й ызметкерлері
18.Иерсиниозды клинико-лабораториялы зерттеу дісі:
А. серологиялы
Б.биохимиялы
В.вирусологиялы
Г.иммунологиялы
Д.паразитологиялы
19.Энтеропатогенді ішек таяшаны берілу жолдарын крсетііз:
А. трмысты-атынас
Б. ауа-ша
В.су
Г.жндіктер шаан кезде
Д. таам жолы
20.Сальмонеллез кезіндегі инфекция кзі:
А. су
Б. Кенелер
В. й жануарлары
Г. шыбындар
Д. топыра