Тмауа арсы 5 адам
Бірінші адам: Жеке бас тазалыын сатау !
Киімні,тсек орын тазалыын адаалау ажет.Блмені немі желдтіп,тазалау керек.
Екінші адам: Салауатты мір салты!
немі озалыста болып,зиянды деттерден абас тартып,демалыс пен жмыс уаытын дрыс жоспарлау ажет.
шінші адам: Иммунитетті жоарылату!
Спортпен, дене шынытырумен жиі айналысу. Кнделікті рацинона витаминдерге, минералды заттара, аминышылдара бай таамдар енуі ажет.
Тртінші адам: Алдын алу шараларын жргізу!
Эпидемия аупі туан кезде арнайы дрілік заттармен алдын алып немесе вакцина жасау керек.
Бесінші адам: Абайлаыздар-тмау!
зіізді нашар сезінсеіз дрігерге аралыыз.баса адамдармен атынаса тспеіз.егер туысандарыыз бен таныстарыыз ЖРВИ-мен ауыран жадайда маска таып жрііз.
· Дифтерия
Дифтерия (гр. ' (diphthera)—pair of leather scrolls) — ол суы тиген сияты дене ызуыны ктерілуінен басталады, бас ауырады жне тама іседі. Кмейді арты жаында, кейде мрын мен ерінде сарыш оыр атпар немесе абыршытар пайда болады. Баланы мойны ісіп кетеді. Аузынан жаымсыз иіс шыады. Яни, мрын-жтыншаты, кмекейді, кеірдекті фиброзды абынуымен сипатталатын антропонозды жедел респираторла инфекциялы ауру. Дифтерия орта асырдан белгілі ауру. Оны оздырышын Клебс жне Леффлер зерттеген.
Этиологиясы. оздырышы Corynebacterium diptheriae Грам о, жылжымайтын, спора тзбейтін, аэробты таяша. оршаан ортаа тзімді, дезинфекциялы заттара, жоары температура серінен тез леді. Кбею барысында те улы экзотоксин бледі. Осыан байланысты дифтерияны токсигенді жне токсигенді емес деп бледі.
Инфекция кзі-ауру адам немесе бактерия тасымалдаушылар. Дифтерия ауруыны 90% сау тасымалдаушылармен байланысты екені аныталан. Бактерия тасымалдаушылыты трлері:
· Транзиторлы
· Жіті 15 кнге дейін
· Орташа 3 айа дейін
· Созылмалы 6 айа дейін
· Сау тасымалдаушы
Инфекция кзі ретінде сауыан адам да болуы ммкін.
Берілу механизмі. Негізгі берілу жолы аэрогенді, аспирациялы
Берілу жолдары:
· Ауа-тамшылы, ауа-ша
· Трмысты заттармен
· Алиментарлы жолмен
Диагностикасы:
· Бактериологиялы зерттеулер жргізу
· ГАТЕР, ИФА
Алдын алу шаралары:
· Инфекция кзіне баытталан шаралар. Ауру адам жне кдікті адамдар міндетті трде инфекциялы аурулар ауруханасына жатызылады. Жазылан кні мрнынан, жтыншаынан жаынды алынып бактериологиялы тексеру жгізіледі.
· Берілу механизміне арсы баытталан шаралар. Тиімді вентиляция орнату. Ауаны жиі желдету. Таамдарды ластануданорау, дезинфнециялы шаралар жргізу.
· абылдаыш организмге арсы баытталан шаралар. Жоспарлы трде вакцина егу.
· Ошатаы індетке арсы шаралар жргізу
Егер дифтерия екендігіне кзііз жетсе
· Отбасыны баса мшелерінен баланы белек белмеде стаыз.
· Дереу дрігерлік кмек шаырыыз. Дифтерияа арсы те кшті антитоксин бар, соны олданыыз.
· Ересек балалара кніне ш рет 400 000 ед пеницилиннен бір таблеткадан берііз.
· Жылы, тзды сумен тамаын шайыыз.
· Жиі-жиі ысты суды буына демалдырып отырыыз.
· Егер бала ккпебек болып тншыа бастаса, шберекті саусаа орап алып таматаы абыршаты алып тастаыз.
· Дифтерия те ауіпті ауру, вакцина жіберу арылы сатануа болады (сіреспеге, ккжтелге, дифтерияа арналан). Балаыз осы аурулара арсы егілуі керек.
· ызылша
ызылша – одырышы аэрогенді механизммен берілетін, ызбамен, интоксикациямен, даты-папулезды бртпелермен, энантемамен, жоары тыныс алу жйесіні заымдалуымен, конъюнктивитпен сипатталатын антропонозды жедел респираторлы вирусты жпалы ауру.
ызылша ауруын алашы болып VІ асырда араб алымы Разес зерттеген. Орта асырда дрігерлер ызылша ауруын білген, біра кбіне бртпе белгілерімен тетін баса аурулармен шатастырып отыран. ызылша ХІХ асырда барлы елдерде таралан, барлы халы ауырып отыран. оздырышын 1954 жылы Эндерс жне Пиблс ашан. Негізінде ызылша балалар инфекциясы болып табылады. Біра, 1980 жылдан бастап жаппай вакцина егуді нтижесінде 5 жастан жоары жне лкендер арасында жиі кездесіп отыраны (70% дейін) белгілі. 2005 жылы лтты Иммунизациялау Кндері жргізіліп, 15-25 жастаылара осымша вакцина егу жасалан, егумен амту 99,7% жеткен. Егулерді нтижесінде 2006 жылы ызылшамен сыраттану 25 есе тмендеген, 2007 жылы млдем ауру тіркелмеген. Біра экономикасы дамымаан елдерде лі кнге дейін 5 жаса дейінгі балалар жиі ауырады.
Этиологиясы – оздырышы Polinosa morbillivirus, парамиксовирустар тобына жататын, тек жасуша даылдарында сетін (адам эмбрионы немесе маймыл бйрек жасушасында) вирустар. оршаан ортада тзімсіз, 60 градустан жоары температурада, кн сулесі, ультраклгін сулесі, дезинфекциялы заттар серінен тез леді. оздырыштар шін олайлы температура -15-20 градус.
Инфекция кзі - ауру адам. Ауру адам жасырын кезеіні соы 2 кндері, катаральді кезеде, бртпе шыаннан кейін 4-5 кнге дейін жпалы болады. Барлыы 9-10 кн аралыында жпалы болады. Вирустасымалдаушылы болмайды.
Берілу механизмі – аспирациялы, берілу жолы - ауа-тамшылы. Ауруды жтыру науаспен атынаста болу уатынан жне блмені тыыздыына байланысты. ызылша ауруы тек бір блме ішінде таралып ана оймай, ашы есік-терезе, желдету каналдары арылы тбедегі абаттара таралуы ммкін.
Иммунитет. Жаа туылан балаларда туа біткен баяу иммунитет 6 айа дейін саталады. ызылшаа абылдаышты те жоары: аурумен 1 кн атынаста боландарды 43%, 72 саат атынаста боландарды 80%, 4 кн атынаста боландарды 100% ауру жтырады. айта жтыру, айта ауыру болмайды
Диагностикасы.
· Вирусологиялы діс
· ГАТР
· ИФА
Емдеу:
1. Баланы оашалау, ауыран балалар кбіне йінде емделеді. Ауруханада ызылшаны тек ана ауыр трі жне ауруды оашалауа ммкіншілік болмаан жадайда ана жатызылады.
2. Ауыран баланы жатан жерін таза стап, желдетіп тру керек. Балаа гигиеналы ктім ткізу: беті-олын уаытылы жуу, кзін, мрнын тазалау, еріндерін майлау, аузын шайдыру.
3. Тама баланы жасына сай болып, витаминдерге бай болуы керек.
4. Витаминдер комплексі
5. Симптоматикалы ем
Профилактикасы: ызылшамен ауыран баланы баса балалардан блек стаан жн. сіресе, тамаа жарымаудан болатын аурумен ауыратын, туберкулезбен немесе бойа сііп кеткен басадай аурумен ауыратын балаларды сатандыру керек. ызылшамен ауырып жатан баласы бар йге баса йді балаларыны келуіне болмайды. ызылша ауруы бар йді балалары, егер олар бл аурумен ауырмаан жадайда мектепке, дкенге немесе баса да оамды орындара 10 кнге дейін баруына болмайды. Жас балалар организміні ызылша ауруына арсы трып, шетінемеуі шін оларды жетіліп, ет алуы ажет. 8 айдан 14 айа дейінгі бала ызылшаа арсы егілу керек
· ызамы
ызамы – аэрогенді механизммен берілетін, мойын арты, ла аймаындаы лимфа бездеріні лкеюуімен, макулопапулезді бртпелермен сипатталатын, антропонозды жедел респираторлы вирусты жпалы ауру. Ауру дене ызуыны ктерілуімен, жеіл катаралды симптомдармен, басталады. Майда папулезді бртпелер бкіл денеге таралады, 2-3 кнде із алдырмай кетеді. ызамыпен ересек адамдардан грі балалар (сіресе 2 — 10 жас аралыында) жиі ауырады.
Этиологиясы. РНК-лы тогавирустар тобына жататын вирустар. оршаан ортаны химиялы, физикалы факторларына жне дезинфекциялы заттар серіне тзімсіз. ызамыпен бір рет ауыран адам екінші рет ауырмайды. ызамыпен брын ауырмаан жкті йелдер сатануы керек (сіресе, алашы 3 айда), жтыран жадайда рсатаы нрестені міріне зиян келуі, не йел тсік тастауы ммкін. Ауруды жасырын кезеі 11 — 21 (орта есеппен 16 — 21) кнге дейін созылады. Алашы кезде жтеліп, тмауратан сияты болады. Сонан кейін желке тсында, ла айналасы, лимфа тйіндері ісіне бастайды. Басы, тамаы ауырып (баспа), аса тбеті болмай, сады. 1 — 2 кннен кейін алдымен бетке, сонан со олты, шапа бозылт-ызылт майда даты бртпелер шыады. Бл кезде дене ызуы 38 — 39С-а дейін ктеріледі. Науас баланы екі беті, кмекейі ызарып, бадамша безі ісінеді, ан ысымы ктеріліп, анны а тйіршіктері (лейкоциттер) кбейеді, зрінде белок пайда болады. Ауру асынанда дене ызуы 40С-тан асып, науас сандыратап, іші те бастайды. ан ысымы тмендеп, тамыр соуы нашарлайды, тама асты жне жа асты безі ісініп, лаынан іріді блы аады. Сондай-а, ол асынып науас менингит, мастоидит, гайморит, лимфаденит, нефрит, т.б. аурулара шалдыуы ммкін. ызамыты жоарыда айтылан белгілері 4 — 5 кннен кейін басылады. Дене ызуы айтып, бртпелер азайып, абыршатанып терісі тсе бастайды. Баланы кіл кйі жасарып, аса тбеті ашылады.
Инфекция кзі - ауру адам. Инфекциялы кезе вирус жтыраннан кейін 7-8 кннен бастап бртпе шыаннан кейін 10 кн жаласады.
Берілу механизмі – аспирациялы, аэрогенді (горизонталды) жне вертикалді. Берілу жолы - ауа- тамшылы. Вертикалді механизммен – анадан балаа жады. Жкті йелдерді алашы 3 айында ауыраны аса ауіпті, йткені туа біткен ызамы патологиясымен туылуы ммкін. Туа біткен ызамы синдромы белгілері: бауыр, ккбауыр лкеюі, жрек патологиясы, микроцефалия, лі туылуы, катаракта. Туа біткен ызамыпен ауыран балаларда вирус 1,5-2 жыла дейін саталады. Инкубациялы кезеі: 11-24 кн.
Диагностикасы:
1. Вирусологиялы діс – мрын-жтыншатан жынды алу.
2. Серологиялы зерттеу (ГАТР,КБР).
Диагноз зертханалы зерттеу орытындылары (зертханалы растау) бойынша расталан жне эпидемиологиялы байланыс боланда (эпидемиологиялы байланысты жадай), сондай-а клиникалы белгілеріне сай ауру жадайлары (клиникалы жадайлар) бойынша ойылады.
Емі — ауру білінісімен балаа витамині мол таамдар беру, антибиотиктер ішіп, ан ю керек. Аурумен бірге болан жкті йелдерге иммунды-глобулин егеді. Науас жатан блме таза сталып, гигиеналы талап ата саталуы керек.
Алдын алу шаралары. Эпидемиологиялы тексеруді масаты инфецияны кзін, таралу жолдарын жне атынаста болан адамдарды анытау, індетке арсы шараларды йымдастыру. Науас адам клиникалы жне эпидемиологиялы крсеткішке арай ауруханаа жатызылады. Науасты жекешелеу бртпе пайда болан кннен 5 кнге дейін. Егер жкті йел болса (алашы 3 айда) оны 10 кнге жекешелеу ажет (баса птерге, баса жмыса). атынаста болан адамдара шектеу шараларын олданбайды. Ошата орытынды дезинфекция жасалмайды, блмені жиі желдетіп, ылалды діспен жинау ажет. Бала башада тіркелсе карантин берілмейді. ДД (ВОЗ) шешіміне сйкес 2010 жыла дейін ызамыпен сыраттанушылыты (СВК) 0,01–ге дейін азайту жоспарланан. Жкті йелдерді ызамы ауруынан сатандыру масатында 2004, 2005 жылдары репродуктивті 35-ке дейінгі жастаы йелдерге ызамыа арсы вакцина егу апталытары жргізілді.
Арнайы алдын алу. ызамыа арсы вакцина 12-15 айда егіледі, ревакцинация 6-7 жаста. ызылшаа арсы вакцинамен бірге немесе П - ызылша, ызамы жне эпидемиялы паротитке арсы тривакцина трінде егіледі.
· Паротитті инфекция
(Parotіtіs epіdemіca), эпидемиялы паротит – негізінен ла маы сілекей бездеріні абынуынан болатын вирусты жпалы ауру. Бл аурумен 3 – 15 жас аралыындаы балалар жиі ауырады, ересек адамдарда сирек байалады.
Этиологиясы – паромиксовирус тобына жататын резоксирибонуклеин вирусы. Вирус науасты ауыз уысында, мрын-жтыншаты шырышты абаттарында, аырыында, сілекейінде жиналып, науас тшкіргенде, жтелгенде, сйлегенде ауаа таралады.
Берілу механизмі - ауа-тамшы жолымен сау адамны тыныс жолдарына теді де, ана еніп, ан арылы сілекей, жыныс жне йы бездерін заымдайды. Ауыраннан кейін траты иммунитет саталады. Ауруды инкубац. кезеі 11 кннен 23 кнге дейін созылады. Содан кейін ауруды белгісі ая астынан басталады. Науасты дене ызуы ктеріліп, тамаа зауы болмай, лсіздік пайда болады. Басы атты ауырып, денесі тоази бастайды. Кейде мрыннан ан кетіп, сады. 1 – 2 кннен кейін бір жаындаы латы айналасында ісік пайда болады. Кейін бл жадай екінші жаына ауысады. Ауру асынанда ми абыын заымдайды (араМенингит, Энцефалит), сондай-а, бйрек, кру, есту органдарында асыну байалады.
Диагностикасы:
· вирусологиялы тексеру-ткіріктен вирусты анытау
· серологиялы –КБР, ГАТР
Ауруды алдын алу шаралары: ауру адамды блектеп, науаспен бірге болан 10 жаса дейінгі сау балаларды 21 кнге ошаулайды. Жаа туан нрестелерге 15 – 18 айында дейі паротитті вакцина егеді.
Емі: абынан жерге жылу ою, электр-терапиямен (УВЧ) емдеу; ауру асынанда преднизолон, гидрокортизон, пантрипин, ингитрил, контрикал, панкреатин, фестал, анальгин, пентальгин, фуросемид, т.б. дрілер беріледі.
· Желшешек
Желшешек – баланы терісіне, шырышты абаттарында кпіршік тріздес лимфаа толы бртпе шыып, кейіннен бл бртпелер кеуіп, орнына абышаларды алуымен сипатталатын инфекциялы ауру. Мнымен 1 жастан 10 жаса дейінгі балалар жиі, ал 10 жастан асан балалар мен ересектер сирек ауырады. Желшешекпен ауырып жазылан адамда кштіиммунитет алады
Этиологиясы- оздырышы рамында ДН бар, HERPESVIRIDAE – герпес вирусыны тобына жататын 3 остер вирусы. оршаан ортада тзімсіз, жоары температурала, кептіру, дезинфекциялы препараттар серінен тез леді, мздатана тзімді. Сыратты инкубациялы (жабы) кезеі 11 кннен 21 кнге дейін, яни орташа 14—15 кнге созыл ады. Ауру басталанда температура 38—39°С-ге дейін ктеріледі де, адамны терісі мен шырышты абыында ышыма брткен пайда болады. 3—5 кн ткеннен кейін брткенні кбеюі тотайды да, температура тмендеп, алпына келеді, брткен ара отырланып, 1,5—2 аптадан со оны абыы тседі. Кейде барлы ау ырай кезенде температурасы ктерілмей, деттегідей бір алыпты болады. Ауру адам сыратты инкубациялы кезеіні соы кнінен бастап жне брткен шыаннан кейінгі 9-кнге дейін жпалы болып есептеледі. детте желшешек жеіл теді, біра кейде (лжуаз балалара іпыанда) асынатын да кезі болады, терісі ірідейді, латары мен аузыны шырышты абыы т. б. абынып ауырады.
Инфекция кзі – ауру науас болып саналады. Ауруды жасырын кезеі орта есеппен 14 кн, біра кейде 21 кнге созылуы ммкін.
Берілу механизмі - ауа-сілекей жолы арылы таралады, вирус сойлегенде, жтелгенде жне тшкіргенде кп млшерде шыады. Вирус жнеде вертикальді механизм трде таралады , анасынан рсатаы балаа берілуі, егерде анасы жктілік кезіде желшешек ауруымен ауырса. Адамдарды желшешек ауруына сезімталдыы жасына байланысты. 6 айа дейігі балалар іс жзінде ауырмауы ммкін, анасынан берілген иммунитетіне байланысты. се келе сезімталдыы жоарлап жне іс жзінде баланы бірінші кездесуі инфекцияны оздырышыны бастауымен зарарлануына келтіреді.
Диагностикасы:
· Вирусологиялы зерттеуге бртпелерден, мрын, жтыншатан, аннан сынамалар алынады.
· Серологиялы зерттеу- ИФА, КБР
Ауруды алдын алу: ауруды анытааннан бастап жекелендіреміз, блмені ауасын тазартып жне ылалды тазалы жргіземіз. Міндетті трде блмеде ауа- жылулы тртібін сатау керек.Егерде отбасында біреу ауырып алан жадайда , міндетті трде дрігер шаыру керек. Ата- аналар міндетті трде осы ауру жайлы біліп жрген жн, е бастысы- ауруды уаытысында жне ткізіп алмау керек. Сырат баланы мият ктімге алу керек. Ауруды денесі бртсе, оны стіне температурасы ктерілсе, сыратты озалтпай жатызып ойан дрыс. Тсек — орын жаймасын жиі-жиі - алмастыран жн. Сондай-а теріні ктуді де маызы зор. Баланы денесінде брткенні боланына арамастан оны айнаан сумен немесе ызылтым етіп езілген калий перманганатымен («марганцовка») жуады (матаны пайдаланып, те еппен); ал олын сабындан жуу керек. Бала терісін асып, тырнап тастамауы шін олыны тырнаын алып, дкеден олап тігіл кигізу ажет. Брткенді 1 проценттік калий перманганатыны немесе 1—2 проценттік бриллиантты зеленка ерітіндісімен сртсе, ол кн ышымайтын болады. Бал аны ерніне тзсыз сары май немесе айнатылан кнбаыс майын жаыл, сусынды кп ішкізу керек. Кішкентай баланы тадайын салын шаймен немесе айнаан сумен жібітіп отырады. Сондай-а сбиді танауыны тазалыына баса назар аудару ажет. Танауындаы жараны абыын вазелин жаылан немесе айнатылан кнбаыс майына шыланан матамен сртіл тазалайды. Науас балаа е ажетті нрсе — таза ауа мен жары. Мндай балаларды шасыз, жел тимейтін, тыныш жерде, дені сау балалардан блек серуендету ажет. Баланы температурасы тмендед, брткенні айталан шыуы тотааннан кейін, яни брыны брткендері ара отырланан со серуенге шыаруа болады. Серуендету режимін дрігермен келіскен жн. Сбиді дрыс таматандыру керек. Температурасы ктерілгенде ол таамнан бас тартады, сыраты асынан кезінде кішкентай балаларды іші теді, салы. Мндай жадайда баланы зорлап таматандыруа болмайды, тек 6—12 сааттан кейін таматандырт , сусынды кп ішкізу ажет. Егер баланы аузы уылып, ол таамнан бас тартса, оан сйы немесе, жмсартып пісірілген оймалжы таам (жылытыл) беру керек (гітілген ккніс сорпасы, бота, ккніс пюресі, кисель). Балаа ышыл жне ащы таам беруге болмайды. сіресе ішті жруін баылан отыру керек. лкен дреті жрмей аланда клизма ойып, іші етсе дрігер келгенше таматандырмай, айнаан суды немесе суыан шайды кп ішкізу ажет. Желшешек шыанда дезинфекция жасамайды; науас бала жатан блмені желдетіп, дымыл шберекпен сртіл алса жеткілікті. Науаспен жаындасан 7 жаса дейінгі баланы 11 кннен 21 кнге дейін оашалау керек (жаын араласан алашы кннен бастап).[1]
Ескерту: желшешек ауруы кезінде баланы дене ызуы ктерілсе, оан ешашан аспирин дрісін беруге болмайды.
· Скарлатина
Скарлатина жалпы жадайды бзылуымен, жтыншата баспаны белгілерімен жне ызылт тсті трінде нкте тріздес бртпе пайда болуы сипатталаты жпалы ауру.
Этиологиясы: гемолитикалы стрептококк, оршаан ортада тзімді.
Инфекция кзі: ауру адам жне бактерия тасымалдаушы
Таралу жолы –ауа –сілекей жолы жне заттар арылы
Диагностикасы:
1. Эпидемиологиялы анамнез.
2. ауруа тн клиникалы белгілер.
3. Бактериоскопиялы жне бактериологиялы зерттеу.
Алдын алу - арнайы алдын алу шаралары жо. Сондытан арнайы емес шаралар ткізіледі.
1. Ауыран бала 10 кнге оашалады.
2. СЭС-а № 58 форма бойынша хабар береді
3. Аурумен арым-атынаста болан балалара 7 кнге карантин таайындалады.
4. Инфекция ошаында дезинфекция ткізіледі.
5. Санитарлы –аарту жмысы.
6. лсіз жиі ауыратын балалара –глобулин егіледі.
7. Балаларды ауруа тзімділігін ктеру шаралары.
· Ккжтел жне параккжтел
Ккжтел (лат. pertussіs) – жедел таралатын, кбінесе, 8 жаса дейінгі балаларда болатын жпалы ауру.
Этиологиясы. Ауруды оздырышы ыса таяша трізді бактерия (Bordetella pertussіs). 1906 ж. Ккжтелді бельгиялы алым Ж. Борде (1870 – 1961) ашан.
Инфекция кзі – науас адам. Ккжтел науас адаммен арым-атынаста боланнан кейін бір немесе екі аптадан кейін басталады.
Берілу механизмі. оздырыш бактериялар науас бала жтелгенде оны демі мен аырыы арылы тарап, сау балаа жады. Бактериялар баланы тыныс органдарында сіп-неді. Ауру оздырышы сырты ортада тзімсіз, біра ол те сирек те болса сырат баланы ттынан заттары (ойыншыы, ыдысы) арылы жуы ммкін. Ккжтелмен бір рет ауыран бала айталап ауырмайды, йткені аурудан кейін организмде траты иммунитет пайда болады. Ауруды білінбейтін (инкубациялы) кезеі 2 – 15 (кбінесе, 5 – 7) кнге дейін созылады. Ккжтел, детте, 6 – 7 аптаа созылады. Алашы кезде бала жтеледі, мрны бітіп йысы ашады, дене ызуы 38,5 – 39°С-а дейін ктеріліп, тамаа тбеті тартпайды. Бірте-бірте жтелі кшейеді (сіресе, тнге арай), 2 – 3 аптада жтел жиі стаанда бала булыып ысылады, ызарып-кгеріп, кзінен жас аып, тілі аузына симай, кейде кіші дретін де стай алмай алады. Жтел аыры тскеннен кейін басылады. Бл кезе 2 аптадан кейде 2 айа созылады. Содан кейін дертті беті айтып, тншыпалы жтел азая бастайды, бала 2 – 3 апта “жай” жтеліп жреді де, бірте-бірте аурудан айыады.
Ауруды алдын алу шін балалар емханасында баланы 5 айлыынан 14 жаса дейін мезгіл-мезгіл вакцина егеді, аурумен жаын араласан 7 жаса дейінгі балаларды басалардан ошаулап (2 аптаа, ал егер сыратпен бірге тран болса – 25 кнге дейін) карантин жариялайды. Ауру баланы алалы клікпен алып жруге болмайды. Ккжтелді жоары ысымды таза ауамен (баротерапия) емдейді. Науас балаа витамині мол нарлы тама ішкізу ажет. Режим сатап, тек дрігер белгілеген р трлі антибиотиктерді уаытымен абылдауы керек.
Ауыран адаммен арым-атынаста боланнан кейін бір немесе екі аптадан кейін басталады. ызу ктеріледі, тмау мен жтел пайда болады. 2 аптадан кейін атты (кшейген) жтел (ккжтел) басталады. Бала ауыз шырышынан жабыса аырыты ткіріп тастаанша дем алмастан, здіксіз жетеле береді, сондай кезде ауа шуылымен атты дыбыс шыара (иылдау) кпеге барып енеді. Бала жтелге булыып, оны ерні мен тырнатары ауаны жетіспеушіліктерінен кгеріп кетуі ммкін. Жтел ауруы стаанда бала са бастайды. Жетел стамаан аралыта баланы дені сау болып крінеді. Ккжетел детте 3 ай немесе одан да кп уаыта созылуы ммкін. Ккжтел, сіресе, бір жаса дейінгі емшектегі балалар шін ауіпті, сондытан ккжтелге арсы екпені ммкіндігінше ерте жасаан дрыс Ккжтел сбилерде білінбей теді, сол себепті оны диагнозын дрыс ою иына соады. Егер сби атты жетелсе жне кздері ісіп кетсе, сонымен атар айналаызда кекжтелмен ауырандар болса, дереу ккжтелге арсы ем олданыыз; азастанда ккжтелге арсы вакцина егу 2008 жыла дейін АКДС вакцина трінде егіліп келген. азіргі кезде егілетін вакцинаны рамында ккжтелмен атар баса да аурулара арсы компоненттер бар.
Емдеу жолдары
Антибиотиктер жтел ауыруы стамастан брын, ккжтелді алашы сатысында ана кмектеседі. Эритромицин немесе ампициллин берііз. Хлорлы амфеникол да кмектеседі, біра ол ауіпті. Ауыруды алашы белгілері бойынша сбилерді 6 айа дейін емдеу те ажет.
Аса ауыр жадайларда, сіресе бала йытай алмаса немесе конвульсия (алшылдау) болан кезде кекжтелге фенобарбитал кмектесе алады.
Егер баланы жетелден со тынысы тотап алса, онда баланы басын тмен аратып саусаыызбен аузындаы шырышты алып тстаыз, содан кейін алааныызбен арасынан аыыз.
Салмаын жоалтпауы шін жне тамаа жарымай алуын болдырмау шін баланы нарлы таматануын адаалаыз. Бала ішіндегіні сып тастааннан кейін оны бірден таматандырыыз.
Асынуы
Кзді ішіндегі аа ашы ызыл тсті анны йылуы жтелді салдарынан болуы ммкін. Ешандай емні ажеті жо. Егер ауру озып стаса немесе кпені абыну белгілері пайда болса, дрігерге аралыыз Барлы балаларды ккжтелден сатаыздар. 2 айлы кезінде ккжтелге арсы егуді мытпаыздар
· Менингококты инфекция
Менингококты инфекция –назофарингит жне генарализденген трлерінде тетін клиникасында ызбамен, интосикациямен, экзантемамен жне ми абаттарыны заымдалуымен сипатталатын антропонозды бактериялды жедел инфекциялы ауру.
Этиологиясы. Neisseria, meningitidis (Neisseriaceae тымдасы, Neissera туысы) Менингококк-клетка ішінде тіршілік ететін, грамм теріс боялатын, капсула тзетін L-тріне айналатын, эндотоксин жне нейромидаза ндіретін сырты ортада трасыз диплококктар. Антигендік рамы бойынша 12 серотобы белгілі: А, В, С, Д, V, Z т.б.-оны ішінде А,В,С типтері жиірек кездеседі
Инфекция кзі.
· р трлі клиникалы трлерімен науастанан адамдар
· бактерия тасымалдаушылар
Берілу механизмі. Ауа-тамшылы жолмен жтыншаты шырышты абатына енеді, сол жерде бала назофарингитпен ауырады,егерде баланы ораныс абілеті жасы болса, ауру рі арай таралмай осыменен аяталады, ал егер баланы иммунитеті лсіз болса, онда оздырыштар мрын – жтыншаты лимфо тамырлары арылы ана теді.
Менингококты инфекцияда инфекциялы процесс тмендегідей алыптасады:
· менингококкты ену апасы-мрын жтыншаты шырыш абаттары.
Орналасан жерінде (мрынжтыншата кбінде 60-70%-ке дейін) “сау” тасымалдаушылы алыптасады,
· 30%-де назофарингит дамиды
· 1% инфекциялы процесс жайылан тріне теді.
Менингококктар алашында мрын жтыншаты шырышты абатында орналасып, онда жеткілікті абыну процесін туызады (клиникалы белгілерсіз) – “сау” тасымалдаушылы, назофарингит кезінде жергілікті згерістермен атар, айын токсинемия жне бактеремия байалады. Генерализацияланан трінде оздырыш жергілікті тосауылдардан тіп, бактеремия туызады. Бактеремия арнайы монополисахаридтерді серіне байланысты айын токсинемиямен атар теді (менингит, артрит, иридоциклит).
Процесті жайылуында мына факторлар маызы болуы ммкін: -оздырышты инфицирлеуші дозасы, оны вируленттігі мен инвазивтілігі -жасты фактор (балаларда ересектерге араанда жайылан трі жиі кездеседі) -азаны иммуногенетикалы ерекшеліктері (жергілікті иммунитетті, иммунитетті клеткалы звеносыны фагоцитарлы жйені,
комплемент жйесіні т.б. жадайы) -менингококктарды баса бактериялармен, вирустармен ассоциациясы. Токсинні серінен (липополисахарид) гемостазды бзатын біратар иын процестер туындайды. Бл трыда липополисахаридті концентрациясыны маызы бар (токсинемия дрежесі): тмен концентрация арнайы жне арнайы емес ораныс факторларын белсендірсе, ал жоары керісінше тежейді, сондытан ауыр аымда токсикалы-инфекциялы шокпен теді. Жайылан формаларды патогенезінде сонымен атар баяу типті гиперсезімталды жне миокардит, перикардит, полиартрит дамуына келтіретін иммунды комплекстерді маызы да зор.
Менингит
Ересектерде менингококкты инфекцияны басты жайылан трі жне интоксикациямен, менингеальді синдроммен сипатталады. Басталуы жедел, ая астынан дене ызуыны 39-400С-а дейін ктерілуі, алтырау, атты бас ауруы, айталап су (жрек айнусыз) болады. Бл триада ерте крінеді жне е тн жне траты крініс болып тбылады. Науастарда те тез мазасыздану, имылды озу, теріні гиперестезиясы, дамиды.
Алашы тулікте менингиальды синдром дамиды: желке блшыеттеріні ригидтілігі, Керниг, Брудзинский симптомдары, жлын нервтеріні заымдануы ммкін (жиі ІІІ, ІУ, УІ жп нервтері), аыл – есі бзылуы ммкін, есегіреуден комаа дейін атты айындалан психомоторлы озумен крінуі ммкін. Науасты сыртыкелбеті: мойын, бет терісіні гиперемиясы, ерін шырышты абыы ра, склера жне коньюктива тамырлары иньекцияланан болады. Науас міндетті алып абылдайды, бйіріне жатады, аятары бгілген жне ішіне арай тартылан, басы біраз арта шалайан.
Энцефалит атты интоксикация фонында, р трлі блшы еттерді тырысуымен, парездермен, параличтермен байалады.
Асынулар
Менингококты инфекцияда мынандай асынулар болы ммкін:
· инфекциялы – токсикалы шок
· жедел бйрек сті безі жетіспеушілігі
· жедел бйрек жетіспеушілігі
· миды ісінуі
· екіншілік инфекцияны осылуы
Диагностикасы: Менингококты инфекция клиникалы белгілерді, эпидемиологилы жне лабораторлы мліметтерді кмегімен аныталады:
· мрын жтыншаты блінісін, анды, ликворды т.б. бактериалогиялы тексеру жргізіледі;
· серологиялы тексеру (РПГА) жргізіледі.
Алдын алу шаралары.
1. Науастарды уаытында анытау жне изоляциялау, ошата баса да эпидемияа арсы шаралар ткізу
2. Вакцинациялау (эпидемиологиялы крсеткіштер бойынша).
· Герпес инфекциялары. I жне II типті герпес инфекциясы
Герпес- кбінесе тері мен шырышты абаттарын заымдап, латентты, локальды жне генерализденген клиникалы трлерінде тетін ке жайылан антропонозды жпалы ауру. азіргі кнде аныталан герпесвирустарды саны 80-нен астам, оны ішінде 8-і адам организмінен блінген, аландары р трлі жануарлардан. Адамдарды инфекциялану крсеткіші 80-90%-ке дейін жетеді. Адамдар арасында ке тараланы І,ІІ типтері () –HSV-1; HSV-2 (simplex-арапайым); арапайым герпес (HSV І-ІІ типы) кбінесе тері жне шырыш абаттарыны заымымен теді, кейде ОНЖ, кз, ішкі азалара тсіп ршуіне тиісті. Инфекция рецидивтермен араласып латентты трінде теді.
Этиологиясы. Herptsviridae тымдас вирустармен тудырылады. HSV I, HSV II-Alphaherpes-virinae тымдаса кіреді. Заымдайтын жасушаларды лезде жоюмен, ыса мерзімді репродуктивті циклмен, жйке жйені ганглийларында латентты трінде за саталуымен сипатталады. Жоары температурада лезде жойылады (50-520 С-30), тмен теператураларда за саталынады
Инфекция кзі. р трлі клиникалы трлерімен ауыратындар, вирус тасымалдаушылар
| Герпесті инфекцияны белгілері бойынша жіктелуі | Жіктелуі (белгілері) |
| Тарау механизмі бойынша | · жре пайда болан: · бірінішілік · рецидивті (екіншілік) · туа біткен |
| Инфекциялы процессті аымы бойынша | · латентті-тасымалдаушылы · локальды · таралан · генерализденген (висцеральды, диссеминирленген) |
| абыну орнына байланысты | · Тері: жалпы герпес, герпетиформды экземе, жаралы-некрозды герпес, зостер трізді герпес. · Шырыштар: стоматит, фарингит, тонзиллит. · Жоары тыныс алу жолдары: жедел респираторлы аурулар. · Кз: кератит, кератоконьюнктивит, ирит, иридоциклит. · Урогенитальды азалар: уретрит, цистит, вульвовагинит, цервицит. · Нерв жйе: менингит, энцефалит, менингоэнцефалит · Ішкі азалар: эзофагит, пневмония, гепатит. |
| Ауырлыына байланысты | · жеіл · орташа · ауыр. |
Берілу механизмі: трмысты атынас, ауа-тамшы, жыныс атынас арылы, вертикальды жолмен (ммкін), интранатальды жолмен (кбінесе).
Герпес тудыратын ауруларды клиникалы трлері
| Вирус | Біріншілік инфекция | Латенциядан кейінгі реактивация |
| HSV-I | · Біріншілік HSV гингивостоматит. · HSV-энцефалит (сирек)- HSV- энцефалит · неотальды HSV-инфекция HSV-эзофагит · генитальды HSV-инфекция- HSV-гепатит | · рецидивті оральды-лабиальды герпес · pецидивті аногенитальды герпес |
| HSV-II | · генитальды-ректальды герпес · неонатальды герпес · менингоэнцефалит · ймышаты радикулит · субклиникалы инфекция | · HSV-менингит · HSV-энцефалит (сирек) · Созылмалы терілі-шырышты трі |
| CMV | · Субклиникалы инфекция · Гетерафильды-негативты мононуклеоз | · CMV –ретинит · CMV-колит/холангит · CMV-пневмония (сирек) · CMV-адренал жетіспеушілігі, сйек майыны функциясы бзылуы |
| HHV-6 | · Розеолеолезды бртпе | · (ммкін) гепатит · интеретициальды пневмония (иммунодефицит кезінде) |
| EBV | · инфекциялы мононуклеоз · блшы еттерді саркомасы · жаа туан балаларды энцефалиты · балаларда-лимфоидты интерстициальды пневмония | · EBV-ассоциативті лимфопролиферативті с-м. · EBV-байланысан ОНЖ-ны лимфомасы |
· Диагностика:
· клиникалы кріністері (кбінесе типті везикулезды бртпелер)
· анамнез мліметтері (брын боланы)
· лабораторлы длелдеу
· вирусологиялы діс
· иммунофлюоресцентті діс
· иммуноферментті діс
· баса серологиялы дістер (КБР) – жпты сарысу дісімен
· ПТР – (полимеразды тізбелі реакция)
· иммунды жадайын анытайтын дістер
Алдын алу шаралары. Ауруды алдын алу шін жалпы ныайтушы препараттар (друмендер, иммуностимуляторлар жне т.б.) олданылады. Шыл трде ауруды алдын алу шін вируса арсы Ацикловир жапамайлары (Ацикловир, Зовиракс, Гексал, Герперакс жне т.б.) пайдаланылады.
· Цитомегаловирусты инфекция
Цитомегалия – кеінен таралан вирусты инфекциялы ауру, оны крінуі белгісіз трлерден ішкі органдар мен орталы жйке жйесіні ауыр заымдалуымен байалады. Инфекция жасырын жадайда сілекей бездерінде, бйректе жне баса мшелерде сатала отырып за уаыт тасымалдаушылыа келеді. Жасырын инфекцияны белсенуі иммундытапшылы жадайларда, иммундыдепрессивті терапияда крінеді. Вирус ОЖЖ, сйек кемігін, бйректі,бауырды,ан жасушаларын заымдайды. Жкті йелдерде цитомегалия мерзімі жетілмей тууа, лі туу, рыты аауларыны дамуына келуі ммкін.
Этиологиясы. Цитомегаловирусты инфекция алаш рет XIX асырды соында «поцелуйной болезни» атымен белгілі болан, себебі ауруды жтыру сйіскен кезде сілекей арылы болады деп болжалан болатын. Цитомегалиді шынайы «оздырушысы» – цитомегаловирус тек 1956 жылы ана ашылды. оздырушысы Герпесвирус тымдасы, ДН-сы бар вирус (Herpesviridae) Human herpesvirus 5 (HCMV, немесе Cytomegalovirus hominis, немесе адамны цитомегаловирусы) . Науастарда инфекцияны клиникалы тріне байланыссыз жне тасымалдаушыарда вируса арсы анти денелер тзіледі, біра олар оздырышты азада саталуына жне сырты ортаа блінуіне кедергі жасай алмайды. Ауру дамуыны арындылыы азаны жасушалы иммунды жйені баылауында болады
Инфекция кзі: науас адам жне вирустасымалдаушылар. оршаан ортаа вирустар сілекей, зр, ст, шует арылы таралады.
Берілу механизмі: аэрогенді, Ауа тамшылы жолмен , сілекей арылы, сондай-а жынысты жолмен, жкті йелден балаа, сондай-а тыыз трмысты арым-атынас кезінде жатындыы аныталды. Сондай-а ан ю жне мшелерді ауыстыру кезінде цитомегаловирусты жтыру жадайлары кездескен.
Диагностикасы: вирустар сілекейден, асазан шайынды суларынан, жлын сйытыынан табылады. Е тиімді цитологиялы зеттеу арылы ірі сопаша цитомегало-жасушаларын анытау. Серологиялы дістерден КБР, ГАЕР, ИФА дісі
Алдын алу шаралары: жкті йелдерді ЦМВИ жтырудан орау, науас балалармен атынаста болуын алдын алу. Ауруханаішілік инфекцияны алдын алу. Ол шін барлы таратушы фактор болуы ммкін заттарды дрыс залалсыздандыру: тсек заттары, ыдыстар, слгі, аурухана ралдары
· Мононуклеоз
Мононуклеоз немемсе оны екінші атауы « жастар ауруы» кбінесе 2 жастан асан балаларда жиі пайда болады, сонымен атар 18 - 20 жас аралаыында. Шыныныа келсек, бл те иын инфекциялы ауру, те ке тарайды жне заа созылады. Балалар бл аурудан жеіл тетінін атап ту керек, ал біра екінші рет бл аурумен аурулары сирек кездеседі. Соан арамастан бірден жазыланнан кейін асынулары болуы ммкін.
Этиологиясы: Мононуклеозды оздырыш вирусы - Эпштейна-Барр, ол кбінесе герпесті вирусыны «туысы» болып табылады жне денеге бір енгенннен кейін сонда мгіге алады. Ауруды инкубациялы кезеі бірнеше кннен бірнеше айа дейін созылуы ммкін. Ол баланы иммунды жйесіні жадайына байланысты.
Инфекция кзі: Ауру адам жне вирустасымалдаушылар
Берілу механизмі: ауа тамшылары жне трмысты атынастар арылы, сілекей арылы немесе сирек жадайда ан ю кезінде беріледі.
Диагностика: Балалардаы мононуклеозды диагностикасын жасау те иын, себебі оны белгілері траты емес. Біра бл ауруды е алашы белгісі оны заа созылуы. Егер ата –аналар бл ауруды аашы белгілерін байаса, бірден дрігерге аралуы керек. Ал дрігер з кезегінде байалан белгілерге арап, 2 тесттен тратын ан талдауын тапсыруа жне ажетті шараларды орындатады. Біріншісі гетерофильді агглютининдерді анытайды жне мононуклеозбен ауыратын балаларды 70-80% бар болып есептеледі. Ал екінші тест барысында баланы ан тйіршіктеріндегі ерекше лимфоциттер саналады. Ол лимфоциттер инфекцияа арсы креседі.
Алдын алу шаралары: Ешандай алдын алу шаралары пайдаланылмайды, тек ана ауру балаларды сау балалардан аула стау ажет. Себебі монокулеоз лсіз инфекциялы ауру, сондытан да ол баса ададара жпайды деген кепілдікті ешкім бере алмайды.
· Туберкулез
Туберкулез (лат. tuberculum – тмпешік), ескіше: рт ауру, кксау – адам мен жануарларда болатын созылмалы жпалы ауру. Туберкулез ауруы кне заманнан белгілі. Ауру белгілері бдан 7 мы жылдай брын неолит кезеіндегі адам сйегін зерттегенде табылан, бізді заманымыздан брын 3 – 2-мыжылдыта египет мумияларынан аныталан. Туберкулезді клиникасы туралы алашы деректер 2 асырда мір срген каппадокиялы дрігер Аретейді (Aretaіos) ебектерінде кездеседі. Одан кейін Гиппократ, Гален, т.б. алымдарды ебектерінде де туберкулез ауруы еске алынады. Біра олар туберкулезді жпалы ауру атарына жатызбаан. Ал бу ли ибн Сина зіні “Дрігерлік ылымны каноны” деген ебегінде туберкулезді тым уалайтын аурулар атарына жатызан. Туберкулезді жпалы ауру екенін бірінші рет италиялы алым Дж.Фракасторо (1478 – 1553) длелдеді
Этиологиясы: туберкулез микобактериялары немесе КОХ таяшалары.Оларды 1882 жылы ашан Роберт Кох деген алымны рметіне аталады.Олар те тмен температурада, кепкен кйінде де тіршілігін сатайды, ртрлі ышылдар, негіздер жне спирт те сер етпейді.
Инфекция кзі: науас адамнан тскен микробтары бар аыры жне ауру мал
Берілу механизмі: Жпалы ауруды тарайтын негізгі кзі науас адамнан тскен микробтары бар аыры. Сау адама ол негізінен туберкулезбен ауыран адам ткірген аырыты са сйы тамшылары арылы не кепкен тйіршіктерін ауамен бірге жтанда; сирек жадайда туберкулезбен ауыран й жануарларыны стін шикілей ішкенде, етін шала пісіріп жегенде жады. Организмге туберкулез таяшасыны енуі ауруа себепші боланымен, оны толы дамуы шін жеткіліксіз. Адамдар туберкулезбен брын науастанып, организмні иммунитеті тмендегенде, дрыс оректенбегенде (сіресе мал німдеріні белоктары, витаминдер тапшы боланда), санитарлы-гигиеналы жадайлар дрыс саталмаанда, сондай-а аурумен за уаыт бойы араласанда ауырады. Туберкулез кбінесе ш жаса дейінгі балаларда пайда болады, йткені оларда ауруа арсы иммунитет лі де нашар дамыан, сондай-а жасспірімдерде жынысты жетілу кезеінде пайда болады. Туберкулез негізінен тым уаламайды. Туберкулезбен ауыратын адамдарды, детте, балалары ауру болып тумайды. Біра Туберкулезбен ауыратын ата-ана дер кезінде емделмесе, аурудан сатану ережелерін дрыс сатамаса, дертті баласына жтырып, баланы Туберкулезбен ауруы ммкін. Таяшалар ауа-сілекей, ша-тоза,тама жне плацента арылы тарайды.
Туберкулезді ашы жне жабы трлері болады. Ашы трінде аырыта туберкулез таяшалары болады, сондытан туберкулезді мндай трімен ауыратын адамдар те ауіпті деп есептелінеді. Ал жабы трінде аырыта туберкулез таяшалары болмайды, біра дерт асынатын болса, туберкулезді мндай трімен ауыратын науастар да ауру жтырады. Туберкулез таяшалары р трлі органдарды, кбінесе кпені заымдайды. Ауруды біліну сипаты туберкулезді тріне, науасты жасына, организмні жалпы жадайына байланысты. Ауруды орта белгілері: дене ызуыны ктерілуі, тнге арай кп терлеушілік, йыны ашуы жне тбетті нашарлауы. Науас ждеп, ашуланша келеді, жмыса абілеті тмендейді. Туберкулез таяшалары тскен жерді тінінде кішкентай тмпешіктер пайда болады. Адам организмі сауыа бастаса мндай тмпешіктер жойылып кетеді. Кейде бл тмпешіктерді сырты атты затпен оршалып, беріштенеді. Мны некроз ошаы деп атайды. Адам организмі лсіреп, некроз ошаына олайлы жадай туса, сол жерде каберна (уыс) пайда болады. Осы уыста туберкулез таяшалары дамып, кеірдек арылы кпені баса бліктерін заымдайды. Мндай науастарды аырыында микобактериялар мол болып, аырыа ан араласуы, тіпті ан кетуі де ммкін.
Диагностика:
· Мият анамнез жинау;
· ауруды клиникалы белгілерін ескеру;
· лабораториялы зерттеулерге сйену:
· анны, зрді жалпы анализдері;
· аырыты, жлын сйытыыны бактериологиялы тексерістері;
· рентгенография, рентгеноскопия, томография, флюрография
· туберкулинодиагностика: манту белгісін ою.
Алдын алу шаралары: