Р АИТВ-инфекциясыны жынысты жне парентеральды берілу жолдарыны лесі % 2001-2010ж аралыы.

Диагностика дістері:

1. ИФА дісі- жаппай АИТВ-инфекциясын тексеру шін олданылады.

2. Иммуноблот дісі-референс зертханада Республикалы ЖИТС орталыта жасалады.

3. ИТР дісі-провирусты ДН мен РН геномы аныталады.

4. Тест-жйе дісі.

Алдын алу шараларыМемлекеттік клемде жне жеке адамдарды орау масатында жргізілуі тиіс.Бл ауруды ке таралуына шек ою шін еліміз бойынша 78 оамды йым жмыс жасайды,мемлекеттік бадарлама абылданып іске асырылады.

ЖИТС пен кресу орталытарыны жмыс баыттары:

1. Вирус кездесуіне ммкіндігі бар ауіп топтарын тексеріп,вирус жтыран адамдарды тауып,емдеу

2. Ауруды ошаын клемдеу,баылау,вирусты ары арай тарауына ммкіндік бермеу жмыстарын йымдастыру

3. Санитарлы-аарту жмыстарын,жастар арасында жынысты трбие жмыстарын жргізу.

Эпидемиологиялы крсеткіштер:ан кету,ан аралас аыры бліп шыару,туберкулезді ашы трі.

АИТВ инфекциясын тексеру трлері

Ерікті тексеру-АИТВ –а медициналы куландыруды туге ыылас білдірген азастан Республикасыны барлы азаматтары,шетелдік азаматтар мен азаматтыы жо адамдар тексерілушіні еркі бойынша жаттарын крсетпей тексерілед.

Аты-жнін атамай тексеру-адамдарды жеке басын куландыратын жатты крсетпей тексерілуі.

пия трде тексеру-нтижесі туралы тек тексерілуші мен оан тікелей кмек крсететін медицина ызметкері ана біледі.

Мжбрлеп тексеру-ы орау аулысы бойынша тексеру.

Клиникалы крсеткіштер бойынша тексеру-

-вирусты В,С гепатиттері

-атерлі ісіктер

-энцефалопатия

-кахексия

-1 айдан астам ызба

-1 айдан астам диарея

-Себореялы дерматит

-Стоматит

-Хейлиг

-Жоары тыныс алу жйесіні инфекциялы аурулары

-Туберкулез

-Тере микоздар

-Тілді ткті лейкоплакиясы

-Сепсис

-Бас миыны лимфомасы

 

 

Паренхималы механизмдермен берілетін вирусты гепатиттер

Вирусты В гепатит-парентеральді механизммен таралатын,бауырды заымдалуымен,сараю белгілерімен тетін, зат алмасу процесіні бзылуымен сипатталатын антропонозды вирусты инфекциялы ауру.

оздырышы –ДН-лы гепадновирус,клемі42нм.Сырты ортаны физикалы,химиялы серіне те тзімді,блме температурасында 3 ай,тоазытышта 6 ай,кептірілген плазмада 21жыла дейін саталады.айнатанда 30мин,1-2 % хлораминде 2саатта,автоклавта температура 120° градуста 45 мин леді.анны сары суында 30-32°С температурада 6 ай ,-20°С температурада 15 жыла дейін саталады.

Блюмберг австралиялы антигендерді аныны сары суынан беткейлі вирусты В гепатитіні HB Agантигенін ашан.

Гепатит В вирустарыны 3 арнайы антигендері бар:

Беткейлі

-Ядролы

- Инфекциялы

азастан Республикасында 2000 ж вирусты гепатит В сыраттанушылы дегейі 20,03 райды.Инфекция кзі жіті,созылмалы тріндегі ауру адам жне вирус тасымалдаушы.Инкубациялы кезеі орташа 60-90 кн .

Берілу механизмі:парентеральды ан ю,шырышты абытар мен тері жамылыларыны заымдалуымен жретін манипуляциялар,шаын жарааттар жне трмысты жанасу арылы жады.

1)Жасанды жолмен жтыру жолдары:

· ан жне ан препараттарын ю

· Емдеу-диагностикалы ем шара

· Инемен емдеу

· Татуировка,ла тесу

2)Табии жолмен жтыру жолдары

· Жынысты атынас

· Трмысты заттар,тіс щеткасы,ырыну жне маникюр заттары:тара,ысыш

· Анадан балаа босану кезінде

· Ксіптік атынас-ан жне ан препараттарымен жмыс істегенде

Бл ауру жиі ан йдыратындар,донорлар,нашаорлар,гомосексуалистер,анмен жмыс істейтін медицина ызметкерлері.

 

Вирусты гепатит С

С вирусты гепатитті оздырышы 50 нм диаметрлік флавирустар.Температура +60 С та 30мин,+100 С градуста 2 мин леді.

лемде 500 миллиона жуы адамдар ВГС оздырыштары жтыран.

· Инфекция кздері:жіті жне созылмалы трдегі науастар

· Жтыру жолдары ВГС а сас

· 90 %-да транзфузиядан кейінгі гепатиттер болып табылады.

· Инкубациялы кезе орташа 180-210 кн райды.

· ВГС жеілдеу теді,сараюсыз,субклиникалы трінде

· Сараю трлері 10-20 %-да орын алады.

· Клиникалы нтижелері :cауыу.

· Асынуы:бауыр циррозы,гепатоцеллюлярлы карцинома

 

 

Вирусты гепатит Д

Д вирусты гепатитті оздырышы РН-лы,диаметрі 36 нм,дефектті аауы бар вирус.

1)Ко-инфекция

2)суперинфекция

3)ВГД 15% жіті жне 70-80% созылмалы трде болады

4)Инкубациялы кезеі 20-40 кн

5)те ауыр трінде теді.

6)Асынулар мен нтижелері:кбіне жіті бауыр энцефалопатиясы жне бауыр циррозы

 

Арнайы алдын алу.С вирусты гепатитті зіндік алдын алуы жо.В жне Д вирусты гепатиттеріні зіндік алдын алуы-вакцинациялау.ВГВ а вакцинациялауды басты масаты созылмалы гепатиттерді оса аланда В жне Д гепатиттеріні барлы трлеріні алдын алу.

ВГВ а моноваленттік вакцина тыларда сйы трінде,тек ВГВ дан ана орайтын бір млшерлі немесе бірнеше млшерлі аптамада шыарылады,ВГВ-а поливаленттік вакцина бірнеше аурулара оранышты дереу амтамасыз ететін баса да вакциналармен комбинацияда шыарылады.

ВГВ-а вакцинациялау кесіндісі

1)жаа туылан нрестелер шін -0,2-4 айда

2)туылан кезінде вакцинацияланбаан 1 жаса дейінгі балалар шін

3)туылан кезінде вакцинацияланбаан 1 жастан асан балалар мен ересектер шін-бірінші мен екінші егулерді арасы 1 ай жне екінші мен шіншіні арасы 5 ай аралыпен

Вирусты гепатиттерді зертханалы диагностикасы

ü ИФА-серологиялы маркерлерін анытау

ü ИТР дісі

ü АЛТ жне АСТ дегейін анытау

Бртпе сзегі

оздырышы трансмиссивті механизммен берілетін,антропонозды инфекциялы ауру. ЭС-антрапонозды трансмиссивті инфекция. Инфекция кзі болып тек, перифериялы анында боррелий бар, ызбада жатан адам табылады. ызбаларды ортасындаы кезедер адама ауіпті емес. Жасырын инфекция тасымалдаушылыта болуы ескеріледі. Арнайы боррелий тасымалдаушысы биттер болып табылады. Боррелие науасты анымен биттерді асазанына тседі, онда бір туліктей ана аныталады. Бір блігі сонда леді, аландары, жндікті денесіне еніп, гемолимфада кбейеді. Инфекцирленгеннен кейін 5-6 кні боррелиллер гемолимфа мен лакунорлы уыстарда толады. Ол жндік денесінде мір бойы саталады. Адама жу жолы: биттер шаан жер ышу шаырады, ол жерді асыанда теріні бтіндігі бзылады, жндікті аятары, кірпікшелері алып алу ммкін. Жндікті заымдалан жерінен гемолимфа шыады. Боррелер са жаралар арылы еніп, жады. Ауруды максимальді эпидемия кезеі ыс-кктем айларында. леуметтік жадай, нашар санитарлы жадай, адамдарды топтасуы лкен роль атарады. Жекелеген ошатары осы кнге дейін саталан Азия, Африка жне Америкада.

Патогенезі

Азаа енген боррелилер мононуклеарлы фагоциттер жйесінде интенсивті кбейеді, бірнеше сааттан со ана тсіп, боррелиемия тудырады. Бір блігі анда эндотоксин блу арылы леді де, тамырларды ткізгіштік асиетін бзады. Ккбауыр мен бауырда геморрагиялы инфарктар жне некроздар крінеді. Орталы жне вегетативті жйке жйесіні токсикалы заымдалуы неврологиялы жне менингиальды симптомдармен крінеді. стамалар кезіндегі тахикардия симпатикалы жйке жйесіні озуымен шаырылады. Бірінші стама кезінде анда антидене-аглютининдер, тромбоцитобариндер аныталады. Антиденелерді серімен боррелилерден агрегаттар тзіледі, тромбоциттермен жктелген, олар ішкі мшелерді капиллярларында тоталып, фагоцитоз шырайды. Осымен стаманы аяталуымен кризис шаырылады. Боррелилерді алан блігі ОНЖ-да жне кйік миында саталандар апирексия кезеінде кбейіп, жаа антигенді асиетімен айталама стама береді. Жаа тым ана тсе отырып келесі стама шаырады. Жаа стама сайын боррелийді бірнеше тымына арналан арнайы антиденелер блінеді, иммунитетті жоарлауы байалады. оздырышта алашы тымдарына айта ораланда ана сауыу гуморальді-клеткалы ораныс серінен болады. стаманы кезеділігін жне апирексияны айталама сзекте боррелилерді дамуындаы циклдікпен байланыстырады. Патологиялы згерістер ккбауырда, бауырда, сйек миында айын крінеді. Ккбауыр 5-6 есе лкейеді, 1500г салмаы болады. Капсуласы тыыздалан, онда жарылан жерлері жне фиброзды жабындылар байалады. Ккбауырды пульпасы ана толан, онда кптеген милиарлы некроздар, кейде инфаркт байалады. Некроздар аймаында кейде боррелий байалады. Бауыр лкейген, оны паренхимасында некротикалы ошатар крінеді. са некроздар ошаы сйек миында да байалады. Бйректе паренхиматозды нефрит крінісі болады, иірілген ттікшелерді эпителиальді жасушаларыны заымдалуымен теді. Жрек блшы етінде дистрофиялы згерістер табылады. Миокардты паренхимасында, жйке тйіндерінде жне эндокардта са заымдалан ошатар, некроза дейін. Бас миында ан йылу байалады, периваскулярлы инфильтраттар, жйке жасушаларыны ісінуі, протоплазманы вакуолизациясы байалады. Е кп згерістер миды баанында жне ми ыртысында болады. Клиникалы крінісі: инкубациялы кезеі 3 кннен 14 кнге дейін (орташа 7-8 кн). Клиникалы крінісіне ызба стамасымен апирексия кезеіні кезектесіп отыруы тн. детте ауру жедел басталады, ыса уаыт алтырау 39-40С-а дене ызуыны ктерілуі атты бас ауру жне блшы еттерді ауруымен, йысыздыа келеді. Блшы еттерді ауруы, сіресе балтыр аймаында айын байалады. Сондай-а, ауырсыну нервтер жолымен жне буын аумаында болады. Тбеті тмендейді. Лосу, су, іш ту болады. Тілі ра, а немесе сарыш жабындымен жабылан. Сол жа абыра астындаы тйы ауырсыну, ккбауырды лкеюімен атар бауыр да лкейеді. Сараю дамиды. Бірінші стама, детте 5-8 кнге созылады. Кейін 7-14 кн ызбасыз кезе дамиды, содан кейін стамалар ызбасыз интервалмен алмасып отырады. ызбалы стамаларды саны бесеуден аспайды. р келесі стама алдыысынан ыса, ал апирексия кезеі керісінше за. стамаларды аяына 4-6 саатта дене температурасыны критикалы тмендеуі кп млшерде тершедікпен теді. ызбасыз кезеде ауырсынулар бседейді, жалпы лсіздік саталады. Бірінші ызбалы стама кезінде температуралы исы рашан траты трде, айталама стамаларда ол траты, ремиттеуші, дрыс емес болуы ммкін. стама кезінде гиперемия бетте, коньюктивада байалады, склера тамырларыны иньекциясы ьолады. айталама сзекке бртпе тн емес, кейде розеола, петехиялар, лкен даты элементтер крінеді. стамалар соына сараю склера мен теріні сараюы айындалады. Салыстырмалы тахикардия, жрек тондарыны тйытыы, артериальді ысымны тмендеуі аныталады. Пульсті жилігі 140-150 рет минутына. Тыныс алу жйесі патологиялы процеске екіншілік инфекциялы асынуда жиі шырайды. Бронхиттер, пневмониялар, ра плевриттер байалады. Жйке жйесіні бзылуы боррелилерді жйке тініне торпизімдігімен байланысты жне борремелерді здерімен ос оларды мірлік німдерімен де шаырылады. стаманы ршіген кезінде басты траты ауыруы, бас айналу, миалгия, невралгия, сирек артралгия байалады. Ауруды барлы кезеінде аны ес саталады. ЭС-ті менингеальді формасын сипаттаан жне оны комплексті симптомдары (бас ауру, желке блшы еттеріні регидтілігі, Керниг, Брудзинский симптомдары, сіір рефлекстеріні жоарлауы) крінеді. Цереброспинальді сйыты жоары ысыммен аады, онда ауыз бен жасушаларды млшері жоарлайды. анда лейкоцитоз, нейтрофилез, нейтрофильдерді сола ыысуы, анэозинофилия. стамалар мен рецидивтерді созылуы нтижесінде гипохромды анемия дамиды, стама кезінде тромбоциттер саны 1,5-109 /л тмендейді жне апрексия кезінде жоарлайды, ЭТЖ жоарлаан. Зрде ауызды, сілтіленген эритроциттер, лейкоциттер, гиалинді циндирлер жоарлауы аныталады. стама кезінде олигоурия салыстырмалы тыыздыыны жоарлауымен, ал кризистен со-полиурия тмен салыстырмалы тыыздыымен болады. Клиникалы крінісі бойынша шірілген, жеіл, орташа ауыр жне ауыр, жеіл трлері болады.

 

Диагностика.

Бірінші стама кезінде клиникасына кіл аудару керек. айталанан стамалар диагнозды жеілдетеді. Жаындыларда жне стама кезінде алан анны лкен тамшыларында боррелий аныталады, ол клиникалы диагнозды негіздейді. Боррелиді анда анытауды бірнеше трі бар;

1. араы микроскоппен иілген тамшыны арау

2. борриді негативті дісі, зерттелетін анны тушьпен араласан тамшысы;

3. жаындылар мен мшелерден алынан табаларда боррелиді кмістелінуі

Перифериялы аннан боррелиді анытау шін, кктамырдан алынан анды центрифугадан ткізіп, тнбасынан лкен тамшы препаратын жасайды, Романовский-Гимза бойынша бояп, микроскоппен арайды. ЭС-ті диагностикасынгда комплемент байланыстыру реакциясы олданылады. Боррелидер ошаында оларды спирохеталы айталама сзектен ажырату ажет. Осы кезде лабораторлы жануарлара биопробалар жргізеді. Мысалы.: кенелі боррелиозбен теіз шошасы, ал спирохеталы айталама сзекпен а тышандар жне крысалар тез заымдалады. ЭС безгектен, крупозды пневмониядан, лептоспироздан, бртпелі сзектен, кенелі боррелиозден ажыратады. Безгек кезінде апирексия кезеі мен стама кезеі зады мінездеме береді, анда плазмодиялар аныталады. ЭС-ті жедел басталуы крупозды пневмониямен жаындастырады, біра крупозды пневмонияда, кпеде айын згерістер, “тат тсті аыры” рентгенологияда айын заымдалан ошатар крінеді. Лептоспироз кптеген симптомдармен сас болан, тек ызба кезеіні затыы, бйрек ызметіні згерістерімен, анда лептоспирлер болуымен жне арнайы иммунологиялы реакциялармен ерекшеленеді. Эпидемиялы бртпе сзекте 4-6 кні полиморфты розеолезді-петехиальді бртпелер. Бульбарлы симптомдар, есіні блдырауы, озу, сандыра байцалады. Типті сзекті жадай сирек кездеседі. Кенелі боррелиозбен салыстыруды нтижелі лабораторлы крсеткіш болып саналады.

 

Профилактика.

ЭС-пен ауыран науастар немесе кдіктілер дереу госпитализацияа жатады. Эпидемия кезінде барлы науастарды анытау жне ызбадаы науастарды госпитализциялау. Науастарды киімдеріне камералы дезинсекция жргізіледі. атынаста болан адамдарды 25 кндей баылауа алады. айталама сзекті ошатарындаы биттерге арсы міндетті трдегі санитарлы деу жргізіледі.

 

Оба- Iersiniapestis оздыратын, трансмиссивті механизммен берілетін, жоары ызбамен, айын улану нышандарымен, лимфа тйіндерді, кпені жне баса азаларды геморрагиялы - некрозды абынуымен сипатталатын аса ауіпті, табии ошаты жедел жпалы ауру.

 

Эпидемиологиясы.

Оба кезіндегі эпизоотикалы жне эпидемиологиялы процестер толын трізді теді. Соы ауруды ршу кезеі 1997-2003жж аралыында болан. Ресми крсеткіштер бойынша азастанда обамен 17 адам ауыран (1-Атырау, 2-Атбе, 8-ызылорда, 6-Маныстау облыстарында). Ауруды ршуі кеміргіштермен бргелерді санымен байланысты. Оба кеміргіштерді санын тексеріп тратын ауру деп айтуа болады.

Оба оздырышын биологиялы ару ретінде олдануы ммкін.

Табии ошатарда спорадикалы обакездеседі. Эпидемиологиялы процесті бл тріндегі ерекшіліктері: бір немесе бірнеше адам ауырады, ауруды полиморфты клиникалы трлері дамиды, диагностикаа иыншылы тседі, адам эпидемиологиялы процеске байамай кіріп кетеді. Табии ошатарда ауруды кзі - ауру жануарлар (жабайы кеміргіштер – м тышан, ср тышан, шаылда тышан, егеуйры, сарышна, тарбаган). Бл ауруды негізгі кзі. Ауруды осымша кзі - жыртыштар (асыр, койот, арса, тлкі) кеміргіштермен, ліктермен оректенеді. Осылармен бірге оян, ондатра, тиін, кузен, кірпі, борсы, жабайы шоша, сайа, й кеміргіштері ауруды резервуары болып табылады. й жануарларынан обамен тйе жне мысы аурады. Мысытар кеміргіштерді аулап, йге келіп олармен оректенеді. Обаны ауру кзі ретінде тйелерді ролі маызды. Заымдалан тйені сойанда 3-7 адам атысады, тоазытыш жотыынан тйені етін таратып жібереді. Осындай жадайда топтасан адамдар ауруа шалдыыды. Жануарларды арасында берілу механизмі жне жолы –трансмиссивті, ан сорыштар арылы. Тасымалдаушы – бргелер жне кенелер (сирек). Бргені азасында оздырыштан блок пайда болады, сау адамды шаанда бргелер ішіндегі оздырышты ана енгізеді.

 

Адамдар обаны келесі жолдармен жтырады:

1. трансмиссивті – брге, немесе кенелер арылы;

2. контактілі-жараатты (жанасу) – ауру жануарларды бауыздап сойанда, терімен жмыс істегенде, етін блшектегенде;

3. алиментарлы – ауру жануарларды шикі немесе піспеген етін, немесе жануарларды зрімен, нжісімен заладанан су, таам арылы;

4. аэрогенді – ауа-шады (заладанан ша арылы).

Эпидемиялы обакезіндегі эпидемиологиялы процесті ерекшелігі: ауруды кзі -кпелік трімен ауыратын адам; берілу жолдары – ауа тамшылы, жанасу арылы. абылдаушы макроорганизм – барлы адамдар сезімтал. Ауру рт сияты таралу ммкін. Адамдарда ауруды кпелік трі дамиды. Эпидемиялы оба мономорфты, ал спорадикалы оба полиморфты клиникалы трлерімен сипатталады.

Патогенез сатылары:

1. Жтыру сатысы.

2. Регионалді инфекция жне кбею сатысы - оздырышты жу жолына жне кіру апасына байланысты дамиды.

3. Бактериемия сатысы.

4. Септицемия сатысы.

Клиникасы. Инкубациялы кезе – 2-6 кн. Обаны клиникасына жедел басталуы (алтырау, жоары ызба), айын улану (бас ауыруы, бас айналуы, миалгиялар, орталы жйке жйесіні улану симптомдары: озу немесе тежелу, галлюцинациялар, координацияны бзылуы, «Гиппократ беті») тн. Шеткі анда нейтрофилді лейкоцитоз, ЭТЖны жоарлауы жне жергілікті симптомдар тн. Лейкоциттерді саны 25 мы. жоары болса, ауруды болжамы олайсыз болады. Вьетнамдаы науастарда лейкоциттерді саны 90 мы. жеткен (А.М. Дмитровский, 1995)

Алдын алу шаралары. Ауруды табии ошатарында кеміргіштер мен бргелерге арсы баыттылан комплексті шаралар (эпидемиологиялы баылау, дератизациялы, дезинфекциялы, агрохимиялы, ветеринарлы шаралар). Спецификалы вакцина – тірі ра обалы вакцина (EV) обадан сатамайды, біра ауруды жеіл трінде теуіне сер етеді. Карантинді шараларды таайындау ажет.

Туляремия

Francisella tularensis оздыратын, лимфа тйіндерді, теріні, кзді, ананы, кпені закымдауымен жне улану симптомдарымен сипатталатын жедел облигатты табии-ошаты зоонозды ауру.

Эпидемиологиясы. 1. Аурудыкзі. Туляремия – облигатты зооноз, табии ошатыауру. Аурудыкзі жне резервуары – жануарлар. Табиатта ауруды резервуары: кеміргіштер, егеуйрытар, ояндар, ондатра. Олардан синантропты кеміргіштер залаладанады. Туляремия оздырышы 90 жабайы омырталы жануарларда, й жануарларында (ой, ит, жылы) кездеседі. Олар туляремияа те сезімтал. Ресейде – аурудынегізгі кзі су тышандары, й тышандары, ояндар, иттер, ондатра. Ауру тасымалдаушылары – иксод кенелері жне ансорыш анаттылар: маса, шожала. Кенелерді организмінде оздырыш мір бойы саталады, ан сорыштардын организмінде – 2 апта бойы, ал инфицирленген жануарларды анында олар лгенше дейін саталады. Жануарлар арасында ауру кенелер арылы тарайды. Кеміргіштер арасында инфекция алиментарлы жолмен тарайды. Адам ауруды кзі болып табылмайды.

Табии ошатарды7 трін ажыратады: батпаты, оалды, орманды, далалы, таулы-шаталды, тоайлы, тундралы. азастанда ошатарды 4 трі кездеседі: таулы-шаталды, батпаты,тоайлы, далалы. р ошазіне тн жануарлармен, ансорыштармен ерекшеленеді.

2. Берілу жолдары:

· трансмиссивті (негізгі) – арнайы тасымалдаушысы жо, ауру р трлі ансорыш анаттылар (маса, кене, шожала) арылы берілу ммкін;

· контактілі – тері мен шырышты абышалар арылы инфицирленген жануарлармен жанасанда: теріні ндеген кезде, жануарлар тістеп алан кезде; ашылар ондатра арылы жтырады;

· алиментарлы – кеміргіштерді зрімен инфицирленген су, таам арылы. Кеміргіштермен ластанан суды эпидемиологиялы маызы зор. Ауруды дыты ршуі жиі кездеседі. Кеміргішті лігі дыта жатса, сол дыты суын ішкен адамдар заладанады;

· аэрогенді – заладанан ша арылы, шп жинайтын жмыстар жргізгенде.

3.абылдаушы макроорганизм. Адамдар туляремияа 100% сезімтал. Кбінесе ересектер, ер адамдар, ксіби топтары – ашылар, балышылар, ауыл шаруашылы ызметкерлері аурады. Антропургиялыошатар инфицирленген кеміргіштердімиграциясына байланысты, олар й кеміргіштеріне ауруды жтырады. Эпидемиялыпроцестіаымы жыл мезгіліне, табии ошатыерекшелігіне, эпизоотиялыжадайа байланысты. Жекеленген эпидемиялар шін белгілі бір жу механизмініжне белгілі бір клиникалытрінібасым болуы тн. Жыл маусымдылыы – жаз-кз айлары. Соны кездерде ауру спорадикалытрінде кездеседі. Аурудан кейін траты иммунитет алыптасады.

Клиникасы. 1.Жасырынкезеі - 3-5 кн (2-3 аптаа созылуы ммкін).

2.Бастапы кезе

3. ршу кезеі

4. Айыу кезеі

Ауырлыы бойынша – жеіл, орташа ауыр, ауыр трлері

Аымы бойынша – жедел, баяу, рецидивті трлері.

Жалпы симптомдары:

ызба 38-40° ремиттерлеуші, интермиттерлеуші, дрыс емес, траты, толын трізді сипатта болуы ммкін. Жиі кездесетін трі – ремиттерлеуші ызба, ол 2-3 толын болуы ммкін. затыы – 2-3 аптаа, сирек 5-7 немесе одан да кп уаыта созылуы ммкін. алтырау, бас ауру, блшыеттерініауруы, жалпы лсіздік, анорексия. Науастыбеті ісінкі, ызарып трады, конъюнктивит, склерит. Экзантема болуы ммкін – эритематозды, даты- папулезді, розеолезді, петехиалді. Салыстырмалы брадикардия, Атмендейді. Бауыр, ккбауыр лаяды.

Туляремияны клиникалытрлері жу жолдарына байланысты. Г.П.Руднев бойынша келесі трлерін ажыратады.

Бубонды трі. Жиілігі 10-25%. Біріншеден ауру сезімі байалады, сосын регионалді лимфаденит пайда болады. Бубондар жалыз немесе кп, клемі майда жанактардан ірі жмыртаа дейін болады. Бубон лайаннан соауру сезімі байалмайды, шеттері аныболып, периаденит аздап дамиды. Бубондардынтижесінде айта сінірілу, ірідеу, жараланып тыртытану, склероздану процестері дамиды.

Жаралы-бубонды трі. Бл ауруды типті трі. Жиілігі – 45-85%. Трансмиссивті жолмен жтыранда жиі кездеседі. оздырыш енген жерде бір бірін алмастырып да, папула, кпіршік, пустула, жара дамиды. Жаранышеттері ктеріліп, тбі ара абыршатанып трады. 2-3 кннен кейін лимфангоит, таы 2-3 кннен кейін лимфаденит алыптасады.

Кз-бубонды трі. Жиілігі – 5%. Конъюнктивада сары тсті кпсанды са тйіншіктер пайда болады. Эрозивті-жаралы згерістер алыптасуы ммкін. Кз аймаында жне заымдалан кзі жаындаы бетті жартысында ісік дамиды. Роговица заымдалмайды. Регионалді лимфаденит дамиды. Интоксикация нышандары айын крінеді: ызба, алтырау, лсіздік, тбетіні тмендеуі.

Ангинозды-бубонды трі. Тамаында айын ауыр сезімі байалып, кмекей бездері лайып, ызарып, ісіп, айналасындаы клетчаткаа жабысып жтуа иыншылытудырады. Бездерді стінде иын алынатын некрозды жабынды дамып, артынан тыртытанады. Жаралы-некрозды тонзиллит, фарингит дамиды. Кбінесе процесс бір жаынан байалады. Бубондар жаастылы, мойынды, олтыастында пайда болада. Сирек жадайда стоматит болуы ммкін. Интоксикация нышандары айын емес, жергілікті кріністерге сйкес келмейді. Осындай дисбаланс туляремияны ангинозды- бубонды тріне тн.

Абдоминалді трі. Бл ауруды ауыр трі. Мезентериалді лимфа тйіндерінізаымдануынысерінен ішті о жа мыын аймаында айын ауру сезімі «хирургиялы іш» сияты байалады. Іш пердені тітіркену белгілері дамуы ммкін. Бауыр, кк бауыр лаяды. лайан лимфа туйіндер ультрадыбысты зерттеу (УДЗ) арылы аныталады. Интоксикация кріністері айын болады: жоары ызба, алтырау, жрегіні айнуы, су, тбетінітмендеуі. Науасты іші туі ммкін.

кпелік трі.Жиілігі – 5%. Ауру жедел басталып, ызбамен, зааымымен сипатталады. Бронхиалді, медиастиналді, паратрахеалді лимфа тйіндері лаяды.ражтел, кеуде аймаында ауру сезімі, расырылдар естіледі. Пневмонияны рентгенография арылы длелдеу ажет, науастарды 50% кпеде ошаты инфильтраттар табылады. р трлі асынулар (бронхоэктаздар, абсцесстер, плеврит, каверналар, гангрена) дамуы ммкін. Бл ауруды ауыр тріне жатады. Интоксикация симптомдары айын крінеді. Пульс жиілігі температура денгейіне сйкес келмейді – салыстырмалы брадикардия. мірге ауіпті асынулар дамуы ммкін: сепсис, менингит, перикардит, медиастинит.

Жайылмалы трі. Ауру сепсис трізді теді. Айын интоксикация, жоары ремиттерлеуші ызба зауаыта созылыды. Науасты есі бзылуы ммкін. Полиморфты экссудативті эритемаа сас бртпе пайда болады. Бртпе симметриялытрінде ая-ола, мойына, кеудеге шыып, оны туляремиялы«олап», «шлы», «жаа», «маска» деп атайды. Бртпе уелі ызылт, сосын оырызыл, соында ккшіл тсті. Экзантема 8-12 кнге созылады. Кейде бртпе кеткесін тлеу болады. Гепатолиеналді синдром алашы кндерден бастап пайда болады.

Алдын алу шаралары:

-табии ошатарды баылау;

- дератизациялы шаралар;

-вакцина енгізу, тірі туляремиялывакцина грам «теріс» оздырыштара арсы нтижелі вакциналарда жалыз трі, иммунитет 5 жыла созылады, сондытан ревакцинация жасау керек;

-олап, кзілдірік, маска пайдалануы ажет.