Конго -ырым геморрагиялы ызбасыны белгілері жне аымы
§ Инкубационды кезені затыы 1 жне 14 кн аралыында (жиі 2-7 кн). Продромальды кріністер болмайды. Ауру байаусызда басталуы мумкін,ауру деп ауруды басталан бастапы алашы сааттарынан басталаан айтуа болады. Дене температурасы тез ктеріледі жне кей кезде ауруды жеіл тріндеде дене температурасы 39-40°С барады.
§ Бастапы кезедеріні зіндеде жалпылама интоксикация белгілерін круге болады, кптеген инфекциялы ауруларда болуы мумкін. Бастапы кезіні зі 3-4 кнге созылуы мумкін ( 1 мен 7 кн).Бл кезде те жоары ызбамен жіне атты лсіздікпен крінеді,асаушылы денені, басты ауруымен,бкіл денені асап ауруы, атты басты ауруы, блшы еттерді жне суставтарды ауруы байалады.
Омбы геморрагиялы ызбасы
Трансмиссивті механизммен берілетін,зоонозды,табии-ошаты,арбовирусты инфекциялы ауру
оздырышы-2 серовары бар РН лы арбовирустар.Антигендік жне биологиялы асиеттері бойынша кене энцефалитіні вирусына сас.Н.П.Чумаков 1947 ж алашы рет Омбы облысында науасты анынан вирустарды тапан.1945-1948ж мбы облысында ршу трінде таралан,кейіннен ауруды ошатары Новосибирск,Курган,Тюмен,Алтай жне Солтстік азастанда табылан.
Инфекция кзі-иксод кенелері,бргелер,кеміргіштер,стар,су ышанары.
Кене энцефалиті
Encephalіtіs acarіnarum – кене арылы тарайтын, миабынуын жне орталы жйке абынуын тудырып, орталы жйке жйесінатты заымдайтын, жедел тетін жпалы ауру. Кейде Кене энцефалитін табии-ошаты тайгалы энцефалит, кктемгі-жазды энцефалит деп те атайды. Кене энцефалитіні вирусын Ресей алымдары Л.А. Зильбер, Е.Н. Левкович, т.б. Шыыс Сібірде ауруа шалдыан адамдарды анынан тапан (1937). Бл індет, негізінен, иксод кенелері (Jxodes persulcatus) мекендейтінорман-тоайлы жерлерде, азастанда Алтай, аратау, Кнгей Алатауыбктеріндегі орманды айматарда кездеседі.
Ауру жоары латенттілікпен сипатталады, 25-30% райды. Ауыраннан кейін орталы жйке-жйесінде келесі органикалы згерістер байалады:
· лсіз салдану
· блшы ет атрофиясы
· дискинезия
· интелекті тмендеуі
· кейде эпилепсия
Кене энцефалиті оздырышыны рамында РНК-сы бар вирус, флави-вирус (В тобы) тымдасына, арба-вирус (В тобы) этиологиялы тобыны тога-вирус тымдасы. Вирус оршаан ортада траты. 1500-ден +300-а дейінгі температура ауытуларында мір сру абілетін сатайды. Кептіргенде жне тменгі температурада мір сруін кп жылдар бойы сатайды. Біра вирус айнату кезінде тез жойылады (2 мин). Дезинфекция ерітіндісіне жне УК-сулеленуге тзімсіз. Вирусты 3 трі ажыратылады: алыс шыыс энцефалит оздырышы, орталы Европалы энцефалит оздырышы, ос толынды менинго-энцефалит оздырышы. Вируса нейротроптылы тн.
Эпидемиологияcы
Кене энцефалиті энцефалит оздырышы шін табии оша тн. Жу жолы трансмиссивті. Антропургиялы ошатары пайда болуы ммкін. Кене энцефалиті вирусыны тасымалдаушысы жне негізгі резервуары болып иксодо кенесі болып табылады. осымша резервуары кемірушілер жне т.б. ст оректілерді 130 трі. Олар:
· кеміргіштер (оян, кірпі, бурундук, егіс тышаны)
· стар
· жыртыштар (асыр)
· й жануарлары (сиыр, ешкі, ой)
Кене энцефалитімен ауыратын адам тасымалдаушысы ретінде ауіпсіз. Берілу жолдары. Негізгі-иксодо кенесі арылы трансмиссивті: шаанда, мыжыанда. Ошатарда инфекцияланан кенелер 1-5%-тен 15-20%-ке дейін. Вирус мір бойы саталады. Бл жола 80% жатады. Баса жолдармен де жуы ммкін: алиментарлы жол – шикі ст пайдалананда (сиыр, ешкі, ой), лабораторлы жадайда ауа-тамшы жолмен жуы ммкін. Маусымы кктем-жаз. Жасты фактор 20-40 аралыында, ересектер жиі ауырады: ала трындары, онатаушылар, жергілікті трындар азыра ауырады. Кенеге вирус ауру жануарларды анын соранда жады. ан сорып, тойынан кене 20 – 30 есе лкейіп кетеді. Вирус кенені денесіне жайылып за саталады, тіпті рпатан рпаа беріліп отырады. Сондытан осындай кенелер жайлайтын жерде Кене энцефалитіні траты табии ошаы пайда болады. Елді мекендерде ірі ара мал, ешкі, ой жне ит кенеден жан Кене энцефалитін таратады. Адама орманды жерде жмыс жасаанда,жеміс-жидек, саыраула жинаанда, ааш кесіп отын дайындаанда, айнамаан ст ішкенде, кене шаанда жады. Бл ауру кктем, жаз айларында (мамыр – шілде), кей жерлерде тамыз – ыркйекте тарайды. Себебі, осы мезгілдерде кенелер рытанып, тез кбейеді де, оларды белсенділігі артады. Вирустар кене организмінде кбейіп, шаанда адама жып, лимфоциттерде, бауыр мен кк бауыр клеткаларында, тамырды ішкі абатында сіп-ніп, миа жетеді. Вирус жлынды, мишыты жне бас миды жмса абатын заымдайды.
Инкубациялы кезеі 1-3 кннен 25-30 кнге созылады. Орташа 7-14 кн. Кене энцефалитіні клиникасында 2 синдромды арастыруа болады:
· интоксикация синдромы
· ртрлі дегейде орналасан жйке-жйесіні заымдалу синдромы
Осыан байланысты клиникалы трлері бар:
1. ызбалы
2. менингеальды
3. менингоэнцефалитикалы
4. менингоэнцефалополиомиелитті
5. полирадикулонневритті
Клиникалы тріне арамастан ауру жедел басталып, жалпы интоксикация синдромымен теді. Байалады: алтырау, дене ызуыны те тез жоарлауы 38-39С, бас ауруы, жрек айнуы, су. Науасты бет лпетіне тн: бет, мойын, кеудені жоары блігіні гиперемиясы байалады. Кз коньюктивасы тамырыны иньекциясы, кейде жас ауы жасы крінеді. Науастар: апатиялы лсіз, сраа баяу жауап береді, рей жне орынышты сезеді, ауруды бастапы кезеінде тырысу синдромы байалуы ммкін.
Ішкі азалар бойынша: ЖЖ: тахикардия жне брадикардия, гипотония, жрек тондары лсіреуі ммкін. Асазан-ішек жолдары -тілі жиі а жабындымен жабылан, ішіне жел толып, нжісіні болмауы. Кене энцефалиті кезінде дене ызуы 5-6 кн бойы ктеріледі, сирек 2 апта. Ауруды жеіл аымында ызба 2-3 кн болады. Перифериялы ан: нейтрофильді лейкоцитооз 10-20х109 л млшерінде, ЭТЖ жоарлаан рбір клиникалы формалар шін белгілі бір клиникалы белгілер тн. ызбалы формасы жалпы ауруларды 40-60% кездеседі. Бл формасы аымы жне болжамы бойынша о нтижелі. Негізгі симптомы-ызба, ол бірнеше сааттан бірнеше кнге дейін саталады. Кейде болуы ммкін: мытшаты, лсіз жне тез тетін неврологиялы симптоматика Жалпы интоксикация синдромы лсіз жне орташа крінеді. Менингеальды формасы науастарды 40-60% кездеседі жне интоксикация синдромы кезінде серозды менингитті дамуымен сипатталады. Клиникасында менингеальды синдром жне ликворды згерісі байалады:
· плеоцитоз 30-600 жасуша 1 мкл, лимфоцитарлы трде
· ауызды жоарлауы 1-2 г/л
Ликворды згерісі заа созылады: 2-3 аптадан бірнеше айа дейін. Нтижесі жаымды. Менингоэнцефалитикалы формасы 15% кездеседі жне аса ауыр аыммен сипатталады. Жйке жйесіні заымдалуы ошаты немесе диффузды сипатта болады. Ошаты менингоэнцефалитте клиникалы белгілері бас миыны заымдалу аймаымен аныталады. Бас миыны жарты шарларыны біреуіні а заты заымдалуында болуы ммкін:
· о жне сол жа ая олды спастикалы салдануы
· бетті жне тіл асты жйкелеріні бір жаты заымдалуы
Сол жа жарты шарларды заымдалуында бзылыстар сирек кездеседі. Миды бааналы бліміндегі а затты заымдалуында: -альтернациялы синдром дамиды, яни абыну ошаындаы бас ми жйкелеріні салдануы жне денені арсы жаындаы ая-олды салдануы. Бас невртеріні ішінде жиі ІХ; Х; ХІІ жп, мынандай кріністер береді: жмса мадай заымдалуы, дауыс згеруі, сзді бзылуы, афония, жтынуды бзылуы, сілекей блінуді жоарлауы, ¼ науастарда бульбарлы бзылыстарды дамуы. Коповников немесе Джексон тріндегі эпилепсиястамалары болуы ммкін. Диффузды менингоэнцефалитте негізінен жалпы ми бзылыстары белгілері байалады: есті бзылысы, эпилепсиялы стамалар. Сонымен атар миды ошаты заымдалуы болуы ммкін: науаста жиі байалады: ол треморы, бет жне ая ол блшыеттеріні фибриллярлы тартылуы, тере рефлекстерді тежелуі, блшыет тонусыны тмендеуі. Менингоэнцефалополиомиелиттік формасы науастарды 1/3 кездеседі. Бл формаа мына синдром тн: менингиальды, энцефалиттік, ошаты не диффузды, полиомиелиттік (жлынны, мойын жне жоары кеуде бліміні алдыы мйізіні тадамалы заымдануы), мойын, дене, ая-ол блшы еттеріні лсіз заымдалуы, кейде заымдалады абыра аралы блшыеттер жне диафрагма. Бл формаа тн симптом «кеудеге салбыраан бас»-бас вертикальды сталынбайды жне кеудеге салбырайды. Бл формада олды лсіз парезі жне спастикалы (пирамида-белгісі) ая парезіні йлесуі ммкін. озалысты бзылуы 7-12 кн ішінде седі, ал ауруды екінші, шінші аптасында заымдалан блшыеттерді атрофиясы дамиды. Полирадикулоневритті форма 2-4% жадайда кездеседі. Бл формаа интоксикация жне менингеальды синдром тн: ыртыстарды жне перифериялы жйкелерді заымдалуы, келесі белгілермен крінеді:
· «мырсаны жыбырлаан сезімі» сияты парестезияны болуы
· теріні р трлі айматарындаы шаншуы
· жйке бааналарыны бойындаы ауырсыну
· «тартылымны» о симптомы
· ая-олды дистальды бліктерінде «олап, шлы» тріндегі сезімталдыты бзылуы
лсіз салдану детте аятан басталып, дене жне ол блшы еттеріне тарайды. Кейбір науастарда прогридиентті (созылмалы) форма дамиды. Бл кезде жедел форма вирусты элиминациясымен аяталмай вирус орталы жйке жйесінде саталады. Бл ауруды прогридиентті (созылмалы) аымына келеді. ос толынды кене энцефалитi. Алиментарлы заымдалуына байланысты ос толынды ст ызбасымен байланысты. ос толынды ызба тн: бірінші 3-5 кн, содан кейін апераксия кезеі 3-8 кнде болады, содан кейін менингоэнцефалит дамиды. Бл форманы аымы атерсіз болады.
1. Адамдар шін сарып оздырышыны е маызды кзі: 1
а) сиырлар
6) ой, ешкі
в) шошалар
г) солтстік былар
д) тйелер
2. Адамдар сарыпты жтырады: 3
а) алиментарлы
б) контактілі
в) аспирациялы
г) сулы
д) насекомдар шаанда
3. Сарып кезінде абыну ошатары мына сатыларда дамиды: 2
1. жедел сарып
2. жеделдеу сарып
3. созылмалы сарып
4. резидуальді сарып
4. Сарып кезінде заымдалуы ммкін: 1
1. тірек-имыл аппараты
2. шеткі нерв жйесі
3. орталы нерв жйесі
4. зр шыару жйесі
5. барлыы
5. Созылмалы сарыпа тн: 1
1. ауру басталаннан 4 айдан кейін дамуы
2. лсіз немесе орташа уланулар
3. за ремиссия
4. ртрлі жйелер мен мшелерде ошаты заымданулар болуы
5. барлыы
6. Сарып кезіндегі инфекция кзін атаыз: 1
1. Ауру адам
2. ірі ара мал
3. реконвалесцент
4. кеміргіш
5. кенелер
7. Сарып кезіндегі инфекция кзін атаыз: 1
1. Ауру адам
2. ірі ара мал
3. реконвалесцент
4. кеміргіш
5. кенелер
5.Гепатит С- инфекция кзі А
А)ан
Б)несеп
В)шаует
Г)Тер
6.Вирусты гепатит Д крінеді: 1
А) Суперинфекциямен
Б) ауыр аымда тумен
В) Коинфекциямен
Г) созылмалы формаа ауысып бауыр циррозына тумен
7. В гепатитін жтыран адам эпидемиялы ауіпті: 1
а) инкубациялы кезе алдында
б) инкубациялы кезе аяында
в) инкубациялы кезені барлы уаытында
г) инкубациялы кезеде емес
8. В гепатиті вирусыны биологиялы тр ретінде саталуы келесі жолдарымен іске асырылады: 4
а) трансфузиялы
б) жынысты
в) парентеральді
г) интранатальді
д) трмысты-атынасты
9. В гепатиті кезіндегі алдын алу шаралары: 3
а) стационара тскен науастарды НВsА тексеру
б) алдын алу шараларын олдану
в) бір реттік медициналы ралдарды пайдалану
г) ан препараттарыны трансфузиясын ан алмастырыштармен немесе баса инфузионды-трансфузионды заттармен алмастыру
10. азіргі кезде С гепатитін жтыру ауіпті: 3
а) ан йанда
б) жынысты атынаста
в) вертикальді берілу
г) парентеральді емдік процедура жргізгенде
д) вена ішілік наркотикті олдананда
11. Е гепатиті келесі жолдармен беріледі: 2
а) трмысты-атынасты
б) сулы
в) трансмиссивті
г) ауа-тамшылы
12. С гепатитіне тн: 4
а. 95% сараюсыз теді
б. біріншілік инфекция субклиникалы аымда теді
в. фульминантты формалары жиі кездеседі
г. бауырдан тыс заымданулар жиі дамиды
д. созылмалы формаа туге бейім
13. С гепатиті кезіндегі оздырыш кзі: 1
а)науас адам
б)Ауру жануар
в)Вирус тасымалдаушы
г)Таам німдері
14. Келтірілген топтарды айсысында С гепатитімен ауыру аупі жоары: 1
А)Таам нерксібіні жмысшылары
Б)балалар
В)мед. ызметкерлері
Г)донорлар
15. Д вирусты гепатиті ай топа жатады: 1
А)ан
Б)ішек
В)аспирациялы
Г)зооноза
16.Адамдаы безгек оздырыштары: 1
а) Pl. vivax
б) Pl. ovale
в) Pl. falciparum
г) Pl. malariae
17. Безгек оздырышыны кздері: 2
а) науас адамдар
б) паразит тасымалдаушы
в) маймылдар
г) ауру жануарлар
д) барлыы дрыс
18. Р безгекті маусымдылыын анытайтын факторлар: 4
а) масаларды трлері мен белсенділігі
б) маса организміндегі плазмодийларды спорогония кезеі
в) климатты фактор
г) жасырын кезені затыы
д) жыл бойы
20. Безгекті таралуы мен эпид. процесіне сипаттама берген кезде андай крсеткіштерді олданады? 1
а) ккбауырлы индекс
б) паразитарлы индекс жне паразитемия интенсивтілігі
в) 9 жаса дейінгілердегі паразитарлы индекс
г) жылды сыраттанушылы ( паразитологиялы длелденген)
д) барлы крсеткіштер
Тарау